Almatyda Alashorda tarıhyna negizdelgen "Alashorda isi. 1920-1940 jyldar. Qujattar men materıaldar" atty 12 tomdyq arhıv qujattary jınaǵynyń tanystyrylymy ótti, dep habarlaıdy Dalanews.kz.
İs-sharaǵa atalǵan eńbektiń ǵylymı jetekshisi, QR Ǵylym akademıasynyń akademıgi Mámbet Quljabaıuly Qoıgeldıev pen HH ǵ. saıası qýǵyn-súrgin materıaldaryn zerdeleý ortalyǵynyń basshysy Gúlshat Ramazanqyzy Nurymbetova qatysyp, kitap týraly sóz qozǵady.
"Mine, búgin "Alashorda isi. 1920-1940 jyldar. Qujattar men materıaldar" atty kóptomdyqty tanystyrýdyń sáti tústi. Ózderińizge málim, bir jyl buryn 12 tomdyq daıyndalyp jatyr degen aqparat tarady. Prezıdent arhıviniń ókili retinde kitapqa baılanysty jalpy málimet berip óteıin. Bul — óte aýqymdy jumystardyń biri boldy. Bastapqyda 10 tom bolady dep josparlanǵan edi. Alaıda jumys isteı kele kólemi 12 tomǵa deıin ulǵaıdy. Bul osy sanmen shekteledi degen sóz emes. Jumys aldaǵy ýaqytta jalǵasyn tabady dep úmittenemiz. Sebebi bizde qujattar men materıaldar óte kóp. 2022 jyldan bastap úsh mekemede İİM, Ulttyq qaýipsizdik komıteti jáne Bas prokýratýradaǵy arnaýly memlekettik arhıvterden osy saıası qýǵyn-súrginge qatysty materıaldardyń barlyǵy Prezıdent arhıvinde jınaqtaldy. Solardy júıeleýdiń alǵashqy nátıjeleriniń biri osy kóptomdyq dep aıtýymyzǵa bolady. Eńbektiń ǵylymı jetekshisi - Mámbet Qoıgeldi", — dedi Gúlshat Ramazanqyzy.
Onyń sózinshe, jınaqty daıyndaýǵa kóptegen ǵalym atsalysqan.
"Aýqymdy eńbekti jazyp shyǵýǵa Prezıdent arhıviniń jáne Shoqan Ýálıhanov atyndaǵy tarıh jáne etnologıa ınstıtýtynyń, Abaı atyndaǵy Qazaq ulttyq pedagogıkalyq ýnıversıtetiniń ǵylymı qyzmetkerleri úles qosty. Bul qujattar jıyntyǵynyń árqaısysy 500-600 betten turady. Munda buǵan deıin jarıalanbaǵan, bir ǵasyrǵa jýyq qupıa bolyp kelgen qujattar engizildi. Aıta ketetin taǵy bir másele, bul – jınaqqa kirgen qujattardyń negizgi İshki ister mınıstrliginen qabyldanǵan qylmystyq arhıvtik ister. Sonymen qatar Ulttyq qaýipsizdik komıtetinen qabyldanǵan qujattar da bar", — dep qosty ol.
Al jınaqtyń ǵylymı jetekshisi Mámbet Qoıgeldi eńbektiń mazmunyna toqtaldy.
"Búgingi kúnniń tarıhı mańyzy úlken.Sebebi halyq bir ǵasyr kútken tarıhı shyndyq jaryqqa shyqty. Bul — bir ǵasyrǵa jýyq qupıa qorlarda saqtalyp kelgen materıaldar. Osy 12 tomdyq týyndyda "Qandaı maqsat kózdeldi? Qandaı ıdeıa negizge alyndy?" degen suraq týady. Iá, Alash qozǵalysy osy ýaqytqa deıin tek ulttyq zıalylar qozǵalysy retinde aıtylyp keldi. Bul — shyndyqty burmalaý. Ár shyndyq óz ornymen, óz dárejesinde aıtylýy kerek. Sonda ǵana ol qoǵamdyq oıǵa jumys isteıdi. Shyn máninde, Alash qozǵalysy bul — HH ǵasyrdyń basyndaǵy qazaq ult-azattyq qozǵalysy. Bul degenimiz qozǵalys tek zıaly qaýym ókilderinen ǵana turmaǵanyn meńzeıdi. Iaǵnı, oǵan qoǵamnyń barlyq áleýmettik toby atsalysty. Olardyń ortaq maqsaty boldy. Bul — memlekettik táýelsizdikti alý jáne keler urpaqqa jerimizdi saqtap qalý edi. Mine, biz osy ustanymdy dáleldeý úshin jınaqty daıarladyq. 12 tomdyq jınaqtyń ishki qurylymynda osy ıdeıany negizge aldyq", — dedi akademık.
M.Qoıgeldiniń aıtýynsha, Alash taqyryby elimizde birneshe ret kóterilgen. Al búgingi jaryqqa shyqqan jınaq jiti jumystyń, naqty zertteýdiń, jabyq qorlardaǵy qujattardy paıdalanýdyń arqasynda eń súbeli eńbek bolyp otyr.
