Abaı shyǵarmalary ózge tilderge buǵan deıin de aýdarylǵan-dy. Degenmen de, bul bastama memlekettiń osyndaı iri aýqymda iske asyrǵan alǵashqy jumysy. Joba aıasynda aýdarma sapasyn qamtamasyz etýge erekshe mán berildi. Aýdarma jumysy men jınaq basylymyn uıymdastyrýǵa ár tilde sóıleıtin asa tájirıbeli mamandar, tıisti eldiń mádenıeti men ádebıetin tanystyratyn, kórkem aýdarmaǵa mamandanǵan eń bedeldi baspa uıymdary tańdalyp, tartyldy.
Máselen, Abaıdy aǵylshyn tiline aýdarý, basyp shyǵarý jáne taratý jumysy Kembrıdj ýnıversıteti baspasynyń qatysýymen iske asýda. Abaı shyǵarmalarynyń jolma-jol aýdarmasyn daıyndaý jáne óleńderine lıngvısıkalyq, etnografıalyq, tarıhı túsindirme jazýǵa aýdarmashy ári ónertanýshy Ásıa Baǵdáýletqyzy, tarıhshy, ádebıettanýshy Zıfa Áýezova, aýdarmashy, jýrnalıs Roza Qudabaeva, abaıtanýshy-ǵalym Gúlzıa Qambarbaeva, aýdarmashylar Mırgúl Qalı men Gaýhar Halyq qatysty.
Aqyn óleńderiniń kórkem aýdarmasyn jasaý tanymal brıtan aqyny, profesor Shon O'Braıenǵa, al qara sózderin aýdarý shotlandyq aqyn ári jazýshy, profesor Djon Bernsaıdqa tapsyryldy.
Abaı shyǵarmalaryn ıspan tilinde sóıletýge Servantes ınstıtýty qoldaý kórsetip, jınaqty daıyndaýǵa ádebı aýdarmaǵa mamandanǵan «Visor» baspasy jaýapty boldy. Abaı týyndylaryn aýdarýmen Ispanıanyń bedeldi aýdarmashysy Marıa Sanches Pıýg, Granada ýnıversıtetiniń profesory Enrıke Torkemada, aýdarmashylar Mıhaıl Chılıkov pen Aleksandra Shevelevalar atsalysty.
Jınaqty fransýz tiline aýdarý, basyp shyǵarý jáne taratýdy Galımar (Editions Gallimard) atty Fransıanyń eń iri baspa úıi oryndaıdy. Italán tilindegi aýdarma jınaqty Italıa iri baspalarynyń biri Gruppo Mondadori daıyndap tanystyrady.
Abaıdy arab álemine Arab memleketteri lıgasynyń Bilim, ǵylym jáne mádenıet uıymynyń (ALECSO) baspa úıi daıyndap, usynady. Aqyn týyndylarynyń jolma-jol aýdarmasyn ázirleýge Kaır ýnıversıtetiniń oqytýshysy Rabıǵa Tólebaı, shyǵystanýshy Qurmanǵazy Sadybaev, ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ shyǵystaný fakúltetiniń dekany Paltore Iktıar atsalysty. Abaı óleńderiniń ádebı redaksıasyn Mysyr ádebıetshiler odaǵynyń kórnekti ókili, aqyn Saýrat Sellam, lıngvısıka jáne fılosofıa profesory Haled Elsaıed júzege asyrdy.
Abaı týyndylaryn qytaı tilinde qytaı qazaqtarynyń arasynan shyqqan tanymal jazýshy, ádebıetshi, qoǵam qaıratkeri, QHR memlekettik syılyǵynyń ıegeri Aqpar Májıt sóıletti.
Jınaqty nemis tiline aýdarý jáne basyp taratýǵa Alles Druckbar baspasy qatysýda. Qazaq tilinen nemis tiline tikeleı aýdarma jasaǵan aýdarmashy Álmaǵambet Tórehanov pen Tańsulý Rahymbaevalar. Jınaqtyń ádebı redaksıasyn tanymal nemis jazýshysy, dramatýrg Anna Sýkerman úılestirdi.
Bul joba aıasynda Abaı japon tiline alǵash ret aýdarylyp otyr. Ol úshin qazaq jáne japon mamandarynan turatyn arnaıy top quryldy. Aqyn shyǵarmalarynyń kórkem aýdarmasyna Tokıo ýnıversıtetiniń shet tilder profesory Sakaı Hırokı, qazaq ádebıetin zertteýshi Mıkıa Nıshımýra, japon-qazaq sózdigin qurastyrýshy, aýdarmashy Shıgenobý Masýdjım alap qatysty. Jınaq TokıodaǵyHanadensha (株式会社花伝社) baspasynan shyǵady.
Abaı murasyn túrik tiline aýdarý jumysy Túrik ádebıeti qorynyń baspasyna (Türk Edebiyati Vakfi) tapsyryldy. Baspa úıi aýdarma jobasyna Ekrem Aıan, Zafer Kıbar sekildi tájirıbeli aýdarmashylar men Imdat Avshar, Bahtıar Aslan, Abdýlvahab Kara syndy bedeldi ǵalymdaryn tartty.
Abaıdyń orys tiline aýdarylǵan alǵashqy óleńderi XX ǵasyrdyń basynda-aq jarıalanǵan edi. Keıin orys tilindegi Abaı jınaqtary birneshe márte aýdarylyp basyldy.
Aqynnyń 175 jyldyq mereıtoıy aıasynda onyń óleńderi men qara sózderin qaıta aýdarýǵa talpynys jasalyp, aýdarmashy-aqyndardan turatyn arnaıy top ta quryldy. Alaıda, qazaqstandyq jáne reseılik mamandar keńese otyryp, jańa jınaqqa Abaı óleńderiniń osy ýaqytqa deıin aýdarylǵan eń sátti nusqalaryn kirgizý týraly ortaq uıǵarymǵa keldi.
Orys tilindegi jınaqtyń qurastyrýshysy – Baqytjan Qanapıanov. Desek te, aqynnyń birqatar óleńderi men poemalary, 45 qara sózi orys tiline jańadan aýdarylyp qosyldy.
3 poemamen birqatar óleńdi máskeýlik aqyn ári aýdarmashy Mıhaıl Sınelnıkov aýdardy. Al Qara sózderdiń orys tilindegi jańa kórkem aýdarmasyn jasaýǵa reseılik jazýshy ári aýdarmashy Anatolıı Kım qatysty. Ol buǵan deıin Muhtar Áýezovtiń «Abaı jolyn», sondaı-aq Ábdijámil Nurpeıisov pen Ábish Kekilbaev shyǵarmalaryn orys tilinde sóıletken, qazaq ádebıetimen jáne mádenıetimen jaqsy tanys maman.
Jolma-jol aýdarmaǵa aqyn, dramatýrg Madına Omarova, abaıtanýshy Gúlzıa Qambarbaeva, redaktor Álıa Nagornúk qatysty.
Abaıdyń orys tilindegi jańa jınaǵyn ázirleý jumysyn úılestirýge M.Lomonosov atyndaǵy Máskeý memlekettik ýnıversıtetiniń baspa úıi jaýapty.
Jınaqtyń barlyq tildegi formaty men muqabasy birdeı bolmaq. Muqaba sýretiniń avtory – tanymal sýretshi Dáýren Qasteev (Ábilhan Qasteevtiń nemeresi).
Ár tildegi jınaqtyń taralymy – 3 myń danadan. Taralym osy tilderde sóıleıtin júzden asa eldiń iri kitaphanalary men ádebı jáne ǵylymı ortalyqtaryna jetkiziledi.
Bul joba aıasynda alǵash ret Abaı shyǵarmalary aǵylshyn, arab, túrik, qytaı, nemis jáne japon tilderine qazaq tilinen tikeleı aýdaryldy. Tek ıspan, ıtalán, fransýz tilderine áli de orys tili arqyly jol salýǵa týra keldi. Abaıdyń shet tildegi aýdarmalarynyń deni keńes dáýirinde jasalǵan, ıaǵnı ol aýdarmalar erkin jasaldy deýge bolmaıdy. Bertindegi aýdarma jobalary aıasynda jekelegen óleńder nemese Qara sózder bólek aýdaryldy. Sondyqtan bul aýdarma aıasynda Abaı aýdarmasyndaǵy barlyq máseleler jan-jaqty qamtyldy.
Abaıdyń 175 jyldyǵyna oraı aqyn shyǵarmalaryn 10 tilge aýdarýǵa úles qosqan birqatar aýdarmashy mamandar QR Prezıdentiniń jarlyǵymen 2-dárejeli «Dostyq» ordenimen marapattaldy.
Atap aıtsaq, Kembrıdj ýnıversıteti baspasy tarapynan Abaıdy aýdarý jumysyna jetekshilik etken, atalmysh baspa basshylarynyń biri Djeın Mann hanym, Abaı óleńderi men sózderin qytaı tiline jeke dara aýdarǵan Aqpar Májıt myrza, Ispanıa koróldik áýletiniń aýdarmashysy, Abaıdy ıspan tilinde sóıletken Marıa Sanches hanym, sondaı-aq Abaıdy túrik tiline aýdarýǵa aıryqsha úles qosqan Zafer Kıbar myrza jáne Abaı jınaǵynyń arab tilindegi nusqasyn daıyndaýǵa ólsheýsiz úles qosqan Haled Elsaıed myrza Qazaqstannyń shetel azamattaryna beretin eń joǵary syılyǵy – ekinshi dárejeli Dostyq ordenderimen marapattaldy.
Joba QR Mádenıet jáne sport mınıstrliginiń tapsyrysy boıynsha «Ulttyq aýdarma búrosy» qoǵamdyq qorynyń úılestirýimen júzege asýda.
