Ákimniń bilim salasyna qatysy joq
Bilim salasyna qatysty aıtsaq, menińshe, bilim berý júıesin jergilikti bılik oryndarynan alyp, Bilim mınıstrliginiń quramyna beretin kez jetti. Ulttyq biryńǵaı test kezinde mektep bitirýshiler tómengi nátıje kórsetse, jalpy kópshilik qaýym eń aldymen Bilim jáne ǵylym mınıstrin syn sadaǵyna alatyny belgili. Sol sıaqty mektepke bólingen qarjy ushty-kúıli joǵalyp, qurylys jumystary talapqa saı júrgizilmese, bárimiz mınıstrdi aıyptaımyz. Halyq bilim salasynyń qojaıyny Bilim jáne ǵylym mınıstrligi dep esepteıdi. Shyndyǵynda olaı emes.
Aldaǵy ýaqytta aýdandyq, oblystyq deńgeıdegi bilim basqarmalaryn ákimderdiń qaraýynan alyp, Bilim jáne ǵylym mınıstrliginiń quziretine tolyqtaı tapsyrý kerek. Salyq, sot oryndary jergilikti bılik oryndaryna qalaı táýelsiz bolsa, bilim salasy da solaı ákimderge baǵynyshty bolmaýy kerek.
Erlan Saǵadıev Bilim jáne ǵylym mınıstri bolyp taǵaıyndalǵannan keıin UBT aýdan ákimderiniń atqarǵan jumystaryn baǵalaıtyn kórsetkishter qatarynan alynyp tastalyndy. Óz basym qansha oılasam da UBT men ákimniń arasynan qandaıda bir qısynda baılanys taba almadym.
UBT ákimderdiń jumys kórsetkishin aıqyndaıtyn qural bolyp turǵanda jergilikti bılik oryndary jastardyń test barysynda kóp bal jınaýy úshin túrli qıturqylyqtarǵa bardy.
Aýdan ákimderiniń orynbasary UBT-ny baqylaıtyn komısıanyń tóraǵasy bolyp, UBT-ny saýdaǵa salǵanyn da bilemiz. Test suraqtary men jaýaptary memlekettik qupıa sekildi qorǵalsa da, jergilikti ákimdikter janynan quralǵan komısıalar ony ata-analarǵa saýdalap, orta bilim salasyn orǵa jyǵýmen boldy. Sondyqtan bolashaqta UBT aýdan ortalyqtarynda emes, joǵary oqý oryndarynda ótkizý kerek.
Ákimder bilim salasyna tórelik aıtqansha, ondaǵan jyldan beri túıinin tarqata almaı kele jatqan komýnaldyq sharýashylyq, aýyz sý, jol máselesin sheship alsa jarar edi.
Kómir tasymaldaý – mańyzdy sharýa
Búginde Qazaqstannyń barlyq aımaǵynda kún sýytyp, qys túskende kómir jetispeýshiligi oryn alyp, jurttyń ábigerge túsýi ádetke aınalǵan. Eger ákimderdiń qanshalyqty jan aıamaı jumys istep jatqanyn anyqtaý qajet bolsa, aýdan halqyn otyn-sýmen qanshalyqty qamtylǵanymen ákimderdiń jumysyn baǵalaıyq. Eger aýdan ákiminiń jumysyn otyn-sýmen baǵalaıtyn bolsaq, ákimderdiń bári súriner edi.
Meniń týǵan jerim Panfılov aýdanynda bıyl kómirdiń bir tonnasy 18-19 myń teńgege deıin sharyqtapty. Jurtty kómirmen qamtamasyz etý isimen qazir negizinen jekelegen kásipkerler aınalysady. Olar aýyl-aýyldy aralap, jeke júk kóligimen kómir satady. Al ákimder bolsa, bul iske qatysy joq.
Eger ákimder halyqqa jany ashysa, kómir tasymaldaýmen aınalysyp júrgen kásipkerlerdiń isin sýbsıdıalaý týrasynda bastama kóterýi kerek edi. Ókinishke oraı, osy ýaqytqa deıin aýdan basqarǵan ákimderdiń birde-bireýiniń osy máseleni kóterip, joǵaryǵa usynyspen shyqqanyn estigen de, kórgen de emespin.
Esesine, eski júk kólikterin jamap-jasqap, jergilikti halyqqa kómir tasyǵan kásipkerlerdiń jumysyna kedergi keltirip, olardy aýyl-aýyldy aralap, kómir satýyna quqyq qorǵaý organdary qyzmetkerleri arqyly (bul jerde ákimniń bir kásipkerdiń múddesin qorǵaǵany baıqalyp tur) kedergi keltirgenin estidim.
Aýdan ákimderi arasynda «bolashaqtyqtar» nege joq?
Qazirgi tańda aýylda mal baǵyp, egin egip, baý-baqsha ósirip otyrǵan sharýalarǵa qanshalyqty sýbsıdıa berý kerektigin Astanada otyrǵan QR Aýylsharýashylyq mınıstrliginiń sarapshy mamandary anyqtaıdy. Olardyń shynaıy ómirimizdegi qandaı jaıttarǵa súıenip, sýbsıdıanyń mólsherin belgileıtini men úshin belgisiz. Meniń oıymsha, qandaı daqylǵa, maldyń qaı túrine qanshalyqty sýbsıdıa berý qajettiligin aýdan ákimderi aıtýy tıis. Óıtkeni, olar shalǵaıda jatqan aýyldardyń jaǵdaıyn bes saýsaǵyndaı biledi. Ókinishke oraı, aýdan ákimderi aýzyn býǵan ógizdeı tynysh otyrǵandy jón sanaıdy.
Eger atqarýshy bılikke qurylymdyq ózgerister jasaıtyn bolsaq, aýdan ákimderiniń jumysyn jandandyratyn tetikti qarastyrýdyń mańyzy zor. Aýdan ákimderi qozǵalyp, jumys istemeıinshe, aýyl ósip, órkendemeıdi. Taǵy da bir aıtatyn, Qýandyq Bıshimbaev syndy «Bolashaqtyń» túlekterin Astanaǵa jınaı bermeı aýdandarǵa ákim etip taǵaıyndap, jumys istetetin kez keldi.
Nurlan Jumahan
