Qazaqstan Aýǵanstanǵa gýmanıtarlyq kómek jóneltip, qıyn sátte baýyrlas elge qol ushyn sozýǵa tyrysty. Kómek kerýenimen birge SayahatTime YouTube arnasynyń jýrnalıseri de bardy. Olar Kabýldaǵy jaǵdaıdy kózben kórip, ondaǵy ahýaldy óz arnalarynda baıandady, dep habarlaıdy Dalanews.kz.
Arna júrgizýshileriniń sózinshe, kórshiles elderdegi túsinispeýshilikter men saıası shıelenisterdiń saldarynan Aýǵanstanǵa kún saıyn myńdaǵan bosqyn aǵylyp jatyr. Sonymen birge bıyl birneshe ret bolǵan jer silkinisinen 1500-den asa adam qaza taýyp, myńdaǵan turǵyn baspanasyz qalǵan. Osyndaı kúrdeli kezeńde Qazaqstan Aýǵanstanǵa gýmanıtarlyq júk jóneltti. Ásker ushaǵynda dári-dármek pen medısınalyq quraldarmen birge 13 qazaq dárigeri de barǵan.
“Bul joly gýmanıtarlyq júktiń basym bóligi medısınalyq baǵytta boldy. Onyń ishinde tósek-oryn, kórpeler, dári-dármek, antıbıotıkter bar. Úlken júk ushaqqa áreń syıdy. Munda bizdi jyly qarsy aldy”, — deıdi SayahatTime YouTube arnasynyń jýrnalıseri.
Aýǵan bıliginiń alǵysy
Aýǵanstannyń tabıǵı apattarǵa qarsy kúres jónindegi ulttyq basqarmasynyń bólim basshysy Býrhanýddın Han Qazaqstanǵa rızashylyǵyn bildirdi.
“Bul - Qazaqstannyń bizge alǵash kómektesýi emes. Muny óte joǵary baǵalaımyz. Óıtkeni eń aýyr kúnderi kómek qolyn sozý jaı kúnderdegi qoldaýdan áldeqaıda mańyzdy. Qazaqstan halqyna jáne Úkimetine alǵysymyz sheksiz”, — deıdi ol.
Bosqyndar lageri
Aqparatqa súıensek, Kabýlda 5 mıllıonǵa jýyq adam turady. Kóshede keptelis kóp, qaıyr suraǵan bala men qart ta jeterlik. Ár buryshta qarýly tálipter kúzette tur.
SayahatTime toby barǵan batys aýdanyndaǵy bosqyndar lageri ahýaldyń qanshalyqty aýyr ekenin kórsetti.
“Lager eldegi ahýaldyń qanshalyqty múshkil ekenin birden ańǵartty. Jalańaıaq júgirgen balalar, bararǵa jer tappaǵan ary-beri sabylǵan qarıalarǵa qarap, kózge jas keledi. Kıimderi jupyny, jyly aıaq-kıimderi joq. Jatatyn jerleri de nashar. Tastyń ústine qapshyq tósep qoıǵan. Munyń bári júrekke aýyr tıedi. Dári-dármek joq, tamaq jetkiliksiz. Dáriger az”, — deıdi olar.
Aıtýlarynsha, bul lagerde júrgender kezinde Iran men Pákistanǵa kóship ketken aýǵanstan azamattary. Aradaǵy túsinispeýshilikke baılanysty kórshi elder olardy jappaı shyǵaryp jatyr.
“Munda kúnine 7 myńdaı adam kelip túsedi. Barlyq tekserýden ótip, járdemaqy alǵannan keıin týysy barlar týysyna, týysy joqtar óńir-óńirge jiberiledi. Kelip-ketip jatqan avtobýs kóp. İshi tolǵan adam”, — deıdi olar.
Aýǵanstandaǵy BUU Bosqyndar isi jónindegi agenttiginiń ókili Charlı Gýdleık bıyl Pákistan men Irannan 2,5 myńnan astam adam, al keıingi eki jylda 4 mıllıonnan astam adam qaıtarylǵanyn jetkizdi.
“Bul halyqtyń 10%-y. Kelgenderdiń 70%-y — áıelder men balalar. Olardyń jańa jaǵdaıǵa beıimdelýi óte qıyn”, — deıdi ol.
Qazaqstannyń kómek kórsetýi
QR Aýǵanstandaǵy Tótenshe jáne Ókiletti elshisi Ǵazız Aqbasov gýmanıtarlyq kómektiń sebebin túsindirdi.
“Qazaqstan táýelsizdiktiń alǵashqy jyldarynan beri Aýǵanstanǵa kómektesip kele jatyr. Gýmanıtarlyq kómek jiberýdiń eń basty sebebi kórshiles, baýyrlas el bolǵannan keıin qıyndyqty kórip jatqannan keıin bizdiń Úkimet te, halyq ta oǵan qol qýsyryp qarap otyra almaıdy. Saıası jaǵynan 40 jyldan astam ýaqyt Aýǵanstan soǵys ortalyǵy boldy. Sol jaǵdaıǵa qaıta tap bolmaý úshin, aýmaqta tynyshtyq-beıbit ómir bolýy úshin osy aýmaqtaǵy barlyq memleket bir-birimen tyǵyz qarym-qatynasta bolýy zańdy dep sanaımyn. Sondaı-aq oǵan qoldan kelgenshe kómek kórsetýge tyrysyp jatyrmyz”, — dedi ol.
Al elshilik keńesshisi Aııat Eleýsinov kómektiń naqty qaıda jumsalyp jatqanyn atap ótti.
“Jiberilgen kómektiń ár jastyǵy men ár dárisi elshiliktiń baqylaýynda. Onyń jartysy dári-dármek, jartysy lagerge kerek zattar. Balalardyń jaǵdaıy óte aýyr. Kómektiń barlyǵy solarǵa arnalǵan. Ózderińiz oılap kórińizder, jer qandaı sýyq. Jerge eshteńe tóselmegen. Kishkentaı balalar jalańaıaq júgirip júr. Munyń bári 40 jyldyq soǵystyń saldary”, — deıdi ol.
Aıtýynsha, bul eldiń halqy óte talantty, alǵyr jáne eńbekqor.
“Bul memlekettiń jaǵdaıy óte jaman. Halqynyń jartysy kúnde ash oıanady. Alaıda qıyn jaǵdaılaryna qaramastan, eshqashan túńilmeıdi, jylamaıdy”, — deıdi ol.
Ash balalarǵa uıyqtatatyn dári beriledi
BUU-nyń málimdemesine sáıkes, Aýǵanstandaǵy ash balalardyń sany kúrt ósken. Árbir úshinshi bala ýaqytyly tamaqtanbaǵyndyqtan, durys damı almaıdy. Keı otbasylar asqazany shurqyrap jylaıtyn balalaryna sedatıtvti jáne uıyqtatyn dári berýge májbúr eken.
“Halyqaralyq uıymdardyń aqparaty boıynsha, 15 mıllıonǵa jýyq aýǵan ash. Buǵan sońǵy eki jylda gýmanıtarlyq kómek kóleminiń qysqarýy tikeleı áser etip otyr. Qurǵaqshylyq, sý tapshylyǵy, qunarly jerlerdiń azaıýy jáne apattar jaǵdaıdy ýshyqtyryp jatyr”, — deıdi arna júrgizýshileri.
Aýrýhanalardaǵy jaǵdaı
Qazaq dárigerleri barǵan Kabýl aýrýhanalarynda da adam kóp.
N.Bátpenov atyndaǵy Ulttyq ǵylymı travmatologıa ortalyǵynyń dırektory Oljas Bekarysov ondaǵy jaı-kúıdi baıandady.
“Naýqastardyń jaǵdaıy aýyr. Birneshe synyq, aýyr mı jaraqattary kóp. Biz áriptesterimizben birge operasıalarǵa qatysyp, tájirıbemen bólisip jatyrmyz. 10 kúndeı birge jumys istep, jaqsy nátıje bolady dep oılaımyz”, — deıdi ol.
Aýǵanstandaǵy jaǵdaı — tek bir eldiń emes, búkil aımaqtyń problemasy. Ashtyq, bosqyndar legi, medısınalyq daǵdarys pen tabıǵı apattar eldi óte álsiz kúıge túsirip otyr.
SayahatTime túsirgen reportaj Aýǵanstannyń búgingi shyndyǵyn, mıllıondaǵan adamnyń taǵdyryn jáne kórshiles elderdiń qoldaýynyń qanshalyqty mańyzdy ekenin taǵy bir márte kórsetti.
