Zamanaýı álemniń qarqyndy ózgeristerine saı, bilim berý salasynda da qaýipsizdik máselesi asa mańyzdy ári ózekti bolyp otyr. Qazaqstan Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaev 2023 jylǵy 1 qyrkúıektegi Joldaýynda ásirese bilim berý mekemelerinde qaýipsizdiktiń mańyzdy aspektilerin qozǵady. Ol mektepterde qaýipsiz jáne jaıly orta qurý qajettigin, sondaı-aq oqýshylar men muǵalimderdiń qaýipsizdigin qamtamasyz etý jónindegi sharalardy kúsheıtýdiń mańyzdylyǵyn atap ótti.
Bul tek fızıkalyq qorǵaýudy ǵana emes, sonymen qatar qazirgi álemde barǵan saıyn ózekti bolyp kele jatqan Sıfrlyq qaýipsizdikti de qamtıdy.
Abaı oblysy osy baǵytta tyń serpin alyp, bilim berý uıymdarynda balalardyń jan-jaqty qaýipsizdigin qamtamasyz etý úshin keshendi sharalardy qolǵa alýda. Qaýipsizdik uǵymy tek fızıkalyq turǵyda ǵana emes, sonymen qatar psıhologıalyq, sıfrlyq qaýipsizdikke de qatysty ekeni aıqyn. Bul — bolashaq urpaqtyń amandyǵy, olardyń bilim alýǵa degen ynta-jigerin joǵaltpaı, ómirlik joldaryn tańdaý barysynda erkindik pen senimdilikti sezinýi úshin jasalatyn jaǵdaı.
Balalardyń qaýipsizdigin qamtamasyz etý tek oqý kabınetterinde ǵana emes, olardyń mektepten tys ómirlerinde de mańyzdy bolyp otyr. Ýaqyt talaby jańa ádister men tehnologıalardy qajet etedi, jáne bul turǵyda Abaı oblysynyń bilim basqarmasy árbir oqý ornyn zamanaýı qaýipsizdik júıelerimen jabdyqtaýdy basty maqsatqa aınaldyrǵan.
Qarjylyq qoldaý — qaýipsizdik kepili
Qaýipsizdikti qamtamasyz etý baǵytyndaǵy eń alǵashqy qadam — bilim berý uıymdaryn qajetti tehnıkamen jabdyqtaý. Bul jerde máseleni tereńinen qarastyryp, tek qarajat bólý ǵana emes, ony tıimdi jumsaý, júıeli túrde baqylaý — basty mindet. Abaı oblysynda bul baǵytta úlken jumystar atqaryldy. 2023 jyly 905,2 mıllıon teńge bólinse, 2024 jyly bul soma 107 mıllıon teńgege jetti. Bul qarajattyń kóp bóligi bilim berý mekemelerin beınebaqylaý kameralarymen, daýystyq habarlaý júıelerimen, dabyl túımelerimen jáne lısenzıalanǵan kúzetpen qamtamasyz etýge jumsaldy.
Beınebaqylaý júıeleri — jańa zaman talaby
Oblys kólemindegi mektepter men balabaqshalar tolyqtaı beınebaqylaý júıesimen qamtamasyz etilgen. Tipti, 2023 jyly bul júıeler jańartylyp, ozyq tehnologıalar engizildi. Qazirgi tańda bilim mekemelerinde 13 197 kamera ornatylǵan. Kameralar tek baqylaý úshin ǵana emes, tótenshe jaǵdaılarda jyldam áreket etý úshin de mańyzdy qural. Balalar úshin bul jabdyqtardyń bolýy olardyń qaýipsizdik pen qorǵanys sezimin arttyrady.
Adam balasynyń tolyqqandy damýy tek fızıkalyq qaýipsizdikke ǵana emes, sonymen qatar psıhologıalyq qaýipsizdikke de tikeleı baılanysty. Bilim berý ortasynda ár bala ózin senimdi, qorǵalǵan, qoldaý tapqan jaǵdaıda ǵana bilim alýǵa degen ynta-jigeri artyp, jetistikterge jete alady. Osy maqsatta Abaı oblysynda 2024 jyly jańadan psıhologıalyq qoldaý ortalyǵy ashylyp, bul baǵytta bilim alýshylarǵa kómek kórsetý jumystary kúsheıtildi. Ortalyqta uıymdastyrylatyn trenıńter men semınarlar balalardyń emosıonaldyq kúıin jaqsartyp, olarǵa qıyn jaǵdaılarda psıhologıalyq qoldaý kórsetýge baǵyttalǵan.
Sıfrlyq qaýipsizdik — jańa syn-tegeýrinder
Tehnologıanyń damýy bilim berý prosesine oń áserin tıgizgenimen, ol sıfrlyq qaýipsizdik máselesin de týyndatady. Balalardyń ınternet keńistigindegi qaýipsizdigin qamtamasyz etý, olardyń jeke málimetterin qorǵaý, qaýipsiz ınternet paıdalaný mádenıetin qalyptastyrý — qazirgi zamanǵy bilim berý mekemeleriniń basty maqsattarynyń biri.
Abaı oblysynda osy baǵytta keshendi jumystar júrgizilýde. Mektepterde arnaıy kıberqaýipsizdik sabaqtary ótkiziledi, al pedagogter úshin jańa zamanǵy aqparattyq tehnologıalardy tıimdi ári qaýipsiz qoldaný boıynsha semınarlar uıymdastyrylýda. Muǵalimderge sıfrlyq qaýipsizdik boıynsha oqytý baǵdarlamalary engizildi, bul balalardyń ınternette qaýipsiz bolýyna úlken septigin tıgizýde.
Lısenzıalanǵan kúzet — senimdi qorǵanys
Kóptegen bilim berý mekemelerinde lısenzıalanǵan kúzet jumys isteýde, bul balalardyń fızıkalyq qaýipsizdigin qamtamasyz etýdegi negizgi sharalardyń biri. Lısenzıalanǵan kúzet qyzmeti tek mekteptiń syrtqy qaýipsizdigin ǵana emes, mekteptiń ishindegi tártip pen beıbitshilikti saqtaý baǵytynda da qyzmet atqarady. Bul kúzet qyzmetteri dabyl túımelerimen jáne týrnıkettermen jabdyqtalǵan, bul kez kelgen kúmándi nemese qaýipti jaǵdaılar oryn alǵan kezde jedel áreket etýge múmkindik beredi.
Qosymsha bilim berý mekemeleri — shyǵarmashylyq qaýipsizdigi
Qaýipsizdik sharalary tek jalpy bilim beretin mekteptermen shektelmeıdi. Qosymsha bilim berý mekemeleri de erekshe nazarda. Bul uıymdarda beınebaqylaý júıeleri ornatylyp, jedel basqarý ortalyqtarymen baılanys qamtamasyz etildi. Sonymen qatar shyǵarmashylyq úıirmeler men sporttyq seksıalardaǵy balalardyń qaýipsizdigin arttyrýǵa baǵyttalǵan arnaıy sharalar qabyldanýda. Mysaly, sport zaldarynda jáne shyǵarmashylyq ortalyqtarda balalardy jaraqattardan saqtaý úshin qosymsha qaýipsizdik quraldary ornatylýda.
Bolashaqqa jol salý
Qaýipsizdik máselesi — tek bilim berý uıymdarynyń ǵana emes, búkil qoǵamnyń ortaq mindeti. Balalardyń qaýipsizdigine jaýapkershilikpen qaraý — olardyń bolashaǵyna senimdi qadam basýyna jol ashý. Abaı oblysynda júzege asyrylyp jatqan qaýipsizdik sharalary keleshek urpaqtyń tek bilim alyp qana qoımaı, qorqynysh pen alańdaýshylyqsyz erkin damýyna múmkindik beretin mańyzdy qadamdar.
Abaı oblysy bilim berý uıymdary óz mindetterin abyroımen atqaryp, balalarǵa qaýipsiz, sapaly bilim alýyna barynsha jaǵdaı jasap otyr. Qazirgi zamanǵy talaptarǵa saı qaýipsizdik júıelerin engizý arqyly bul mekemeler bolashaqtyń bilimdi de tárbıeli azamattaryn qalyptastyrýda eleýli ról atqarady. Ár bala óz mektebinde tek bilim alyp qana qoımaı, ózin qorǵalǵan, qoldaý tapqan, qurmettelgen tulǵa retinde sezinýi tıis.
Qaýipsizdik — bul árbir balanyń, ata-ananyń, muǵalimniń jáne qoǵamnyń ortaq múddesi. Jas urpaqtyń amandyǵy — elimizdiń bolashaǵy, sondyqtan da bilim berý uıymdaryndaǵy qaýipsizdik máselesi aldyńǵy qatarda turýy tıis. Qazirgi zamannyń talaby — ár balany tek oqý ornynda ǵana emes, ómirde de qaýipsizdikke tárbıeleý. Abaı oblysynyń bilim berý uıymdary osy baǵytta aıanbaı eńbek etýde.
Nurjan Ahmetqalıev, Abaı oblysy bilim basqarmasynyń basshysy
