Bıyl Qazaqstannyń eń kóne metalýrgıalyq kásiporny Qarmet AQ tarıhı datany – qazaqstandyq bolattyń birinshi balqymasynyń iske qosylǵanyna 80 jyl tolýyn atap ótýde. 31 jeltoqsan Temirtaý qalasynyń árbir turǵyny úshin jaı ǵana Jańa jyl qarsańy emes. Bul – 1944 jyly Qazaq metalýrgıa zaýyty alǵashqy bolat óndirgen kún. Jáne búginde bul – Qazaqstan ekonomıkasynyń eń iri eksportqa baǵyttalǵan kásiporyndarynyń biri. Jyl qorytyndysy boıynsha Qarmet qandaı nátıjelerge qol jetkize alǵanyn saralap kóreıik.

Taǵy bir tarıhı kún – 2023 jylǵy 8 jeltoqsan, Azıadaǵy eń iri ónerkásiptik aglomerattardyń biri tarıhı ózgeristerdi bastan ótkerdi – batyl áreketterdiń arqasynda kásiporyn Qazaqstan ıýrısdıksıasyna qaıtaryldy. Jańa «Qarmet» ataýymen birge – «Qazaqstan Magnıtkasy» salaq ınvestordyń basshylyǵymen jasalǵan belgisizdik kezeńinen shyǵyp, jańa maqsattarǵa ıe boldy.

Qazaqstandyq bolat qaıta shyńdalýda

Qazaqstannan keterde ArcelorMittal ózinen keıin tek jaman estelik, 374 mıllıon dollar kólemindegi shyǵyndardy ǵana emes, sonymen qatar merdigerlik uıymdar aldyndaǵy 279 mıllıon dollar qaryzdy qaldyrdy. Aldyn ala tólengen 70 myń tonna bolatty satyp alýshylarǵa jóneltý mindettemeleri, qoımadan 46 myń tonna synyqtardyń joǵalýy, jumys istemeıtin 5 kómir shahtasyna baılanysty kombınat úshin shıkizattyń bolmaýy, qıraǵan ınfraqurylym, qylmystyń órshýi, úmitsizdik pen sharasyzdyq.

Sonymen qatar, AMT-da 35 myń adamnan turatyn ujymǵa jalaqy, ilespe jarnalar men aýdarymdar boıynsha úlken qaryzdary anyqtaldy. Bul qaryzdardy óteýge, sondaı-aq sheteldik ınvestordyń 5 mıllıard teńge kólemindegi saqtandyrý boıynsha qaryzdaryn otandyq menshik ıesine óteýge týra keldi. Mıttaldyń basqarýynyń nátıjesi óndiristiń naqty deındýstrıalanýy boldy, qarapaıym tilmen aıtqanda «tozdyrdy», buǵan sandar dálel.

«Sheteldik basshylyqtyń basqarýy kezinde kásiporynnyń taǵdyry men onyń bolashaǵyna tolyq aralasý bolǵan joq. «Osynda jáne qazir» qaǵıdasy táýekelderdi egjeı-tegjeıli kórsetpeı paıda tabýdy bildirdi. Investısıalar korporasıa ishinde qaldyq qaǵıdaty boıynsha salyndy, bul súıikti emes asyrandy bala sezimin týdyrdy. Jumystyń osyndaı formatynda biraz ýaqyttan keıin bizden «syǵýǵa» eshteńe qalmas edi. Biz Qazaqstan Magnıtkasyn túpkilikti joǵalta jazdadyq», – deıdi kásiporynda orasan zor tájirıbesi bar «Qarmet» AQ bas dırektory Vadım Basın.

Qazirgi ýaqytta taýarlar men qyzmetterdi jetkizýshiler aldyndaǵy bereshekti azaıtý boıynsha josparly jáne júıeli jumys júrgizilýde. Úndi menejmenti basqarǵan «ArselorMıttal Temirtaý» AQ ketken kezde kópjyldyq qaryzdardyń somasy shırek mıllıard dollardan asty. Búginde tólemder ishki aýdıt nátıjeleri negizinde, qoldanystaǵy zańnamaǵa sáıkes júrgizilýde. Osy kezeńde 237,6 mıllıon dollardan astam somaǵa qaryz mindettemeleri tólendi, bul kombınattyń jalpy qaryzynyń 85 paıyzy. Kómir ónerkásibindegi kúrdeli álemdik jaǵdaıǵa, ınvestısıalardyń bolmaýyna jáne myńdaǵan jumysshyny jumystan bosatýmen shahtalardyń jabylýyna qaramastan atqarylǵan sharýa bul.

Sonymen qatar, negizgi qaryz – AMT-nyń eski merdigerlerimen esep aıyrysý ekenin atap ótken jón. Eski merdigerler qyzmetter men ónimderdiń ózindik qunyn tómendetý boıynsha jumys júrgizbedi dep senimmen aıtýǵa bolady, kerisinshe, mundaı kásipkerler jasandy qymbattatýǵa umtyldy, óıtkeni bul olarǵa tıimdi boldy, al kásiporyn men jumysshylardyń taǵdyry eshkimdi qyzyqtyrmady.

«Biz paıdadan túsken bul aqshanyń qaıda ketkenin jáne qandaı «maqsattarǵa» jumsalǵanyn túsinemiz, – dep atap ótti Vadım Basın, – Kombınat kásiporynda ózderin erkin ustaǵan kóptegen deldaldar men «másele sheshkishterden» zardap shekti. Sondyqtan bizdiń qısyndy qadamymyz qunyn qaıta tekserý, taldaý jáne qaıta qaraý, kótermeleý men jumys kóleminiń negizsiz ulǵaıýyn anyqtaý týraly sheshim boldy. Árıne, bul kópshilikke unamady, biraq basqa jol joq. Sharttardy qaıta qaraý, sybaılas jemqorlyq táýekelin azaıtý jáne baǵa belgileýdiń ashyqtyǵyn arttyrý – bul ózin-ózi qurmetteıtin kez kelgen kásiporynnyń joly, Qarmet te de solaı. Biz óz jetkizýshilerimizge birneshe ret júgindik – adal, ashyq jumys isteńizder, bopsalaýmen jáne orynsyz qaralaýmen aınalyspańyzdar dedik. Bizge mundaı jetkizýshilerdiń qajeti joq. Sonymen qatar, biz ondaǵan shema men shyǵyndardy ashqan kompanıanyń ekonomıkalyq qaýipsizdik qyzmetin qaıta qurdyq, Qarmet Partners júıesi engizilýde. Senińizder, bul tek bastamasy ǵana, jumys jalǵasýda».

Biraq Qarmet kompanıasy áli de burynǵy ınvestordan muraǵa qalǵan júktiń (kásiporynnyń 90% tozýy) qysymymen kúresip jatqanyna qaramastan, kombınatty jańǵyrtý jáne qaıta uıymdastyrý jónindegi strategıalyq josparlar jáne osy baǵytta qazirdiń ózinde jasalǵan mańyzdy qadamdar qazirgi basshylyqtyń aýqymdy josparlaryn kórsetedi. Aldymen qarajatty metalýrgıa kombınatyna, sodan keıin kómir shahtalaryna jáne basqa da kásiporyndarǵa ınvestısıalaý josparlanýda.

Otandyq ınvestormen jasalǵan kelisim aıasynda 2028 jylǵa deıin kombınatty jańǵyrtýǵa 3,5 mıllıard dollar ınvestısıalaý josparlanýda. Mundaı kólemdegi qarajat ondaǵan jyl boıy kompanıaǵa salynbaǵan. Modernızasıa emısıa shyǵaryndylaryn 30%-ǵa tómendetýge, sondaı-aq sapaly temir konsentratynyń óndirisin ulǵaıtýǵa baǵyttalǵan. Sonymen qatar, jańǵyrtý ónim jelisin jańartý, bolattyń jańa markalaryn óndirý boıynsha jumysty kúsheıtýge múmkindik beredi, bul jańa tehnologıalardy engizýge, ekologıalyq tazalyq pen básekege qabilettilikti arttyrmaq.

Memleket basshysynyń kásiporynǵa otandyq ınvestordy shaqyrý týraly sheshimi durys boldy. Al endi qazaqstandyq «Qarmet» ınvestorynyń aldynda úlken mindet tur, ony Prezıdent Q.Q.Toqaev qoıdy – kásiporynǵa TMD-daǵy metalýrgıa kóshbasshysy mártebesin qaıtarý, kombınattyń úzdiksiz jumysyn qamtamasyz etý, shahtalardy qalpyna keltirý, ónerkásiptik qaýipsizdikti kúsheıtý, materıaldyq-tehnıkalyq bazany jańartý jáne óndiristi ulǵaıtý.

Qoıylǵan mindetterge qol jetkizý josparlaryn Qarmet basshylyǵy ótken jyly Qazaqstan Prezıdentimen resmı kezdesýde málimdegen bolatyn:

– bolat óndirisin 64%-ǵa (5 mln tonnaǵa deıin) ulǵaıtý,

– temir ken konsentratyn – 88%-ǵa (5 mln tonnaǵa deıin)

– kómir óndirýdi – 47%-ǵa (jylyna 9 mln tonnaǵa deıin).

Josparlar ǵana emes

Kásiporynnyń bas dırektory Vadım Basınniń aıtýynsha, búginde 3,5 mıllıard dollardan astam somaǵa óndiristi damytý jobalary iske asyrylýda. Kómir departamentiniń jobalaryna shamamen 500 mıllıon dollar jáne temir ken departamentine 978 mıllıon dollar kóleminde ınvestısıa salý josparlanǵan.

Kásiporyndy jańǵyrtýdyń alǵashqy kezeńderi nátıje berýde. Qarmet-te jumystyń basynan bastap jańa basshylyq ujymnyń qoldaýymen metalýrgıa kombınatynda eki konverterdi jańartýǵa kiristi. Bul – turaqty jáne qaýipsiz jumys úshin mańyzdy jabdyqty qalpyna keltirý jáne jańǵyrtý baǵdarlamasy aıasyndaǵy negizgi is-sharalar.

«11 aı buryn bizdiń jumysymyzda tek bir tolyq fýnksıonaldy №3 konverter boldy, al qalǵan ekeýiniń jaǵdaıy óte nashar edi. Búginde úsh konverter paıdalanýda, olardyń ekeýi osy jyly jańasyna aýystyryldy», - deıdi kombınattaǵy eń kóne dınastıalardyń biriniń ókili, Bolat departamentiniń dırektory Andreı Berg.

№1 konverterdiń jańa korpýsynyń kólemi 234-ten 270 tekshe metrge deıin ulǵaıtyldy, bul balqytý salmaǵyn kóbeıtýge jáne tehnıkalyq-ekonomıkalyq kórsetkishterdi jaqsartýǵa múmkindik beredi. Sondaı-aq, konverterde gaz tazartý júıesiniń bóligi sanalatyn jańa kesson ornatylǵan, bul ekologıalyq qaýipsizdikti jaqsartýǵa jáne óndiris tıimdiligin arttyrýǵa yqpal etedi. Úsh konverterdiń tolyq emes 11 aı jumysy ishinde metalýrgıa kombınaty 2023 jyldyń qorytyndy kórsetkishinen asyp túsip, 3 mıllıon tonna bolat óndirý kórsetkishine qol jetkizdi.

Qaıtalama qaldyqtardy qaıta óńdeý

Búginde kompanıanyń kún tártibinde taǵy bir basym mindet tur: 2028 jylǵa qaraı jyl saıynǵy qaıtalama qaldyqtardy qaıta óńdeýdi 10 mıllıon tonnaǵa deıin jetkizý. Bul taqyryp «Qarmet Recycling» halyqaralyq forýmynda da talqylanǵany kezdeısoq emes, onyń qatysýshylary qaıtalama qaldyqtardy qaıta óńdeý el óńirlerindegi ekologıalyq jaǵdaıdy jaqsartýǵa ǵana emes, sonymen qatar qatty mıneraldy túzilimderdi (QMT) qaıta óńdeýdiń biryńǵaı júıesin qurýǵa múmkindik beretinin erekshe atap ótti.

AMT-nyń burynǵy úndi menejmenti ekologıa, aýanyń tazalyǵy jáne qazaqstandyqtardyń densaýlyǵy máselesine basymdyq bermegenin, osylaısha óndiris qaldyqtary men úıindilerin qaıtalama aınalymǵa jibermegenin atap ótken jón. Qazirgi ýaqytta kompanıa alańdarynda shamamen 750 mıllıon tonna tehnogendik mıneraldy qaldyqtar jınaqtalǵan: domna jáne bolat balqytý shlaktary, úıindiler, kómirdi baıytý ónimderi jáne t.b. Metalýrgıa kombınatynyń ónerkásiptik qaldyqtarynyń 54,1%-y temir ken departamentiniń QMT-na, 34,4%-y bolat departamentine jáne 11,4%-y kómir departamentine tıesili.

2028 jylǵa qaraı, qaıtalama qaldyqtardy qaıta óńdeýdi jolǵa qoıý josparlanǵan kezde, Qarmet qaıtalama shıkizatty qurylys qospalary men tyńaıtqyshtardy daıyndaýǵa qaıta baǵyttaı alady, sonymen qatar mys, qorǵasyn, myrysh jáne basqa metaldar sıaqty paıdaly komponentterdi alý úshin tıimdi tehnologıalardy ázirleı alady, ıaǵnı qaıta óńdeýdiń basqa deńgeıine shyǵady.

Budan basqa, sırkýlárlyq ekonomıka prınsıpterin engizý jańa óndirister, jumys oryndaryn qurýǵa jáne memlekettiń shıkizat ımportyna strategıalyq táýeldiligin tómendetýge, eldiń ónerkásiptik qaýipsizdigine eleýli úles qosýǵa múmkindik beredi. Osy jobany iske asyrý úshin forým aıasynda kompanıa shaǵyn jáne orta bıznes ókilderimen ónerkásiptik qaldyqtardy qaıta óńdeýde yntymaqtastyq týraly birqatar kelisimderge qol qoıdy.

Eksporttyq áleýet

Kásiporynda 35 myń qyzmetker jumys isteıdi. Metalýrgıa kombınatynyń óndiristik qýaty búginde jylyna 4 mıllıon tonna suıyq bolatqa jetti. Ótken jyly kásiporyn 2,9 mıllıon tonna daıyn ónimdi satty, onyń 2,1 mıllıon tonnasy Aýǵanstan, Ázirbaıjan, Grýzıa, Qytaı, Qyrǵyzstan, Ózbekstan, Tájikstan, Túrikmenstan jáne Reseıge eksporttaldy.

Qarmet kombınaty óniminiń básekege qabilettiligin saqtaý maqsatynda metaldyń ózindik qunyn tómendetý boıynsha is-sharalar júrgizýde. Máselen, 11 aı jumys ishinde tonnasyna sláb baǵasyna (bolat daıyndamalary – red.) syrtqy faktorlardyń áserin 430 dollardan 331 dollarǵa deıin tómendetýge qol jetkizdi (shamamen 100 dollarǵa tómendeý). Júrgizilip jatqan saıasat Qazaqstan naryǵyndaǵy otandyq ónimniń úlesin ulǵaıtady jáne ishki eldik qundylyqty arttyrady.

Kásiporynnyń eksporttyq áleýetin ornatýǵa QR Úkimeti de kómektesedi. Qazaqstan Respýblıkasynyń Premer-Mınıstri Oljas Bektenov Qytaı Halyq Respýblıkasyna jumys sapary aıasynda bıznes ókilderimen qazaqstandyq-qytaı ınvestısıalyq dóńgelek ústeline qatysty. Sapardyń negizgi maqsaty Qazaqstan Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaev pen QHR Tóraǵasy Sı Szınpın arasynda qol jetkizilgen ekijaqty taýar aınalymy kólemin eki ese ulǵaıtý týraly ýaǵdalastyqtardy oryndaý boldy, ol ótken jyly 41 mıllıard dollarǵa jetip, tarıhı rekordqa jetti.

Úkimetter arasyndaǵy ýaǵdalastyqtardyń qorytyndysy boıynsha jalpy somasy 2,5 mıllıard dollar bolatyn 8 komersıalyq kelisimge qol qoıyldy. Onyń ishinde Qarmet úlesi (5 kelisim) shamamen 1,9 mıllıard dollar boldy.

Qol qoıylǵan kelisimder ekijaqty qarym-qatynastardy damytýda mańyzdy qadam jáne Qarmet kompanıasynyń óndiristik qýatyn jańǵyrtýǵa jańa serpin beredi, jańa tehnologıalarǵa jol ashady.

Shahterlerdiń qaýipsizdigi

Qaýipsizdik jáne joǵary sapa standarttary budan bylaı Qarmet úshin basymdyqqa ıe. Otandyq ınvestor jumysynyń birinshi aıynda Boston Consulting Group kompanıasyn kómir shahtalarynyń áleýetin zertteý úshin shaqyrdy, onda shahterlerdiń qaýipsizdigin arttyrý úshin naqty krıterııler men usynystar anyqtaldy. Qazirgi ýaqytta halyqaralyq sarapshylardyń qorytyndylaryna súıene otyryp, is júzinde aı saıyn jańa tehnologıalar engizilýde, mysaly, shahterlerdiń qaýipsizdigi úshin pozısıalaý júıesi, ıaǵnı taý-ken óndirýshiler kásipodaqtary AMT-dan qol jetkize almaǵan negizgi tehnologıalar, qondyrǵylar. Mundaı júıeler qazirdiń ózinde kómir departamentiniń barlyq shahtalarynda engizilýde jáne 2025 jyldyń sońyna deıin tolyq engiziletin bolady.

Budan basqa, bıyl Kómir departamentiniń Ortalyq dıspecherlik pýnkti paıdalanýǵa berildi. Jolǵa qoıylǵan qaýipsizdik júıesi shahterlerdiń ómirin saqtap qalýǵa múmkindik berdi. Ortalyq dıspecherlik púltine ýaqytyly kelip túsken sıgnaldyń arqasynda jalpy jelilerde jetkizýshilerdiń kinásinen elektr energıasyn berý toqtatylǵan «Abaı» shahtasynan 155 kenshini shyǵynsyz evakýasıalaý qamtamasyz etildi.

«Qyzmetkerler dereý evakýasıalaý josparyn engizdi, soǵan sáıkes 155 adamnan turatyn aýysym jer betine qaýipsiz shyǵaryldy. Kásiporynnyń barlyq qyzmetteri jedel jáne qabyldanǵan jumys algorıtmderine sáıkes jumys istedi», – dep habarlady sol kezde Qarmet baspasóz qyzmeti.

Ortalyq dıspecherlik pýnkt barlyq shahtalardyń qyzmetine monıtorıń júrgizedi, gaz dachıkterin baqylaıdy, kenshilerdiń, órt sóndirýshilerdiń densaýlyq jaǵdaıyn, qaýipsizdik júıelerin taldaıdy jáne tótenshe jaǵdaı týyndaǵanda qyzmetkerlerge jedel habarlaýǵa múmkindik beredi. Endi kenshiler tipti 700-800 m tereńdikte de jumys isteýge qabiletti erekshe qorǵalǵan smartfondarmen jabdyqtalýda. Shahtalardy jeldetý júıeleri de jańǵyrtylýda.

Kómir shahtalaryndaǵy tótenshe jaǵdaılardyń aldyn alý sheńberinde:

– lentalyq konveıerde órt sóndirý júıelerin;

– lentalyq konveıer elementteriniń qyzýyn erte anyqtaý júıelerin;

– kómir shahtalaryndaǵy aerogazdyq baqylaý, monıtorıń jáne gaz ortasyn taldaý boıynsha Devıs-Derbı júıelerin engizý boıynsha jumystar jalǵasýda.

Munaıshylardan alynǵan uńǵymalardy burǵylaý tehnologıasy metan deńgeıin qazbalarda 50%-ǵa deıin tómendetýde oń áser etedi. 2024 jyldyń sońyna deıin tereńdigi shamamen 750 metr bolatyn 10 jańa uńǵyma burǵylaý josparlanýda.

Tehnıkalyq qaıta jaraqtandyrý ınvestısıalardyń mańyzdy babyna aınaldy. Ótpeli kombaındardy, mehanıkalandyrylǵan keshender men konveıerlerdi satyp alýǵa Qarmet 100 mıllıon dollar jumsaıdy. Alǵash ret shahtalardaǵy barlyq konveıer jelileri bir ýaqytta aýystyryldy. Burynǵylary, kenshilerdiń aıtýynsha, otqa tózimdi emes, adamdarǵa qaýip tóndirgen.

Búginde ótpeli jumystardy barlyq shahtalarda 51 brıgada júrgizýde, al 2023 jyly olardyń sany nebári 11 bolǵan. Kelesi jyly Tentek shahtasynda kómir óndirý iske qosylady. Kúzembaev atyndaǵy shahtanyń tik oqpandarynda jumystar aıaqtaldy, Saran shahtasynda pozısıalaý júıesin engizý boıynsha jumystar tolyǵymen aıaqtaldy.

Jalpy, Qarmet áleýmettik turaqtylyqty jáne kásiporyn qyzmetkerlerine qatysty qamtamasyz etýge umtylady dep aıtýǵa bolady. Mysaly, tek bıylǵy jyly kompanıa qyzmetkerleriniń ortasha jalaqysy 14,8%-ǵa ósti.

«Bizdiń Kómir departamenti úshin strategıamyz – bul kómir hımıasy men kómir óndirý kólemin odan ári damytý. Kásiporynda qalyptasqan aıanyshty jaǵdaı, bizge kombınattyń úzdiksiz jumysy úshin shetelden kómir satyp alý – tıimsiz jáne ekonomıkalyq turǵydan zıandy. Biz Qarmet kómir bazasynyń resýrstaryn paıdalanbadyq, onyń qory – 1,5 mıllıard tonna. Biraq endi bári ózgerýde, – dep atap ótti Vadım Basın, – Bizdiń kenshilerimiz shynymen úlken erlik jasaýda, bul bizge kómir satyp alýdan bas tartýǵa jáne metalýrgıa alybyn ózimiz óndirgen jáne baıytylǵan kómirmen tolyq qamtamasyz etýge múmkindik beredi».

Ekologıa jáne áleýmettik qoldaý

Kásiporyn qyzmetkerlerin áleýmettik turǵydan qoldaý jalǵasýda. «Qarmet» AQ negizgi qyzmetinen basqa áleýmettik salada birqatar jobalardy iske asyrdy. Mysaly, Temirtaý qalasynda saıabaq salyndy, al ekologıalyq máselelerdi sheshý aıasynda tramvaı ınfraqurylymyn qalpyna keltirý boıynsha jumystar júrgizildi. Kompanıa 8 jańa vagon satyp alyp, qaladaǵy 30 shaqyrym tramvaı jolyn retke keltirdi. Nátıjesinde bıylǵy jyldyń qazan aıynda birinshi tramvaı testtik rejımde iske qosyldy (tramvaı qatynasy 2023 jylǵy aqpanda toqtatylǵan bolatyn). Kásiporyn sondaı-aq Qaraǵandy oblysynyń ákimdigimen óz qyzmetkerlerin tamaqtandyrý úshin jergilikti ónimdi satyp alýǵa memorandýmǵa qol qoıdy.

Biraq óńir úshin eń mańyzdy ekologıalyq joba – Qarmet óndirisin tabıǵı gazǵa kóshirý. Mazýtty, suıytylǵan gazdy jáne koksty tutynýdy azaıtyp, tabıǵı gazben aýystyrý tek kombınat tarıhyndaǵy ǵana emes, sonymen qatar eldegi eń aýqymdy ekologıalyq jobalardyń biri bolatyn bastama. Sehtardy qosýdyń alǵashqy kezeńderinde joba qorshaǵan ortaǵa áserdi 30%-ǵa tómendetýge múmkindik beredi, shyǵaryndylar kólemin 60 myń tonnaǵa deıin azaıtady.

İri qurylystyń belsendi satysy 2024 jyldyń shildesinde ishki gaz qubyrynyń irgetasyn qalaýmen ashyldy. Ári qaraı – «Saryarqa» magıstraline qosylý. Birinshi kezeńdi 2025 jyly aıaqtaý josparlanýda.

Qarmet sonymen qatar aýrýhana keshenin jańǵyrtty jáne vedimistik «Romantık», «Orlónok» jáne «Fakel» balalar saýyqtyrý lagerin jóndedi, olardyń eń kónesi óz tarıhyn 1965 jyldan, al eń «jasy» 1971 jyldan bastaıdy. Kásiporyn sondaı-aq jańa formattaǵy mádenı-buqaralyq is-sharalardy ótkizýge qamqorlyq jasaıdy – Metalýrgter kúni men Kenshiler kúnin merekeleý jıyntyǵy óńirdiń 100 myńnan astam turǵyn jınap, jastar men qarıalardyń razylyǵyn aldy.

«Bıylǵy jyly kásiporynnyń kenshileri men metalýrgteri qatarynan memlekettik jáne vedimistik nagradalarmen marapattalǵandar sany kóbeıdi. Biz Qarmet kenshileri men metalýrgteriniń eńbegine nazar aýdaryp, joǵary baǵa bergeni úshin Memleketke alǵys aıtamyz. Bul shynymen buryn-sońdy bolmaǵan jaǵdaı», – dep atap ótti Vadım Basın.

Shahtınsk jáne Abaı qalalarynyń ákimdikterimen birlesip kenshilerge jańa turǵyn úı bólý boıynsha kelissózder júrgizilýde, banktermen birlesip kásiporyn qyzmetkerleri úshin jeńildetilgen avtonesıe berý baǵdarlamalary pysyqtalýda.

Vadım Basın aıtqandaı: «Biz tek Temirtaý tóńireginde ǵana shoǵyrlanbaımyz. Bizdiń nazarymyzda Shahtınsk, Saran, Abaı, Qarajal, Aqtaý jáne t.b. qalalar bar, onda bizdiń óndiristerimiz bar. Biz búgin QR Úkimetimen birlesip, monoqalalardy damytý jónindegi jobany ázirleýdemiz. Men ázirlemelerdi kórdim, olar óńirdi damytýǵa laıyqty úles qosatyn bolady».

Jyl qorytyndysy

Bir jyl ishinde jınaqtalǵan máselelerdiń bárin sheshý múmkin emes ekeni anyq. Biraq qazirdiń ózinde nátıje bar. Tańdalǵan baǵyt metalýrgterge bıylǵy jyldyń mamyr aıynda 5 jyldaǵy eń jaqsy óndiris nátıjesin kórsetti, bir aıda 330 myń tonna bolat qorytýǵa múmkindik berdi.

QR Strategıalyq josparlaý jáne reformalar agenttigi Ulttyq statısıka búrosynyń derekterine sáıkes, Qazaqstannyń taý-ken ónerkásibindegi ónerkásiptik óndiris ındeksi 2024 jylǵy qańtar-qazan aralyǵynda 100,3% boldy, bul kómir (100,5%) jáne metal kenderin (108,4%) óndirýdiń ósýimen baılanysty.

Óńdeý ónerkásibinde ÓÓI 2024 jylǵy esepti kezeńde 2023 jylǵy uqsas kezeńmen salystyrǵanda 104,8% boldy. Metalýrgıa segmentinde ósim 7,5% -ǵa jetti.

Qarmet AQ-ny Úkimettiń QR Prezıdenti bastamashylyq etken ekonomıkadaǵy ınfraqurylymdyq ózgerister baǵdarlamasy aıasynda «Báıterek» UBH» AQ-men birlesip Klasterlik tásildiń birinshi pılottyq jobasy retinde bekitýi jyldyń mańyzdy qorytyndysy boldy. «Báıterek» UBH» AQ-nyń bul tásili Qazaqstan úshin biregeı sanalady. Bul «Qazaqstan Magnıtkasy» aınalasynda jańa shaǵyn jáne orta óndiristerdiń paıda bolýymen baılanysty, mysaly, shoıyn jáne jiksiz qubyrlar, metal buıymdar zaýyty jáne basqalary, olar offteık kelisimsharttarymen qamtamasyz etiletin bolady.

Álemdegi kúrdeli jaǵdaıǵa, shıkizat baǵasynyń turaqsyzdyǵyna jáne turaqsyz geosaıası jaǵdaıda strategıalyq josparlaýdyń qıyndyqtaryna qaramastan, Qarmet óz kórsetkishterin jaqsartýǵa umtylady. Kásiporyndy jańǵyrtý jalǵasady, qaýipsizdik kúsheıtiledi. Kompanıany qaıta qurý qarqyndylyǵy, eńbek jaǵdaılaryn jaqsartý, jańa perspektıvalar, óndiris aýqymyn keńeıtý – munyń bári eger buryn kásiporynnan ketip jatsa, qazir oǵan umtylatyn jáne turaqtylyq pen amandyq kóretin jaǵdaıǵa ákeldi. Qarmet-tiń ósýimen óz bolashaǵyn baılanystyratyn adamdar úshin qaıta qurýlar men qaıta jandaný aıqyn. Josparly progres «Qarmet» AQ kásiporyndaryna jas kadrlardy tartýda mańyzdy yntalandyrý bolady, ásirese, kombınatta jumys isteý áldeqaıda tynysh boldy.

Sońǵy ýaqyta qylmyspen kúres kúsheıip, urlyqpen jáne ónimder men materıaldardy satýmen, jumysshylardy bopsalaýmen aınalysqan 8 uıymdasqan qylmystyq top joıyldy.

Jańa ınvestor kásiporynda paıda tapqan kópjyldyq qylmystyq sprýttan shahterler men metalýrgterdi qorǵaýdy maqsat etedi. Árıne, kombınatty da, onyń ujymyn da tonaýǵa úırengender zań men tártiptiń ornaýyna, túbegeıli ózgeristerdi qalamaıdy. Shahterlerdiń amandyǵy, eldiń maqtanyshy jáne TMD-daǵy kóshbasshy retinde tabysty kombınat olarǵa qajet emes. Olar aqshany basqa jolmen tabýǵa daǵdylanǵan. Árıne, aqparattyq qysym men shabýyldar arqyly eski qaǵıdalardyń mundaı ókilderi aýqymdy ózgeristerdi burmalaýǵa tyrysady, bul óreskel ótirikpen, keıde názik aılakerlikpen jasalady.

«Ókinishke qaraı, urlyqtyń joly kóp, olar adamdardy adastyrýǵa tyrysady, ózderi sıaqtylardy óz jaǵyna tartady, eshqandaı resýrstardy aıamaıdy. Kimge qarapaıym bilim máselesi, al kimge ar-ujdannyń joqtyǵy. Degenmen, kimniń qansha turatyny árqashan birden kórinedi. Shyn máninde, olar óz áreketterimen olar sıaqtylarmen ymyrasyz kúres júrip jatqanyn dáleldeıdi. Olar ózderiniń pozısıalaryn Qarmet-te de, elde de joǵalta beredi, kásiporynnyń ıgiligi úshin, memlekettiń ıgiligi úshin adal jáne zańdy jumys istegisi kelmeıtin jáne qalamaıtyndar, ótkende qalǵandar, qylmystyq shemalarǵa batqandar», – dep tolyqtyrdy Vadım Basın.

Endi qylmystan tazartýdan basqa, barlyq qylmyskerlerdi sotqa jetkizý jáne jazalaý, qoldaǵandardy, ótirik pen jala jabýdan, adamdardy aldaýdan paıda tapqandardy jazalaý, sondaı-aq buryn jabylǵan qylmystardy, sonyń ishinde 90-shy jáne 2000-shy jyldary kásiporyn qyzmetkerleriniń buryn jasyrylǵan joǵalýy boıynsha qylmystardy aıaǵyna deıin tergeý mindeti tur. Jalpy, QR Prezıdenti Q.Q.Toqaevtyń UQT-men kúresti uıymdastyrý jónindegi tapsyrmasyna sáıkes, quqyq qorǵaý jáne arnaýly memlekettik organdar óńirdi aıtarlyqtaı dekrımınalızasıalaýǵa qol jetkizdi. Qylmys kórsetkishteri tómendedi, buǵan «shodkalar», «strelkalar» dep atalatyndardyń bolmaýy aıqyn dálel.

Vadım Basın: «Men ashyq aıtýǵa daǵdylanǵanmyn – qalaı bar, solaı aıtam. Bizdiń ujym adal. Adamdar ne istelgenin, qalaı istelgenin, qaýipsizdik pen jańǵyrtýǵa qansha qarajat salynǵanyn kórip otyr. Perspektıvany kóredi, óz bolashaǵyn bizdiń ortaq kásiporynmen baılanystyrady. Búginde biz burynǵydan da birtutas komanda retinde jumys istep jatyrmyz, qoıylǵan mindetterdi birge sheshemiz, óz elimiz, óz azamattarymyz aldynda jaýapkershilikti sezinemiz. Munyń bári bizge jumys oryndaryn kóbeıtýge, bizdiń bólimshelerimiz ornalasqan óńirlerdiń ekonomıkasy men ınfraqurylymyna óz úlesimizdi qosýǵa, el ıgiligi úshin birge jumys isteýge múmkindik beredi. Sehtardyń, shahtalardyń aýyr mura retinde qabyldaǵan kúıin óz kózimen kórgender aldymyzda qansha jumys turǵanyn túsinedi. Biraq biz jeńemiz, biz qazirdiń ózinde josparly túrde alǵa jyljyp kelemiz».