وسى جيىندا ءسوز العان قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقايەۆ قازاق حالقى ءۇشىن اسا ماڭىزدى ماسەلەگە توقتالىپ، قيىن-قىستاۋ زامانداردا قازاققا قۇشاعىن جايعان تۇرىك حالقىنا العىس ايتتى دەپ حابارلايدى Dalanews.kz.
قازاقستان پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ تۇركىتىلدەس مەملەكەتتەردىڭ ىنتىماقتاستىق كەڭەسىنىڭ VIII سامميتىندە سويلەگەن ءسوزىنىڭ تولىق نۇسقاسى.
ءقادىرلى مەملەكەت باسشىلارى! قۇرمەتتى سامميتكە قاتىسۋشىلار!
بۇگىن وزدەرىڭىزبەن ىستانبۇل تورىندە جۇزدەسكەنىمە قۋانىشتىمىن.
انادولى جەرىندەگى قوناقجايلىعى ءۇشىن رەجەپ تايىپ ەردوعان مىرزاعا شىنايى ريزاشىلىعىمدى بىلدىرەمىن.
بيىل ازەربايجان، قازاقستان، قىرعىزستان، وزبەكستان جانە تۇرىكمەنستان حالىقتارى تاۋەلسىزدىكتىڭ 30 جىلدىعىن اتاپ وتۋدە.
ەگەمەندىگىمىزدىڭ تاريحي بەلەسى قۇتتى بولسىن! ءبىز وسى كەزەڭدە ىرگەمىزدى بەكىتىپ، ەڭسەمىزدى تىكتەدىك. مەملەكەتتەرىمىزدىڭ اراسىنداعى دوستىق قاتىناستى نىعايتا تۇستىك.
بيىلدىڭ وزىندە ەكى رەت باس قوسىپ، جوعارى دەڭگەيدە سامميت وتكىزدىك.
بۇل – مىزعىماس باۋىرلاستىعىمىزدىڭ ايقىن كورىنىسى. قازاقتا «تورتەۋ تۇگەل بولسا، توبەدەگى كەلەدى» دەگەن ۇلاعاتتى ءسوز بار.
وسى جەردە جينالعان ەلدەردىڭ جوعارى دەڭگەيدەگى وكىلدەرىنىڭ نيەتى ءتۇزۋ. ءبىز بارلىق مەملەكەتتەردى ىنتىماقتاستىققا شاقىرامىز، سوندىقتان بۇگىنگى باسقوسۋ تامىرى ءبىر، تاريحى ورتاق ەلدەردىڭ اۋىزبىرشىلىگىن ارتتىرا تۇسەرى ءسوزسىز.
ەكى جىلدان بەرى كەڭەسكە ءتيىمدى ءتوراعالىق ەتىپ كەلە جاتقان ازەربايجان باسشىلىعىنا العىس ايتامىن.
الەمدى جايلاعان ىندەتكە قاراماستان، تۇركى كەڭىستىگىندە ءبىرقاتار جاقسى جاڭالىق بولدى.
ءبىز پاندەميامەن بىرلەسە كۇرەسۋ ءۇشىن العاشقىلاردىڭ ءبىرى بولىپ توتەنشە سامميت وتكىزدىك.
قاسيەتتى تۇركىستان قالاسى تۇركى الەمىنىڭ رۋحاني استاناسى اتاندى.
سونداي-اق، تاۋلى قاراباق ماسەلەسى بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ قارارىنا سايكەس وڭ شەشىمىن تاپتى.
ەندى ءتوراعالىق تىزگىنى تۇركيا رەسپۋبليكاسىنا وتەدى.
انادولى ەلى بۇل مىندەتتى ابىرويمەن اتقارىپ، ىنتىماقتاستىعىمىزدى ودان ءارى نىعايتا تۇسەدى دەپ سەنەمىن.
ارداقتى اعايىن!
تۇتاس تۇركى جۇرتىن تاريحي تامىرلاستىق پەن ورتاق مۇددە بىرىكتىرەدى.
ءبىز بىر-بىرىمىزگە ءاردايىم تىلەكتەسپىز، سىيلاستىعىمىز دا ەرەكشە.
بۇگىنگى القالى جيىن – وسىنىڭ ايقىن دالەلى.
تۇركى كەڭەسىنىڭ ىقپالى مەن بەدەلى جىل وتكەن سايىن ارتىپ كەلەدى.
ءبىزدىڭ قۇرىلىمعا حالىقارالىق قاۋىمداستىق ەداۋىر قىزىعۋشىلىق تانىتۋدا.
تۇركى الەمىنىڭ گەوساياسي الەۋەتىن ءتيىمدى پايدالانۋ كەرەك.
بۇل ءبارىمىز ءۇشىن ماڭىزدى.
بۇگىنگى جيىندا تۇركى كەڭەسىنىڭ ءۇشىنشى تاراپپەن ىنتىماقتاستىعى تۋرالى ەرەجەلەر قابىلدانباق.
مۇنى ۋاقتىلى جانە زامان تالابىنا ساي ازىرلەنگەن قۇجات دەپ سانايمىن.
بولاشاقتا قاتارىمىزعا بايقاۋشى جانە سەرىكتەس رەتىندە قوسىلاتىن ەلدەر تۇركى الەمىن دامىتۋعا تىڭ سەرپىن بەرەرى ءسوزسىز.
ءبىزدىڭ ۇيىم جاھاندىق تۇرعىدان ءوزىنىڭ لايىقتى ورنىن تاباتىنىنا كامىل سەنەمىن. مەنىڭ پىكىرىم بويىنشا ۇيىمىمىز، ەڭ الدىمەن، ەكونوميكالىق، گۋمانيتارلىق جانە ەكولوگيالىق ىنتىماقتاستىققا باسا ءمان بەرگەنى ءجون. ارىپتەستەرىم بۇل تۇجىرىممەن كەلىسەدى دەپ ويلايمىن.
ءقازىر بۇكىل الەم كۇردەلى كەزەڭدى باستان وتكەرۋدە.
اۋقىمدى وزگەرىستەر بولىپ جاتىر.
شيەلەنىستەر ءورشىپ، جاھاندىق ەكونوميكاداعى احۋال ءجيى وزگەرۋدە.
گۋمانيتارلىق جانە ەكولوگيالىق ماسەلەلەر ۋشىعا تۇسۋدە.
پاندەميا ادامزاتقا وراسان زور زيان كەلتىردى.
ءبىز وسى سىن-قاتەرلەردى ەڭسەرىپ، ورنىقتى دامۋ ءۇشىن كۇش-جىگەرىمىزدى بىرىكتىرۋىمىز قاجەت.
بۇگىنگى باسقوسۋعا «سيفرلىق داۋىردەگى جاسىل تەحنولوگيالار مەن اقىلدى قالالار» تاقىرىبى ارقاۋ بولىپ وتىر.
بۇل – ماڭىزدى مىندەتتىڭ ءبىرى.
وسى باعىتتا بىرلەسە جۇمىس اتقارساق، ۇپايىمىز تۇگەل بولارى انىق.
مەن ۇيىمنىڭ الداعى جۇمىسى مەن ونىڭ باسىم باعىتتارى تۋرالى پىكىرىمدى ورتاعا سالعىم كەلەدى.
ءبىرىنشى ماسەلە. ءقازىر دۇنيە ءجۇزى ەكولوگيالىق تۇيتكىلدەردى شەشۋگە ەرەكشە ءمان بەرۋدە.
كومىرتەگى بەيتاراپتىعىنا قول جەتكىزۋ وزەكتى ماسەلەگە اينالدى.
پايدالى قازبالاردى جاپپاي يگەرۋدەن باس تارتىپ جاتقان ەلدەردىڭ سانى ارتىپ كەلەدى.
ءبىز بۇل ۇدەرىستەن تىس قالا المايمىز.
ماسەلەنى ءتيىمدى شەشۋ جولىن قاراستىرۋىمىز كەرەك.
قازاقستاننىڭ كومىرسۋتەگى قورى مول.
سوعان قاراماستان، ءبىز جاڭارتىلاتىن قۋات كوزدەرىن دامىتا بەرەمىز.
بۇل مىندەت «جاسىل ەكونوميكاعا» كوشۋ تۋرالى تۇجىرىمدامادا كورىنىس تاپتى.
جوسپارلانعان شارالار 2060 جىلعا قاراي كومىرتەگىدەن ارىلۋعا جول اشادى.
سونداي-اق، الداعى ون جىلدا پارنيكتى گاز شىعارۋدى 15 پايىزعا ازايتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
وسىنىڭ اياسىندا ءبىز 2025 جىلعا دەيىن 500 مىڭ گەكتار جەرگە 2 ميلليارد ءتۇپ اعاش وتىرعىزۋدى جوسپارلاۋدامىز.
بۇعان قوسا ءقازىر ەلىمىزدەگى جاڭارتىلاتىن قۋاتتىڭ ۇلەسىن 3 پايىزعا جەتكىزدىك.
ونى 2030 جىلعا قاراي 15 پايىزعا دەيىن ارتتىرامىز.
سول ماقساتپەن نۇر-سۇلتان قالاسىندا «جاسىل تەحنولوگيالار مەن ينۆەستيسيالىق جوبالاردىڭ حالىقارالىق ورتالىعىن» اشتىق.
ەكىنشى ماسەلە. ءقازىر سۋتەگى ەنەرگەتيكاسىنىڭ ماڭىزى ارتىپ كەلەدى.
حالىقارالىق قاۋىمداستىق ونى «تازا» وتىننىڭ جاڭا ءتۇرى دەپ سانايدى.
ءبىز بۇل سالانى دامىتۋ ءۇشىن ارنايى ورتالىق قۇرىپ، يننوۆاسيانى پايدالانۋ تاجىريبەسىن زەرتتەۋگە كىرىستىك.
قازاقستاندا جاسىل سۋتەگىنىڭ ونەركاسىپتىك كلاستەرىن قۇرۋعا مول مۇمكىندىك بار. ەلىمىزدىڭ عىلىمي الەۋەتى جەتكىلىكتى، بىلىكتى كادرلارمەن دە قامتاماسىز ەتە الامىز.
وسى ورايدا، ەلدەرىمىزدىڭ باستى عىلىمي مەكەمەلەرىن جۇمىلدىرىپ، حالىقارالىق كونسورسيۋم قۇرۋدى ۇسىنامىن.
بۇل قۇرىلىم سۋتەگىنى وندىرەتىن، ونى ساقتاپ، تاسىمالدايتىن جاڭا تەحنولوگيانى دامىتۋ ءۇشىن قاجەت.
مۇندا عالىمدارىمىز باس قوسىپ، ءوزارا تاجىريبە الماسۋىنا بولادى.
ءۇشىنشى ماسەلە. بۇگىندە بارشا ادامزات جاھاندىق جىلىنۋ ۇدەرىسىنە الاڭداپ وتىر.
حالىقارالىق قاۋىمداستىق وسىعان بايلانىستى شۇعىل شارالار قابىلداۋعا مۇددەلى.
ءقازىر سۋ جانە ازىق-تۇلىك قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ – وزەكتى ماسەلە.
ءبىز بيداي ەگىپ، ۇن وندىرەتىن ەڭ ءىرى ون ەلدىڭ ساناتىنا كىرەمىز.
جىل سايىن سىرتقى نارىققا 7 ميلليون تونناعا دەيىن بيداي شىعارامىز.
قازاقستان – ورتالىق ازياداعى استىق ەكسپورتتايتىن بىردەن-بىر مەملەكەت.
الايدا، ءبىزدىڭ ەلىمىزدەگى بيداي ءونىمىنىڭ ازايۋىنا جول بەرمەۋ ءۇشىن، سونداي-اق، بۇكىل ايماقتىڭ ازىق-تۇلىك قاۋىپسىزدىگىنە قاتەر توندىرمەۋ ءۇشىن ترانسشەكارالىق سۋ رەسۋرستارىن ءتيىمدى پايدالانۋىمىز كەرەك. بۇل – وتە ماڭىزدى مىندەت.
تۇپتەپ كەلگەندە، وسىنداي شارالار ءبىزدىڭ ەلدەرىمىزدىڭ وسىپ-وركەندەۋىنە تىكەلەي ىقپال ەتەدى.
سوندىقتان، وزدەرىڭىزبەن بىرلەسىپ، گيدروقۇرىلىمدار سالۋعا دايىنبىز.
ءتورتىنشى ماسەلە. جاسىل تەحنولوگياعا قاتىستى ورتاق جوبالاردى ىسكە اسىرۋ ءۇشىن جاسىل كاپيتال نارىعىن دامىتۋ ماڭىزدى.
10 جىلدا دۇنيە جۇزىندەگى جاسىل وبليگاسيالاردىڭ كولەمى 20 ەسە ءوسىپ، 2 تريلليون دوللارعا جەتتى.
قازاقستان دا تۇراقتى وبليگاسيالار نارىعىن دامىتۋدى قولعا الدى.
بيىل ونىڭ جالپى قۇنى 100 ميلليون دوللاردان استى.
بۇل جۇمىس «استانا» حالىقارالىق قارجى ورتالىعى مەن قازاقستان قور بيرجاسىندا جۇرگىزىلىپ جاتىر.
مەن وسى ۇيىمداردىڭ مول تاجىريبەسىن جانە ءتيىمدى قۇرالدارىن كەڭىنەن پايدالانۋعا شاقىرامىن.
ءبىز وڭىرلىك جاسىل كاپيتال نارىعىن دامىتۋعا مۇددەلىمىز.
تۇركى ەلدەرىنىڭ جاسىل وبليگاسيالارىن اتالعان قۇرىلىمداردا ورنالاستىرۋعا دايىنبىز.
بەسىنشى ماسەلە. ءقازىر الەم حالقىنىڭ سانى 8 ميللياردقا جۋىقتادى.
ونىڭ 55 پايىزى قالادا تۇرادى.
بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ بولجامى بويىنشا 2050 جىلعا قاراي جەر بەتىندەگى قالا حالقىنىڭ ۇلەسى 68 پايىزعا جەتەدى.
جىل وتكەن سايىن قالالىق جەردە كورسەتىلەتىن قىزمەتكە سۇرانىس ارتىپ كەلەدى.
جاھاندىق ىندەت مۇنداي قىزمەتتى قاشىقتان جۇرگىزۋگە بولاتىنىن كورسەتتى.
قازاقستاندا اقىلدى قالا جۇيەسى ەنگىزىلىپ، ءبىرقاتار جوبا تابىستى جۇزەگە اسىرىلۋدا.
سونىڭ ارقاسىندا جول-كولىك وقيعالارى مەن اپات سالدارىنان بولاتىن ءولىم-جىتىم 60 پايىزعا ازايدى.
قوعامدىق ورىنداردا جاسالعان قىلمىس سانى 70 پايىزعا كەمىدى.
ال، سالىق ءتۇسىمى بىرنەشە ەسە ارتتى.
قازاقستان سيفرلاندىرۋ جونىندەگى ۇلتتىق جوبانى قابىلدادى. بۇل جوبا قالالاردى باسقارۋ ىسىنە وزىق تەحنولوگيا ەنگىزۋدى كوزدەيدى. اقىلدى قالا جوبالارى اياسىندا ىت-كومپانيالاردىڭ ىنتىماقتاستىعىن كۇشەيتە ءتۇسۋىمىز كەرەك.
بۇل ءبىزدىڭ ەلدەرىمىزدىڭ ەكونوميكاسىن وركەندەتۋگە دە سەپتىگىن تيگىزەرى انىق.
قازاقستان اقىلدى قالا جۇيەسىن قۇرۋ ىسىندەگى سيفرلىق جەتىستىكتەرىن ەكسپورتتاۋعا جانە تاجىريبە بولىسۋگە دايىن.
التىنشى ماسەلە. ءبىز يننوۆاسيالار مەن ستارتاپتاردى دامىتۋعا قولايلى جاعداي جاساۋىمىز قاجەت.
بۇل – اقپاراتتىق تەحنولوگيا ءداۋىرىنىڭ باستى تالابىنىڭ ءبىرى.
سىزدەردى تۇركى ۇيىمىنىڭ زاماناۋي تەحنوپاركتەر ورتالىعىن قۇرۋ ماسەلەسىن زەردەلەۋگە شاقىرامىن.
سونداي-اق، كەلەسى جىلى IT سالاسىندا ەڭبەك ەتىپ جۇرگەن جاستارىمىزدىڭ ارنايى فورۋمىن وتكىزۋدى ۇسىنامىن.
ونى «Astana Hub» حالىقارالىق IT-ستارتاپتار تەحنوپاركىندە ۇيىمداستىرۋعا بولادى.
ءقازىر وندا 560-تان استام كومپانيا جۇمىس ىستەپ جاتىر. ونىڭ 55ء-ى – شەتەلدىك كومپانيا.
ستارتاپتار سوڭعى 2،5 جىلدا 375 ميلليون دوللاردان استام پايدا تاپتى.
سونداي-اق، 132 ميلليون دوللارعا جۋىق ينۆەستيسيا اكەلدى.
جالپى، «Astana Hub» تەحنوپاركىندە جەڭىلدەتىلگەن ۆيزالىق رەجيم بار.
ال، وندا جۇمىس ىستەيتىن كومپانيالار سالىقتان بوساتىلادى.
قۇرمەتتى جيىنعا قاتىسۋشىلار!
بۇگىنگى باسقوسۋىمىزدىڭ ءمان-ماڭىزى ايرىقشا.
ءبىز تاتۋلىقتىڭ جاڭا كەزەڭىنە قادام باستىق.
وسىندا قابىلدانعان اسا ماڭىزدى شەشىمدەر مەن ۇسىنىلعان تىڭ باستامالار تۇتاس تۇركى الەمىنىڭ باۋىرلاستىعىن نىعايتا تۇسەرى ءسوزسىز.
مەن بۇگىن تاعى ءبىر وتە ماڭىزدى تاريحي وقيعا تۋرالى اتاپ وتكىم كەلەدى. بۇل وتكەن عاسىردىڭ ورتاسىندا تاعدىر تالكەگىمەن تاۋ اسىپ، تاس باسىپ، ارىپ-اشىپ انادولى جەرىنە كەلگەن مىڭداعان قازاق ءوتباسىنوز باۋىرىم دەپ قۇشاق جايىپ قارسى العان ادنان مەندەرەس جونىندە بولىپ وتىر.
ول وتكەن عاسىردىڭ ەلۋىنشى-الپىسىنشى جىلدارى، ون جىل بويى تۇركيا رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەمەر-مينيسترى بولعان كورنەكتى مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى.
قازاقتاردىڭ وسىندا ورنىعۋىنا، كاسىپ ىستەپ، تامىر جايۋىنا كوپ جاعداي جاساعان بىردەن-بىر تۇلعا بولعانى اقيقات.
وسى ماڭىزدى جيىن ءوتىپ جاتقان دەموكراتيا جانە بوستاندىق ارالىنىڭ دا ادنان مەندەرەستىڭ تاعدىرىنا تىكەلەي قاتىسى بار.
مەن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى رەتىندە قازاق حالقىنىڭ اتىنان ادنان مەندەرەستىڭ رۋحىنا تاعزىم ەتىپ، قۇشاعى كەڭ بارشا تۇرىك حالقىنا شىنايى العىسىمدى ايتامىن.
باۋىرلاس ەلدەرىمىزدىڭ دوستىعى ماڭگىلىك بولسىن!
https://www.youtube.com/watch؟v=Vg5ito479NQ
