تۇركىستان وبلىسىنىڭ تەحنولوگيالىق پاركىن دامىتىپ، ءوڭىردىڭ ءىت سەكتورىنىڭ وزىندىك برەندىن قالىپتاستىرۋعا باعىتتالعان جوبالارعا سوڭعى جىلدارى كوپ كوڭىل بولىنە باستادى. بىرىنشىدەن بۇل ۇدەرىس زامان كوشىنەن قالماۋعا مۇمكىندىك بەرىپ، ءتۋريزمدى دامىتۋعا دا سەپتىگىن تيگىزسە، ايماق ەكونوميكاسىنا دا بيۋدجەتتى ۇنەمدەپ، قارجىنى ءتيىمدى پايدالانۋ تۇرعىسىنان وتە كەرەك دۇنيە بولىپ تۇر.
قىتايلىق ءىت كومپانيا وكىلدەرىمەن كەزدەستى
وسى رەتتە وبلىس باسشىلىعى سوڭعى ۋاقىتتا ايماقتا حالىقارالىق تەحنوپارق قۇرۋ ماسەلەسىمەن جانە سيفرلاندىرۋدىڭ وزگە دە جايتتارىن تالقىلاۋ ماقساتىندا كوپتەگەن ينۆەستورلارمەن كەزدەسىپ، ورتاق جوبالاردى تالقىلاۋدى جيىلەتتى.
وبلىس اكىمى د.ساتىبالدى جۇڭگو حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ IT-كومپانيالارىنىڭ وكىلدەرىمەن حالىقارالىق تەحنوپارك قۇرۋ جونىندە كەلىسسوزدەر جۇرگىزدى.
بۇل ستراتەگيالىق ماڭىزدى جوبانىڭ ءوڭىردىڭ ەكونوميكالىق جانە يندۋستريالىق دامۋى ءۇشىن ماڭىزى وتە زور. جوبا ەلەكترونيكاعا، كومپيۋتەرلىك تەحنيكاعا، ەلەكتر بۇيىمدارىنا، وپتيكالىق كابەلدەرگە، تۇرمىستىق تەحنيكاعا جانە ەلەكتر كولىكتەرىنە جوندەۋ جانە تەحنيكالىق قىزمەت كورسەتۋ وبەكتىلەرىن، سونداي-اق ەلەكتر كولىكتەرىن زاريادتاۋ ستانسيالارىن قۇرۋدى قامتيدى. بۇل بىزگە تۇركىستاندا IT سەكتورىنىڭ وزىندىك برەندىن قالىپتاستىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
سونىمەن قاتار تەحنوپاركتە ءارتۇرلى ەلەكتروندى جانە ەلەكتر جابدىقتارىنا قىزمەت كورسەتۋ ورتالىقتارى، سونداي-اق پەرسونالدى وقىتۋ جانە دامىتۋ ورتالىقتارى جۇمىس ىستەمەك.
تەحنوپارك ءوندىرىس قۋاتىن ارتتىرىپ قانا قويماي، تۇركىستان وبلىسىن تەحنولوگيالىق يننوۆاسيالار ورتالىعىنا اينالدىرۋعا، شەتەلدىك ينۆەستيسيا تارتۋعا جانە ەكونوميكالىق كورسەتكىشتەردى جاقسارتۋعا سەپتىگىن تيگىزەدى. جاڭا جۇمىس ورىندارى اشىلىپ، جەرگىلىكتى تۇرعىندار ءۇشىن تۇراقتى ەكونوميكالىق مۇمكىندىكتەر اشىلادى.
تۋريستەردى ىت-پارك ارقىلى دا تارتۋعا بولادى
بۇل جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن جەكە ينۆەستيسيا تارتىلادى تۇركىستاندا حالىق سانىنىڭ وسۋىنە جانە قالانىڭ تۋريستىك ورتالىق رەتىندە دامۋىنا بايلانىستى ءبىرقاتار ماڭىزدى جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋ جوسپارلانۋدا.
وبلىس اكىمى د.ساتىبالدى ارنايى جيىندا قۇرىلىستى باس جوسپارعا جانە ءبىرتۇتاس ارحيتەكتۋرالىق ستيلگە سايكەس جوسپارلاۋ قاجەتتىگىن ايتتى.
سونداي-اق جاسىل جەلەك كولەمىن ۇلعايتىپ، بوس جاتقان جەرلەردى ءتيىمدى پايدالانۋدى تاپسىردى.
«تۇركىستاننىڭ وزىندىك ەرەكشە ديزاينى مەن ارحيتەكتۋرالىق ءستيلى بولۋى كەرەك. ءاربىر ۇسىنىس مۇقيات قاراستىرىلىپ، ساۋلەتشىلەرمەن تالقىلاۋدان كەيىن عانا جۇزەگە اسىرىلۋى كەرەك. الەۋمەتتىك نىساندار، دەمالىس ورىندارى، ساياباقتار جانە باسقا دا عيماراتتار بىر-بىرىمەن ۇيلەسىم تابۋى ءتيىس»، دەدى د.ساتىبالدى.
جيىندا قالالىق مادەنيەت ءۇيىنىڭ قاسبەتى، قالاعا كىرە بەرىستەگى تۇرعىن ءۇي كەشەندەرى، اباتتاندىرۋ جوبالارى سىندى 17 جوبا قارالدى. سونداي-اق، ەسۋ كانالىنىڭ جانىنداعى اۋماقتى ءىرى تۋريستىك ورتالىققا اينالدىرۋ، اكۆاپارك پەن قوناقۇيلەر سالۋ ماسەلەلەرى دە ءسوز بولدى.
ىت-پارك پەن ۇزدىكسىز ءبىلىم بەرۋ ورتالىقتارىن سالۋ بويىنشا ۇسىنىستار ايتىلدى. بۇل جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن جەكە ينۆەستيسيا تارتىلادى.
تۇركىستاندا سيفرلىق ينجەنەريا مەكتەبى اشىلۋى مۇمكىن
تۇركىستان وبلىسىنىڭ اكىمى دارحان ساتىبالدىنىڭ تاپسىرماسى بويىنشا استانادا تۇركىستان وبلىسى اكىمى اپپاراتىنىڭ باسشىسى ەركەعالي ءالىمقۇلوۆ اقش-تىڭ پەنسيلۆانيا شتاتىنان كەلگەن امەريكالىق EPAM Systems IT كومپانياسىنىڭ باسقارما ءتوراعاسى اركاديي دوبكينمەن كەزدەستى.
تاراپتار تۇركىستان قالاسىندا تەحنولوگيالىق جانە ءبىلىم بەرۋ ورتالىعىن، سونداي-اق EPAM Systems فيليالىن اشۋ ماسەلەسىن تالقىلادى. كەزدەسۋ بارىسىندا ءىت سەكتوردى جەتىلدىرۋ بويىنشا ىنتىماقتاستىق، تۇركىستان وبلىسى جانە ونداعى ءبىلىم سالاسى بويىنشا كەلىسسوزدەر جۇرگىزىلدى.
اركاديي دوبكين ERAM سيفرلىق ينجەنەريا مەكتەبىنىڭ ەرەكشەلىكتەرى مەن مۇمكىندىكتەرىنە توقتالىپ، ىنتىماقتاستىققا نيەت ءبىلدىردى.
«قازاقستانعا قوش كەلدىڭىز! ءبىزدىڭ كەزدەسۋىمىز EPAM Systems جانە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇركىستان وبلىسى اراسىنداعى جاڭا جانە جەمىستى قارىم-قاتىناستاردىڭ باستاۋى بولادى دەپ سەنەمىن. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقايەۆ قازاقستان حالقىنا جولداۋىندا بىلىكتى مامانداردى دايارلاۋ ارقىلى قازاقستاندى IT-ەلگە اينالدىرۋدىڭ ستراتەگيالىق ماڭىزدىلىعىن اتاپ ءوتتى. وسى باعىتتا تۇركىستان وبلىسىندا ءبىلىم ساپاسىن ارتتىرۋ باعىتىندا بەلسەندى جۇمىستار جۇرگىزىلۋدە.
تۇركىستان وبلىسى ەلىمىزدىڭ وڭتۇستىگىندە ورنالاسقان. وبلىستىڭ اكىمشىلىك ورتالىعى – تۇركىستان قالاسى. تۇركىستان – قازاق حالقىنىڭ تاريحىندا عاسىرلار بويى وراسان زور ءرول اتقارعان ورتالىق ازياداعى ەڭ كونە شاھارلاردىڭ ءبىرى.
بۇگىنگى تاڭدا تۇركىستان وبلىسى بۇل مۇرانى ساقتاپ قانا قويماي، بەلسەندى تۇردە دامىتۋدا. وبلىستاعى مەكتەپتەردە 522 مىڭ وقۋشى ءبىلىم الۋدا. ءبىزدىڭ وبلىس تۇلەكتەردىڭ سانى بويىنشا رەسپۋبليكادا كوش باستاپ تۇر. ياعني، وتكەن جىلى وقۋ ورىندارىن 32،6 مىڭ تۇلەك ءتامامدادى.
تۇركىستان قالاسىندا ەكى حالىقارالىق ۋنيۆەرسيتەت بار. ەكى ۋنيۆەرسيتەت تە ءارتۇرلى سالالاردا ءبىلىم بەرەدى جانە ايماقتاعى ماڭىزدى ءبىلىم بەرۋ ورتالىقتارى بولىپ تابىلادى. امەريكاداعى IT سالاسىنداعى ەڭ مىقتى كومپانيا تۇركىستاندا جۇمىس ىستەسە ەكەن دەپ تىلەيمىز. جاستارىمىز ءبىلىمدى، بىلىكتى بولسا، ناعىز باسەكەگە قابىلەتتى بولارى ءسوزسىز»، دەيدى ەركەعالي ءالىمقۇلوۆ.
تۇركىستاندا ەكى حالىقارالىق ۋنيۆەرسيتەت بار. اتاپ ايتقاندا، قوجا احمەت ياساۋي اتىنداعى حالىقارالىق قازاق-تۇرىك ۋنيۆەرسيتەتىندە 8 مىڭعا جۋىق ستۋدەنت ءبىلىم الۋدا. ونىڭ ىشىندە 5782 ازامات تۇركىستان وبلىسىنىڭ تۇرعىندارى، 2211ء-ى باسقا قالالار مەن شەت مەملەكەتتەردەن كەلگەن ازاماتتار.
كورەيالىق ءىت ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ فيليالىن اشۋ جوسپارلانعان
حالىقارالىق تۋريزم جانە قوناقجايلىلىق ۋنيۆەرسيتەتىندە 2980 ستۋدەنت بار. ونىڭ 1932ء-سى تۇركىستان وبلىسىنىڭ تۇرعىندارى بولسا، 1048ء-ى باسقا وڭىرلەردەن كەلگەن ستۋدەنتتەر. تۇركىستان وبلىسىندا ءبىلىم بەرۋ سالاسىنا، ونىڭ ىشىندە باسەكەگە قابىلەتتى IT سالاسىنا ماماندار دايارلاۋعا كوپ كوڭىل بولىنۋدە.
وسىعان وراي 2024 جىلدىڭ ناۋرىز ايىندا تۇركىستان وبلىسىنىڭ دەلەگاسياسى كورەيا رەسپۋبليكاسىنا جۇمىس ساپارىمەن باردى. ساپار بارىسىندا تۇركىستان وبلىسىنىڭ اكىمى دارحان ساتىبالدى WOOSOONG ءبىلىم بەرۋ قورىمەن تۇركىستان قالاسىندا ءىت ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ فيليالىن اشۋ جونىندە كەلىسسوزدەر جۇرگىزدى. ناتيجەسىندە ماۋسىم ايىندا WOOSOONG ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ دەلەگاسياسى تۇركىستان وبلىسىنا ىسساپارمەن كەلدى. WOOSOONG ءبىلىم بەرۋ قورىنىڭ ءتوراعاسى كيم سونگ-كيۋنمەن كەزدەسۋ بارىسىندا تۇركىستان وبلىسىنىڭ اكىمى دارحان ساتىبالدى اراسىندا تۇركىستان قالاسىندا ۋنيۆەرسيتەت قۇرۋ تۋرالى كەلىسىمگە قول قويىلدى. ءقازىر ۋنيۆەرسيتەت عيماراتى كۇردەلى جوندەۋدەن ءوتىپ جاتىر. نىساننىڭ قۇرىلىسىن اياقتاۋ 2025 جىلعا جوسپارلانعان.
ايتا كەتەيىك، EPAM Systems – 1993 جىلى نەگىزى قالانعان بەلارۋس تامىرى بار امەريكاندىق IT-كومپانيا. بەلارۋس جوعارى تەحنولوگيالار پاركىنىڭ تۇرعىنى تاپسىرىس بويىنشا باعدارلامالىق قامتاماسىز ەتۋدى شىعارادى جانە كەڭەس بەرۋ قىزمەتىن كورسەتەدى. كومپانيانىڭ شتاب-پاتەرى پەنسيلۆانيا شتاتىنىڭ نيۋتاۋن قالاسىندا ورنالاسقان جانە 40-تان استام ەلدە ەنشىلەس كومپانيالارى بار. كومپانيانىڭ جىلدىق اينالىمى 5،5 ميلليارد اقش دوللارىن قۇرايدى.
جي جانە روبوتوتەحنيكا سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىق
تۇركىستان وبلىسىنىڭ اكىمى دارحان ساتىبالدى باستاعان دەلەگاسيا تاتارستان رەسپۋبليكاسىنا جۇمىس ساپارى اياسىندا يننوپوليس قالاسىندا بولدى. ايماق باسشىسى يننوپوليس قالاسىنىڭ اكىمى دميتريي ۆانديۋكوۆپەن جانە ۋنيۆەرسيتەت ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى ەسكەندىر بارييەۆپەن كەزدەسىپ، زاماناۋي ءبىلىم وشاعىمەن تانىستى.
تاراپتار عىلىم مەن IT-تەحنولوگيالاردى دامىتۋ، جاساندى ينتەللەكت جانە روبوتوتەحنيكا سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىق جانە يننوۆاسيالىق اۋماقتاردى قۇرۋ بويىنشا تاجىريبە الماسۋ ماسەلەلەرىن تالقىلادى.
يننوپوليس ۋنيۆەرسيتەتى اقپاراتتىق تەحنولوگيالار مەن روبوتوتەحنيكا سالاسىنداعى ءبىلىم بەرۋ مەن زەرتتەۋگە ماماندانعان. مۇنداعى بارلىق وقۋ باعدارلامالارى اعىلشىن تىلىندە جۇرگىزىلەدى، ال ماماندىقتار اقپاراتتىق تەحنولوگيالارمەن تىعىز بايلانىستى.
ۋنيۆەرسيتەت رەسەيدەگى 300 جەتەكشى IT كومپانيالارىمەن بىرىكتىرىلگەن 17 زەرتحاناسى مەن توعىز دامۋ ورتالىعى بار عىلىمي ورتالىق بولىپ وتىر. وقىتۋ اعىلشىن تىلىندە جۇرگىزىلەدى. مەملەكەت باسشىسىنىڭ قازاقستاننىڭ سيفرلىق تەحنولوگيالاردىڭ جاھاندىق ورتالىعى رەتىندەگى پوزيسياسىن نىعايتۋ جونىندەگى تاپسىرماسىن ورىنداۋ ماقساتىندا تۇركىستان وبلىسىندا ءىت سالاسىن دامىتۋ بويىنشا بەلسەندى جۇمىستار جۇرگىزىلۋدە.
تاتارستان رەسپۋبليكاسىنا جۇمىس ساپارى اقپاراتتىق تەحنولوگيالار سالاسىنداعى مۇمكىندىكتەردى كەڭەيتۋ جولىنداعى ماڭىزدى قادام بولدى. ساپار بارىسىندا وبلىسىمىزدىڭ دەلەگاسياسى «يننوپوليس» ارنايى ەكونوميكالىق ايماعىمەن تانىستى. اەا جالپى اۋدانى 311 گەكتاردى قۇرايدى. مۇندا الدىڭعى قاتارلى يننوۆاسيالىق شەشىمدەر ازىرلەنىپ، كوممەرسيالانادى.
اەا-نىڭ نەگىزگى نىسانى تەحنوپارك كەڭسەلەرى مەن دامۋ ورتالىقتارى بار زاماناۋي كوپفۋنكسيونالدى كەشەن بولىپ تابىلادى. مۇندا IT-كومپانيالاردىڭ دامۋىنا بارلىق قولايلى جاعدايلار جاسالعان، ءىرى رەسەيلىك جانە حالىقارالىق IT-كومپانيالار مەن جاڭا پەرسپەكتيۆالىق جوبالار شوعىرلانعان. IT-ستارتاپتاردى قۇرۋ جانە قولداۋ يننوۆاسيالىق جانە تەحنولوگيالىق باعىتتى ىنتالاندىرۋدا ماڭىزدى ءرول اتقارادى.
تاتارستاننىڭ تاجىريبەسىمەن تانىسۋ ءۇشىن تۇركىستاندىق دەلەگاتتار باشير رامەيەۆ اتىنداعى ىت-پارككە باردى. ساياباقتا كوۆوركينگ الاڭى، سيفرلىق كىتاپحانا، بالالار تەحنوپاركى، ستارتاپ حابى، كيبەرپارك ارەناسى جانە ت.ب. بار. يننوپوليس – قازان قالالىق اگلومەراسياسىنىڭ اۋماعىندا سالىنعان زاماناۋي قالا. وندا يننوپوليس ۋنيۆەرسيتەتى جانە بىرەگەي «يننوپوليس» ەكونوميكالىق ايماعى بار. ماسكەۋ ماڭىنداعى سكولكوۆو جانە نوۆوسيبيرسكىدەگى كولسوۆومەن قاتار بۇل رەسەيدە ىت-تەحنولوگيالاردى دامىتۋ ماقساتىندا اشىلعان عىلىمي-وندىرىستىك اۋماقتاردىڭ ءبىرى.
تۇركىستان وبلىسىنىڭ دەلەگاسياسى تاتارستانداعى كاسىپورىنداردى ارالايدى. ينۆەستورلارمەن ءبىرقاتار كەلىسىمدەر جاسالادى دەپ كۇتىلۋدە. IT سالاسى مەن اۋىل شارۋاشىلىعىنداعى وزىق تەحنولوگيالار مەن جوبالارعا باسىمدىق بەرىلەدى.
تۇركىستانداعى «كۇلتوبە قالاشىعى» پاركىنە سيفرلىق تەحنولوگيالار قولدانىلادى
تۇركىستاندا ءتۋريزمدى دامىتۋعا باعىتتالعان «كۇلتوبە قالاشىعى» اشىق اسپان استىنداعى زاماناۋي ارحەولوگيالىق پاركىنىڭ قۇرىلىسى ءجۇرىپ جاتىر. مۇنداعى جۇمىستار ءالى جالعاسۋدا. جۋىردا جوبانىڭ ءبىرىنشى كەزەڭى اياعىنا شىققان بولاتىن. قالاشىق «ازىرەت سۇلتان» مەملەكەتتىك تاريحي-مادەني قورىق-مۇراجايىنىڭ باعىنىسىنا كىرەدى. ال مۇنداعى بار شارۋا يۋنەسكو-نىڭ تالاپتارى اياسىندا اتقىرىلىپ جاتىر.
تۇركىستان وبلىسىنىڭ اكىمى دارحان ساتىبالدى سالاعا جاۋاپتى ءبىرقاتار باسقارمانىڭ باسشىلار مەن جوباعا قىزىعۋشىلىق تانىتقان شەتەلدىك كومپانيا وكىلدەرىمەن كەزدەسىپ، جوعارىدا اتالعان جوبانىڭ ەكىنشى كەزەڭىن جۇزەگە اسىرۋ تالقىلانعان كەڭەس وتكىزدى. جيىندا سونداي-اق كۇلتوبە قالاشىعى توڭىرەگىنەن زاماناۋي تۋريستىك نىساندار سالۋدىڭ جاي-جاپسارى پىسىقتالدى.
– بۇل قالاشىققا كەلگەن ساياحاتشىلار قازاق حالقىنىڭ تاريحىنان، مادەنيەتىنەن، قاسيەتتى تۇركىستان شاھارىنىڭ وتكەنىنەن ماعلۇمات الاتىنداي بولۋى ءتيىس. ءبىزدىڭ ماڭىزدى قۇندىلىعىمىز – قوجا احمەت ياساۋي كەسەنەسىمەن ۇندەسىپ، تۋريستەر كەلەتىن ورىنعا اينالۋى كەرەك. جان-جاقتى زەرتتەپ، زەردەلەپ بارىپ، جۇمىستى جۇرگىزەمىز، – دەدى دارحان ساتىبالدى.
جوبانىڭ جالعاسى رەتىندە تاعى ءبىر ەرەكشە نىسان سالىنباق. وندا كەلۋشىلەرگە 3D فورماتىنىڭ جەتىستىكتەرىنىڭ كومەگىمەن جانە زاماناۋي سيفرلىق تەحنولوگيالاردى قولدانۋ ارقىلى ەجەلگى زامانعا ساياحات جاساۋعا مۇمكىندىكتەر قاراستىرىلادى. قازاقى ويۋ-ورنەكتەرمەن بەزەندىرىلگەن نىسان تۇندە جارقىراپ، الىستان «مەنمۇندالاپ» تۇراتىن بولادى.
ال الداعى ۋاقىتتا ارحەولوگيالىق پاركتىڭ قوناقتارى سيفرلىق تەحنولوگيالار ارقىلى ەجەلگى زامانعا ۆيزۋالدى ساياحات جاساپ، نەبىر تاماشا دەرەكتەرگە كۋا بولماق. سونداي-اق سول توڭىرەكتەن تابىلعان ارحەولوگيالىق جادىگەرلەرگە قاتىستى دا ءتۇرلى دەرەكتەر ەنگىزىلىپ، قازاق مادەنيەتى مەن قولونەرىنەن سىر شەرتەتىن دۇنيەلەر جۇرتشىلىق نازارىنا ۇسىنىلماق.
