– Abaı týraly televızıalyq jáne kıno ónimder az túsirilip jatqan joq. Kóp dúnıe jaryqqa shyqty. Bul fılmniń olardan ereksheligi bar ma?
– Biz aqyn ómiriniń bir kezeńine ǵana toqtaldyq. 1904 jyly Balashaqpaq jaılaýynan Abaıdyń súıegi qaıtty. Ýásılá Maǵaýıaqyzynyń aıtýynsha, hákimniń demi Balashaqpaqtaǵy Qyryqoshaq degen jerde úzilgen. Osy Qyryqoshaqta bolǵan qaıǵyly oqıǵaǵa deıingi aqynnyń qyryq kúni fılmde qamtylǵan.
Abaıdyń danyshpan ekenin bárimiz bilemiz de, qarapaıym adam ekenin qaperge ala bermeıtin sıaqtymyz. Ómirinde jasyp kórmegen, ǵajaıyp qaırat, kemel aqyl ıesi Ospan, Ábish qaıtys bolǵanda qatty kúızeldi. Biraq, Maǵaýıa tiri bolatyn. Bar súıenishi, úmit artqany qasynda boldy. Alaıda, jasynan jabysqan dert aqyry Maǵashty da alyp tynady. Bul qaza Abaı ómirindegi eń aýyr soqqy boldy. Fılm osy Maǵaýıa qazasymen bastalady.
Abaı qazaqtyń rýhanı ákesi dárejesine kóterilgenimen ózimiz sıaqty et pen súıekten jaralǵan adam. Ákelik ýaıym-qaıǵysy men Qunanbaı áýletindegi orny baıan etiledi. Kórermen qaýym aqyn beınesin jańa qyrynan kórip, ómiriniń sońǵy kúnderindegi rýhanı hálin tanı túsedi dep úmit etemiz.
– "Habar" arnasynyń jańa televızıalyq maýsymynyń mańyzdy jobalarynyń biri bolǵaly turǵan bul derekti fılmniń keıipkerleri kimder? Qaı jerde túsirildi?
– Bizdiń keıipkerlerimiz – Abaı týraly sóz bolsa, gazetten, efırden sóıleıtin spıkerler emes. Olar Abaı aýylynda týǵan, aqyn ómiriniń shejireli qatparlarynan habary bar adamdar. Shubartaýda turatyn Nástilek Sámenbetuly – Abaıdyń aqyn, ánshi shákirti kereı Ýáıistiń týǵan jıeni. Onyń Abaıtanýǵa qosqan úlesi jaıly ataqty ǵalym Qaıym Muhamedhanov jazǵan. Abaı qaıtys bolarda aýryp jatqanda shubartaýlyq bir-eki kisi arnaıy barǵan. Olar jaı ǵana barmaǵan. Aqyn ómirine arasha túspek boldy. Olar – adam dárigeri Bójeı Myńǵatuly men baqsy Shoqbatar. Shubartaýlyq shejireshi sol áńgimelerdi aıtady.
Taǵy bir keıipkerimiz – Manataı Baltaqaıuly. Toqsanǵa taıap qalǵan Manataı aqsaqal Yrǵyzbaı tuqymy. Óskenbaı bıdiń týǵan baýyry Myrzataıdan taraǵan urpaq. M. Áýezovtiń dosy Baltaqaı Tolǵambaevtyń uly. Ákesinen estigen áńgimeleri bar. Ári áýlettiń de syryna qanyq.
Ózderińiz bilesizder «anadan tórteýmiz» deıtin Abaıdyń ózinen keıingi inileri Ysqaq pen Ospan 1901 jáne 1891 jyldary dúnıeden ótedi. Aqyn hál ústinde jatqanda aǵasy Táńirberdi ǵana boldy. Muhtar Áýezov «Abaı joly» romanynda aǵa men ini arasyndaǵy rýhanı alshaqtyqty jazǵan. Biraq ómir saparynyń sońynda bir ana, bir ákeden týǵan aǵaıyndylardyń bitispeı ketýi múmkin be? Olardyń háli, sońǵy sózderi qandaı boldy? Osy suraqtardyń jaýabyn Táńirberdi Qunanbaıulynyń tikeleı urpaǵy qaraýyldyq Qusman Berleshov aǵamyzdan suradyq.
Túsirilim Abaı oblysynyń burynǵy Shubartaý aýdany men Abaı aýdany jáne Semeı qalasynda boldy.
– Fılmde buryn kezdespegen tyń derek, málimetter aıtyla ma?
– Umytylǵan eskiniń bári jańa degen sóz bar. Biz «Abaıdyń sońǵy kúnderin» túsirý kezinde Baıtoryuly Balǵabaıdyń esteligin qaıta jańǵyrttyq. Shyńǵystaý eliniń azamaty Balǵabaı - Abaıdyń denesin Jıdebaıǵa deıin kóterip barǵan adamdardyń biri. Tipti, qabirin de qazysqan. Aqynnyń qabirin laqattaǵan taǵy bir adam - rýy Ánet, Kújkeńuly Keńesbaı degen kisi bolypty.
– Uly oıshyldyń aqyrǵy kúnderi týraly dúnıeni túsirgen shyǵarmashylyq top jaıynda bilgimiz keledi.
– Bul fılmdi ázirleýge at salysqan azamattardyń barlyǵynyń ádebıetke qatysy bar. Senarı avtory Baǵashar Tursynbaıuly Abaı aınalasyn zerttep júrgen synshy, M. Áýezov atyndaǵy ádebıet jáne óner ınstıtýtynyń ǵylymı qyzmetkeri. «Til men júrek», «Sózdiń joly» syn kitaptarynyń avtory.
Rejıser – Bekzat Smadıar. Bekzattyń alǵashqy mamandyǵy fılolog. Ál-Farabı atyndaǵy QUÝ aıaqtaǵan. Qazaqstan Jazýshylar odaǵynyń múshesi. T.Júrgenov atyndaǵy Qazaq ulttyq óner akademıasynda kıno rejıser mamandyǵy boıynsha bilimin jetildirgen. "Adasqaq" kórkem fılminiń redaktory, "Uly dalanyń alyp jyrshysy" derekti fılminiń rejıseri.
Operator – Erzat Ýálı. T.Júrgenov atyndaǵy Qazaq Ulttyq Óner akademıasynda Kıno jáne Televızıa
rejıseri mamandyǵy boıynsha bilim alǵan. “Qazaqstan” arnasynyń tapsyrysymen “Oralý” teleserıalynda Rejıserdiń kómekshisi jáne ekinshi róldegi aktór. «Jambyl Jabaev» derekti fılminiń qoıýshy operatory bolǵan.
Prodúserimiz – belgili aıtysker aqyn, halyqaralyq «Alash» syılyǵynyń ıegeri Serik Qalıev aǵamyz.
– Áńgimeńizge kóp rahmet. İsterińizge tabys tileımiz!
