Keıingi kúnderi almatylyqtar aýanyń aıtarlyqtaı lastanǵanyn aıtyp, kók tuman men jaǵymsyz ıiske shaǵymdana bastady. Bul jaǵdaıdy "Qazgıdromet" RMK-da rastap otyr, dep habarlaıdy Dalanews.kz.
Mamandardyń aıtýynsha, Almatyda qolaısyz meteorologıalyq jaǵdaılar jıilep ketken. Iaǵnı, atmosferada jel azaıyp, aýa qozǵalysy baıaýlap qalǵan. Mundaı kezde qaladaǵy tútin, shań, kólikten jáne zaýyttardan shyǵatyn zıandy zattar joǵary kóterilmeı, jerge jaqyn qabatta turyp qalady.
Aýadaǵy ınversıa degen ne?
Inversıa - qalanyń ústin qymtap, lastanýdy syrtqa shyǵarmaıtyn tabıǵı “qaqpaq”.
Ádette jyly aýa joǵary kóterilip, sýyq aýa tómende bolady. Al ınversıa kezinde kerisinshe, sýyq aýa tómengi qabatta qalyń qabat bolyp turady da, jyly aýa joǵaryda qalady.
Saldarynan zıandy zattar taralmaı, bir jerde jınalyp, aýa tabıǵı túrde tazarmaıdy. Nátıjesinde, tynys alý da aýyrlaı túsedi.
Aýa sapasynyń nasharlaýy Almatyda ǵana emes, elimizdiń birneshe qalasynda da kútiletini aıtyldy. Onyń qatarynda, Oral, Aqtóbe, Atyraý, Jezqazǵan, Balqash, Astana bar.
Dárigerler men ekologtar keńesi
Qolaısyz kúnderi turǵyndarǵa ashyq aýada, ásirese avtojol mańynda uzaq júrmeý usynylady.
Sozylmaly ókpe, júrek-qan tamyrlary, alergıasy bar jandarǵa qajet dári-dármekterin ózimen birge alyp júrý usynylady.
Zıandy bólshekter táýlik boıy aýada qalaı taralady?
Climate Trace uıymy Almatydaǵy iri nysandardan aýaǵa taralatyn zıandy zattardyń táýlik boıy qalaı qozǵalatynyn kórsetetin arnaıy beınemodel jarıalady. Joba týraly Almaty Air Initiative qorynyń joba menejeri Ravkat Muhtarov Telegram-arnasynda málimdedi.
Onyń aıtýynsha, Climate Trace 2023 jylǵy málimetterdi paıdalanyp, Almatydaǵy JEO-1, JEO-2 jáne JEO-3 (JEO — Jylý elektr ortalyǵy) sıaqty negizgi lastaýshy nysandardan shyǵatyn PM2.5 bólshekteriniń (PM2.5 – kózge kórinbeıtin, óte usaq shań-tozań, ókpeniń eń tereń bóligine deıin enip ketetin zıandy bólshekter) taralýyn modeldegen.
“Beınemodelden jelsiz, lastaný deńgeıi joǵary kúnderi qalanyń ústindegi zıandy shań-tozań qalaı jınaqtalyp, qalaı qozǵalatyny aıqyn kórinedi. Qansha kóp qyzǵylt núkte bolsa, dál sol jerde lastaný deńgeıi joǵary degen sóz. Bul – biz kúni boıy jutyp júrgen aýa”, — dep jazdy Muhtarov.
Aldaǵy jospar qandaı?
Buǵan deıin qala ákimdigi Almatynyń jańa damý baǵdarlamasyn tanystyrdy. Onda ekologıany jaqsartý basty baǵyttardyń biri retinde qarastyrylǵan.
Basty sharalar:
• 100 km uzyndyqtaǵy jańa BRT jelisi iske qosylady. Bul qoǵamdyq kólik júktemesin eki ese arttyryp, qozǵalys jyldamdyǵyn 15%-ǵa ósiredi.
• LRT salý jáne 20 km jańa metro jelilerin iske qosý bastalady.
• Ekologıalyq aımaqtar engizilip, TES-2 men TES-3 tolyqtaı gazǵa kóshiriledi.
• Kúnine 2 myń tonna qoqys óńdep, jylyna 60 MVt energıa óndiretin eldegi alǵashqy qaldyqty energıaǵa aınaldyrý zaýyty salynýda.
Ákimdiktiń aıtýynsha, osy keshendi sharalar 2028 jylǵa qaraı Almatydaǵy aýa lastanýyn eki esege tómendetedi.
