قاسيەتتى پارىز
سونىمەن بىرگە حازرەتى مۇحاممەد (س.ع.س.) پايعامبارىمىز: «كۇمانسىز، اللا تاعالا سەندەرگە قاجىلىقتى پارىز ەتتى، قاجىلىقتى ورىنداڭىزدار جانە كىسى ءوز ۇيىنەن ۇلكەن نەمەسە كىشى قاجىلىق پارىزىن ورىنداۋ ءۇشىن ساپارعا شىقسا، اياعىن ادىمداپ جۇرگەن سايىن كۇنالارى دەنەسىنەن اعاشتان تۇسكەن جاپىراقتار سەكىلدى توگىلەدى. ال، مادينا قالاسىنا جەتىپ، مەنىمەن امانداسسا، ونىمەن پەرىشتەلەر دە قولىن الىپ امانداسادى…»، – دەپ ايتقان.
ءيا، قاجىلىق مۇسىلماننىڭ ءوز ادال قاراجاتى جانە بار بولمىسىمەن ورىندايتىن قۇلشىلىعى. بۇل عيباداتقا تۇيىردەي اتاققۇمارلىق نەمەسە داڭققا بولەنۋ سەكىلدى جات نيەت ارالاستىرماۋ قاجەت. ويتكەنى، مەككە بارشا مۇسىلمان ۇممەتى ءۇشىن اسا قاسيەتتى دە قاستەرلى. وندا اللا تاعالانىڭ ءۇيى – قاسيەتتى قاعبانى تۇرعىزعان يبراھيم (ع.س.) مەن يسمايل (ع.س) پايعامبارلار كۇن كەشتى. حازرەتى مۇحاممەد (س.ع.س.) پايعامبارىمىز وسى قالادا دۇنيەگە كەلدى. قاسيەتتى قۇران كارىمنىڭ العاشقى سۇرەلەرى دە وسىندا ۋاحي ەتىلىپ، پايعامبارلىق كەلگەن. وسى ءۇشىن دە مەككە ءاربىر مۇسىلمان ءۇشىن اسا قىمبات، جۇرەگىنە دە سونشالىق جاقىن.
قاجىلىققا بارعان مۇسىلماندار مىندەتتى تۇردە ءمادينا قالاسىنا بارىپ، پايعامبارىمىزدىڭ ءقابىرىن زيارات ەتەدى جانە «ماسجيدۋن-ناباۋي» (پايعامبار مەشىتى) مەشىتىندە ناماز وقيدى. اتالمىش مەشىتتە وقىلعان نامازدىڭ ساۋابى جايلى اللا ەلشىسىنىڭ (س.ع.س.): «مەنىڭ مەشىتىمدە وقىلعان ناماز وزگە مەشىتتە وقىلعان مىڭ نامازدان ابزال…»، – دەگەن.
قاجىلىقتى نيەت ەتكەن كىسى ءوزى جوقتا وتباسىن ىشىپ-جەمنەن تارىقتىرمايتىن، تابىسى مەن مال-مۇلكىنەن زەكەت جانە مۇقتاجدارعا ساداقا بەرەتىن، جاساعان كۇنالەرى ءۇشىن اللا تاعالادان كەشىرىم سۇراپ، تاۋبەگە كەلگەن مۇسىلمان بولۋى قۇبا-قۇپ. سونىمەن بىرگە شاريعات تالاپتارىنا ساي قاجىلىق پارىزىن وتەۋگە نيەت ەتكەن مۇسىلماننىڭ اقىل-ەسى دۇرىس، دەنساۋلىعى جاقسى، جاسى كامەلەتكە تولعان جانە قاجىلىق شىعىنىن ادال ەڭبەگىمەن تاپقان بولۋى شارت.
قاجىلىق كىمدەرگە پارىز؟
دۇنيە-مۇلىك ارقىلى ءارى دەنەمەن جاسالاتىن قاجىلىق عيباداتىنىڭ تومەندەگىدەي شارتتارى بار: 1. مۇسىلمان بولۋ 2. اقىل-ەسى دۇرىس بولۋ 3. باليعات جاسىنا جەتۋ 4. بوستاندىقتا بولۋ 5. نەگىزگى ءوزىنىڭ جانە قامقورىنداعى ادامداردىڭ قاجەتتىلىكتەرىن وتەي الاتىن مال-مۇلىككە يە بولۋى 6. قاجىلىق جولىنا جۇمسايتىن اقشاسىنىڭ بولۋى 7. قاجىلىق ۋاقىتىنىڭ كەلۋى.
قاجىلىقتى وتەۋدە پارىز بولۋىنىڭ شارتتارى قانداي؟
جوعارىدا اتالعان شارتتاردان باسقا قاجىلىق مىندەتىن ورىنداۋعا بايلانىستى وزگە دە شارتتارى بار. بۇلار قاجىلىقتىڭ وتەلۋىنىڭ پارىز بولۋىنىڭ شارتتارى دەپ اتالادى.
ادامعا زاعيپتىك، مەشەلدىك سياقتى قاجىلىق عيباداتىن ورىنداۋعا كەدەرگى بولاتىن سىرقاتى مەن قاجىلىقتى وتەي المايتىنداي دارەجەدە كارى بولماۋى، تۇرمەگە ءتۇسۋ سياقتى قاجىلىققا كەدەرگىنىڭ بولماۋى، جول قاۋىپسىزدىگىنىڭ بولۋى، قاجىلىققا بارۋشى ايەلدىڭ قاسىندا كۇيەۋىنىڭ نەمەسە ۇيلەنە المايتىن ماحرامىنىڭ بولۋى، كۇيەۋىنەن اجىراسقان نەمەسە كۇيەۋى قايتىس بولعان ايەلدىڭ كۇتەتىن مەرزىمىنىڭ (ءيددا) ءبىتۋى.
قاجىلىقتىڭ دۇرىس بولۋىنىڭ شارتتارى
1.مۇسىلمان بولۋ؛ 2.اقىل-ەسى دۇرىس بولۋ؛ 3.يحرامعا كىرۋ؛ 4.قاجىلىقتى قاجىلىق ۋاقىتىندا جاساۋ؛ 5.(ارافاتتا تۇرۋ (ۋاقفا) جانە ساي سياقتى قاجىلىق امالدارىن بەلگىلەنگەن ورىندارىندا جاساۋ.
قاجىلىقتىڭ پارىزدارى
قاجىلىقتا ءۇش پارىز بار. ونىڭ ءبىرىنشىسى شارت، قالعان ەكەۋى رۇكىن. 1.يحرام كيۋ؛
- تاۋاف (زيارات تاۋافى نەمەسە ەكىنشى ءبىر اتاۋى «يفادا» تاۋافى)؛
3.ۋاقفا (ارافاتتا تۇرۋ)
قاجىلىقتىڭ ۋاجىپتەرى
1.ساي. سافا مەن ءمارۋا دەپ اتالاتىن ەكى توبەنىڭ اراسىندا، ءتورت مارتە سافادان ءمارۋاعا، ءۇش مارتە ءمارۋادان سافاعا تەزدەتىپ ءجۇرۋ – ساي بولىپ تابىلادى. بىرىنەن ەكىنشىسىنە بارۋ «شاۋت» دەپ اتالادى. دەمەك ءبىر سايدا جەتى شاۋت بار.
2.مۋزداليفادا تۇرۋ (ۋاقفا).
كۇن باتقاننان كەيىن كوكجيەكتەن كۇننىڭ قىزىلى كەتكەن ۋاقىت پەن كەلەسى كۇننىڭ كۇنى شىققانعا دەيىنگى ارالىقتا از ۋاقىت بولسا دا مۋزداليفادا تۇرۋ – ءۋاجىپ. بۇتكىل ءتۇندى سول جەردە وتكىزۋ – سۇننەت. ال «ءماشارۋ حارام» دەپ اتالاتىن تاۋعا بارۋ – مۋستاحاب. مۋزداليفادا تۇرۋ – ءۋاجىپ، دەگەنمەن ءبىر سەبەپپەن ورىندالماي قالسا ەشنارسەنى كەرەك ەتپەيدى. سەبەبى، حازىرەتى پايعامبارىمىز بۇل امالدى ورىنداي الماعان ادامدارعا كاففارات (ايىپتى جۋىپ-شايۋ) جاساسىن دەپ ايتپاعان. ال سەبەپسىز ورىنداماعان قۇربان شالىپ ايىبىن وتەيدى.
- مينادا شايتانعا تاس لاقتىرۋ.
- شاشتى تاقىرلاپ الۋ نەمەسە قىسقارتۋ. مينادا تاس لاقتىرۋ راسىمىنەن كەيىن «ءتاماتتۋ» قاجىلىعىن وتەگەن ادام قۇربان شالۋى كەرەك. بۇدان كەيىن مەككە حارامىندا جانە ايتتىڭ العاشقى ءۇش كۇنىندە شاشىن تاقىرلاپ الۋ نەمەسە قىسقارتۋ ءۋاجىپ.
- قوشتاسۋ تاۋافى. سىرتتان كەلىپ ميقاتتاردىڭ بىرىنەن كىرگەن قاجىلار قاجىلىق امالدارىن بىتىرگەننەن كەيىن قاسيەتتى مەكەنمەن قوشتاساردا قاعبانى تاۋاف ەتۋ ءۋاجىپ.
قاجىلىق ادەپتەرى
- قاجىلىق، نە ۋمرا جاساۋشى كىسى اللاعا جاقىنداۋدى نيەت ەتىپ، ماقتانگەرشىلىككە، جالعان اتاققا جانە كوزبوياۋشىلىققا جول بەرمەۋى كەرەك.
- العان قارىزدارىن وتەپ، قولىندا امانات زاتتار بولسا يەسىنە قايتارعان، نە ساپارعا شىعىپ بارا جاتقانىن ەسكەرتكەنى ءجون.
- وتكەن كۇنالارىنا وكىنىپ تاۋبەگە كەلۋ جانە ونداي كۇنالاردى قايتالاماۋعا شەشىم قابىلداۋ.
- بىرەۋلەرگە قاتىستى ادىلەتسىزدىك جاساعان بولسا، ونىڭ ورنىن تولتىرىپ، كەشىرىم سۇراۋ.
- حالال قاراجاتپەن جولعا شىعۋ.
- بارلىق كۇنا اتاۋلىدان بويىن اۋلاق سالۋ، ەشكىمگە زيان تيگىزبەۋ، بالاعاتتاماۋ، سىرتىنان تىلدەمەۋ، داۋلاسپاۋ جانە وتىرىك ايتپاۋ.
- قاجىلىق پەن ۋمرا ۇكىمدەرىن مۇقيات ورىنداۋى ءتيىس.
- بارلىق پارىزدارىنا، ونىڭ ىشىندە بەس ۋاقىت نامازدى جاماعاتپەن وقۋعا كوڭىل ءبولۋ، قۇران وقۋ، زىكىر ەتۋ، دۇعا جاساۋ، ادامدارعا قارايلاسۋ، مۇقتاجدارعا كومەك قولىن سوزۋ، كەدەي-كەپشىككە ساداقا تاراتۋ، جاقسىلىققا بۇيىرىپ، تەرىس ىستەردەن قايتارۋ سياقتى ساۋاپتى ءىس-امالداردى كوبەيتۋ.
- جولسەرىك رەتىندە ىزگى، ساليقالى ادامدى جولداس ەتۋ.
- سابىرلىلىق، كەشىرىمشىلدىك، جايساڭدىق، جۇمساقتىق، بايسالدىلىق، كىشىپەيىلدىلىك، جومارتتىق، ادىلدىك، مەيىرىمدىلىك، اماناتشىلدىق، شىنشىلدىق، ۇيالشاقتىق سياقتى كوركەم مىنەزدى بولۋ.
- ساپارعا شىعار الدىندا وتباسىنا اللاعا بويسۇنۋدا بولۋدى تابىستاۋ.
- سۇننەتكە ساي دۇعالاردى، سونىڭ قاتارىندا ساپار بارىسىندا ايتىلاتىن دۇعالاردى قالدىرماي ايتىپ ءجۇرۋ.
مىنە، قاجىلىققا نيەت ەتكەن كىسى بارىنشا شاريعي ۇكىمدەرگە مۇقيات بولعانى ءجون. سونداي-اق، ساناۋلى كۇندەردى بوس نارسەمەن ەمەس، قۇلشىلىق جانە دۇعا-تىلەكپەن وتكىزگەن ابزال. قاسيەتتى ساپارعا شىققان قاجىلارىمىزعا ءسات-ساپار تىلەيمىز. ءيا، قاجىلىق ادام بالاسىن رۋحاني كەمەلدەندىرىپ، تاۋبەگە جەتەلەيدى. اللا ەلشىسى (س.ع.س.): «قابىل بولعان قاجىلىقتىڭ سىيى – ءجاننات»، - دەيدى. شىنىندا اللا قابىل بولعان قاجىلىقتى ءناسىپ ەتسىن.
باتىرجان مانسۇروۆ، قمدب-نىڭ اتىراۋ وبلىسى بويىنشا وكىلى، «يمانعالي» ورتالىق مەشىتىنىڭ باس يمامى.
