بۇگىندە شىعىس قازاقستان وبلىسىنىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق جاعدايى قارقىندى دامىپ، رەسپۋبليكا بويىنشا الدىڭعى قاتارلاردى يەلەنىپ كەلەدى. «ەل بولاشاعى – جاستاردىڭ قولىندا» دەمەكشى، وبلىسىمىزداعى جاستار ساياساتىنا قاتىستى وزىندىك باعىت-باعدارى كوپشىلىك تاراپىنان قولداۋلارعا يە بولۋدا. جاستارعا ساپالى ءبىلىم بەرۋ شارالارىنىڭ كىدىرىسسىز جۇزەگە اسۋىنا وبلىستىق ءبىلىم باسقارماسىنىڭ ەڭبەگى ولشەۋسىز.
مەملەكەتتىڭ وركەنيەتتى دامۋى، الەمدىك ارەنادا الدىڭعى قاتارلى ەلدەردىڭ بىرىنە اينالۋى ونىڭ ءبىلىم بەرۋ سالاسىنا تىكەلەي تاۋەلدى ەكەندىگىن الەمدىك تاجىريبە ايقىن دالەلدەپ كەلەدى. جيىرما ءبىرىنشى عاسىر – بىلەككە ەمەس، بىلىمگە سۇيەنگەن عاسىر. ولاي بولسا، قازىرگى كۇنى قازاق ەلى دە ءبىلىم بەرۋ سالاسىن قارقىندى دامىتىپ، الداعى جيىرما-وتىز جىلدىق پەرسپەكتيۆاعا نارىقتىق باسەكەلەستىك تالاپتارىنا جاۋاپ بەرە الاتىن ساپالى ماماندار دايارلاۋ ءىسىن جەتىلدىرە ءتۇسۋى ءتيىس. ويتكەنى، جيىرما-وتىز جىلدان كەيىن بۇگىنگى بەرىلگەن ءبىلىم ساپاسى قوعامنىڭ بۇكىل سالاسىنا ءوز ىقپالىن تيگىزبەك. سايكەسىنشە، بۇگىنگى قوعامداعى كەلەڭسىزدىكتەر، كەشەگى مەكتەپ جىبەرگەن قاتەلىكتەردىڭ كورىنىسىنە اينالادى.
اعىمداعى جىلى 4 بالاباقشا قولدانىسقا بەرىلدى (ريددەر قالاسىندا – 140 ورىندىق، شەمونايحا قالاسىندا – 280 ورىندىق، زىريان قالاسىندا – 280 ورىندىق جانە اباي اۋدانىنىڭ قاراۋىل اۋىلىندا 140 ورىندىق بالاباقشا). تاياۋدا 140 ورىنعا ارنالعان ءبىر بالاباقشا اياگوز قالاسىندا قولدانىسقا بەرىلمەكشى. ال 2016 جىلى ريددەر قالاسىندا تاعى ءبىر بالاباقشا بوبەكتەرگە ەسىگىن ايقارا اشپاقشى.
2015 جىلى مەملەكەتتىك-جەكەمەنشىك ارىپتەستىك اياسىندا 1 ملرد. تەڭگە بيزنەس قارجىسىنا 2142 ورىندىق 29 جەكەمەنشىك بالاباقشا اشىلعان. وسىلايشا مەملەكەت پەن جەكەمەنشىكتىڭ ارىپتەستىك اياسىندا قولعا الىنعان جۇمىستار ءوز ناتيجەسىن بەردى. وسىنداي ىرگەلى جۇمىستاردىڭ ارقاسىندا 2014 جىلى 1-دەن 6 جاسقا دەيىنگى بالالاردى مەكتەپكە دەيىنگى ءبىلىم بەرۋمەن قامتۋ – 74،2%، 3 جاستان 6 جاسقا دەيىن 98،3%-دى قۇراعان. بارلىق 5-6 ارالىعىنداعى بالالار مەكتەپكە دەيىنگى دايارلىقپەن قامتىلعان.
رەسپۋبليكا بويىنشا العاش شىعىس قازاقستان وبلىسىندا مەملەكەت باسشىسى ن.ءا. نازاربايەۆتىڭ ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىندە اعىلشىن تىلىندە ءبىلىم بەرۋگە ساتىلى كوشۋدە بەرىلگەن مىندەتتەرىن جۇزەگە اسىرۋ ماقساتىندا 2015-2018 جىلدارعا ارنالعان كوپتىلدىكتى دامىتۋدىڭ ايماقتىق باعدارلاماسى جاسالدى. اتالمىش باعدارلاما اياسىندا تىلدىك پاندەردىڭ ۇستازدارىن 100% اعىلشىن تىلىنە ۇيرەتۋدى ۇيىمداستىرۋ ماقساتىندا نازاربايەۆ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ۇستازدارى مەن حالىقارالىق ماماندار كەلىپ، تاجىريبە الماسۋىنان دا ايتا كەتۋىمىز كەرەك.
جالپى ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپتەردە ءبىلىم ساپاسىن ارتتىرۋ جانە شىنايى پاتريوتتار دايارلاۋ ءۇشىن، ەڭ ءبىرىنشى، ەرتەڭگى مەكتەپتىڭ تۇتقاسىن ۇستايتىن جاس پەداگوگ ماماندار بويىنا تەرەڭ ءبىلىم جانە ۇلتتىق تاربيە باستاۋلارىن قاتار ءسىڭىرۋ قاجەت. ال ونى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن پەداگوگيكالىق وقۋ ورىندارىنىڭ جاعدايىن جاقسارتۋعا ەرەكشە نازار اۋدارۋ كەرەك، ياعني ءبىلىمدى، تاربيەلى ۇرپاق وسىرەمىز دەسەك، بىلىكتى پەداگوگ ماماندار دايىنداۋ ءۇردىسىن دۇرىس جولعا قويۋعا ءتيىسپىز. سوندىقتان پەداگوگيكالىق ورتا جانە جوعارى وقۋ ورىندارى تۇگەلدەي مەملەكەت مەنشىگىنە بەرىلىپ، وعان تالاپكەرلەر قاتاڭ ىرىكتەۋ ارقىلى عانا وتكىزىلۋى ءتيىس جانە ولارعا مەملەكەت ەسەبىنەن تەگىن ءبىلىم الۋعا مۇمكىندىك بەرىلۋى كەرەك.
وسكەمەن قالاسىندا 100 ورىندىق مۇمكىندىگى شەكتەۋلى بالالارعا ارنالعان ينتەرنات قۇرىلىسى باستالدى. وندا بالالارعا تۇرۋعا جانە تولىق وڭالتۋدان وتۋگە جاعدايلار جاسالماق. سونىمەن قاتار پانسيوناتتا تۇراتىن بالالار بۋحگالتەر، پروگرامميست، ديزاينەر ماماندىقتارى بويىنشا قوسىمشا كاسىبي ءبىلىم جانە الەۋمەتتىك وڭالتۋ قىزمەتتەرىن الۋ مۇمكىندىكتەرىنە يە بولادى.
ايماقتاعى 41 ءبىلىم بەرۋ مەكەمەسى دۋالدى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنە كوشىرىلدى. ءمودۋلدى باعدارلامالار نەگىزىندە وبلىستىڭ 166 كاسىپورنى كوللەدجدەردىڭ الەۋمەتتىك ارىپتەسى رەتىندە 36 ماماندىق بويىنشا ءبىلىم بەرىپ، 2517 ستۋدەنتتى (جالپى كونتينگەنتتىڭ 8،2%-ى) قامتىدى.
بالاباقشا قۇرىلىسى كەشەندەرىنىڭ كونسەسسيالىق جوبالارى بويىنشا 2015 جىلعى 5 تامىزدا «وسكەمەن قالاسىندا 6 بالاباقشا قۇرىلىسىن جۇرگىزۋ جانە پايدالانۋعا بەرۋ» كونسەسسيالىق جوباسى بويىنشا شقو ءبىلىم باسقارماسى مەن «Global Construction Technologies» كومپانياسى اراسىندا 4،1 ملرد. تەڭگە سومماعا كونسەسسيالىق كەلىسىم جاسالدى.
2015 جىلعى 30 قاراشادا شقو ءبىلىم باسقارماسى «سەمەي قالاسىندا 6 بالاباقشا قۇرىلىسىن جۇرگىزۋ جانە پايدالانۋعا بەرۋ» كونسەسسيالىق جوباسى بويىنشا «KAZ–AZMECO (كاز-ازمەكو)» ج ش س كەلىسىمگە قول قويدى.
پاتروناتتىق ۇيىمدارمەن 1600-گە جۋىق الەۋمەتتىك كەلىسىمدەر جاسالىپ، جىل باسىنان بەرى بالالاردىڭ «تۇرعىن ءۇي قۇرىلىس بانك» ەسەپ شوتتارىنا 237،7 ملن. تەڭگە اۋدارىلدى.
بۇگىندە وسكەمەندە دۋالدى وقىتۋ جۇيەسى ارقىلى ءبىلىم الىپ جاتقان جاستار كوپ. ولار بولاشاقتا وزدەرىنىڭ جۇمىسسىز قالمايتىنىنا سەنىمدى. قازاقستاندا تۇڭعىش بولىپ دۋالدى وقىتۋ جۇيەسى شىعىس قازاقستاننان باستاۋ العانىن بىرەۋ بىلسە، بىرەۋ بىلمەۋى مۇمكىن. مامانداردىڭ پيلوتتىق جوبا ءوزىنىڭ ومىرشەڭدىگىن دالەلدەگەنىن العا تارتۋدا. وقۋىنىڭ 65%-ىن كاسىپورىنداردا، تاجىريبە تۇرىندە وتكىزگەن ستۋدەنتتەردىڭ الدى بۇگىندە بىلىكتى مامان اتانىپ، جۇمىسقا ورنالاسقان.
دۋالدى وقىتۋ بۇل – ءبىلىم مەن تاجىريبەنى ءبىر مەزگىلدە ۇشتاستىرۋدى كوزدەيتىن جۇيە. بۇگىندە ءوڭىردىڭ ءار جوعارعى وقۋ ورنى كاسىپورىنداردىڭ تاپسىرىسى بويىنشا ماماندار دايىنداي باستاعان. سوندىقتان بولار، تاباقتاي ديپلومعا يە بولسا دا جۇمىسقا ورنالاسا الماي جۇرگەن ماماندار از. كاسىپورىندار بولسا تەحنيكالىق باعىتتاعى مامانداردىڭ كوبەيىپ كەلە جاتقانىنا قۋانىشتى.
دۋالدى وقىتۋ جۇيەسى باستاۋ العان 2011-جىلى جوعارعى وقۋ ورنىنىڭ 35% تۇلەكتەرى جۇمىسقا ورنالاسسا، ال بىلتىر بۇل كورسەتكىش 50%-دان اسقان. ءوز كەزەگىندە شىعىس قازاقستان وبلىسىندا ءساتتى ىسكە اسقان دۋالدى وقىتۋ جۇيەسىنە قىزىققان ق ر ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترى اسلان ءسارىنجىپوۆ:
– ءبىز بۇل جوبانى شىعىستا بۇدان ءارى دامىتامىز. وزگە وڭىرلەرگە تاجىريبە الماسۋ ارقىلى ەنگىزەمىز. ءبىلىم بەرۋ تۋرالى زاڭعا دۋالدى وقىتۋ بويىنشا وزگەرىس ەنگىزىپ، الداعى بەسجىلدىقتا بىلىكتى مامان دايارلاۋعا كۇش سالامىز، – دەپ اعىنان جارىلعان بولاتىن.
شىعىس قازاقستان وبلىسىندا تۇراقتى ەكونوميكالىق دامۋ كاسىپتىك-تەحنيكالىق ماماندارعا دەگەن سۇرانىستى ارتتىرعانىن بايقاۋ قيىن ەمەس. قازىرگى تاڭدا شىعىستاعى ىرگەلى كاسىپورىنداردىڭ وزدەرى دۋالدى وقىتۋ جۇيەسى بويىنشا مامان دايارلاۋ ىسىنە بەل بۋىپ، بىلەك سىبانا كىرىسىپ وتىر. وسى رەتتە «AES وسكەمەن جەو» كومپانياسى كاسىپتىك باعدار بەرۋ جۇمىسىنا باسا ءمان بەرىپ وتىرعانىن اتاپ ايتۋعا بولادى. ءوز كەزەگىندە «AES وسكەمەن جەو» باس ديرەكتورى گەورگي يلچوۆسكيگە بۇل باعىتتاعى جۇمىستارعا بىلايشا باعا بەردى.
– «AES وسكەمەن جەو» – بۇل جاس كادرلاردىڭ كاسىپتىك-تەحنيكالىق دايارلىعىنا ۇلكەن نازار اۋداراتىن سەرپىنمەن دامىپ كەلە جاتقان كاسىپورىن. ءبىز شقو كاسىپكەرلەر پالاتاسىنىڭ بەلسەندى ارالاسۋىمەن تەحنيكالىق جانە كاسىپتىك ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىندەگى جەرگىلىكتى وقۋ ورىندارىمەن ىنتىماقتاستىقتامىز. 2014 جىلى قازاقستان رەسپۋبليكاسى ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنىڭ وسكەمەن جەو-عا «سەرىكتەستىك كوشباسشىسى-2014» اتاعىن بەرۋى جەتىستىگىمىزدىڭ مويىندالعانىنا كۋا. AES كومپانياسى شىعىس قازاقستان وبلىسى كاسىپكەرلەر پالاتاسىمەن جانە وبلىستىڭ ءبىلىم بەرۋ باسقارماسىمەن بىرگە قالا مەكتەپتەرىندە كەڭ كولەمدى كاسىپتىك باعدار بەرۋ جۇمىسىن جۇرگىزەدى. 2014 جىلى «نۇر وردا» حالىقارالىق مەكتەبىندە كاسىپتىك باعدار بەرۋ كابينەتىن اشتى. 2014-2015 وقۋ جىلىندا ستۋدەنتتەر، وقۋ ورىندارىنىڭ تۇلەكتەرى، سونىمەن قاتار وقۋ ورىندارىنىڭ وقىتۋشىلارى ءۇشىن 35 ەكسكۋرسيا وتكىزىلدى. كاسىپكەرلەر پالاتاسىمەن بىرگە دايىندالعان كەستە بويىنشا قالا مەكتەپتەرى وقۋشىلارى ءۇشىن AES كومپانياسى كاسىپورىندارىنا ەكسكۋرسيالار ۇيىمداستىرۋ جۇمىسى جالعاسۋدا. AES كومپانياسىنىڭ وسكەمەندەگى وقىتۋ ورتالىعى قازىردە شىعىس قازاقستان وبلىسىنداعى ءىرى كورپوراتيۆتىك وقۋ ورتالىعى بولىپ تابىلادى. ورتالىقتا وقىتۋ پروسەسىنە قاجەت قۇرالدارمەن جابدىقتالعان وقۋ اۋديتوريالارى بار. كومپيۋتەر سىنىبى، قاۋىپسىزدىك تەحنيكاسى سىنىبى، ەكى وقۋ پوليگونى (ەلەكتر جابدىق جانە جىلۋ ەنەرگەتيكا جابدىعى)، زاماناۋي كونفەرەنس-زال جاساقتالعان. اتالمىش ورتالىقتا جىلىنا كومپانيامىزدىڭ، مەردىگەر ۇيىمدار مەن سەرىكتەستەرىمىزدىڭ 3 مىڭعا جۋىق قىزمەتكەرى ءبىلىم الادى، – دەپ دۋالدى ءبىلىم بەرۋدىڭ ماڭىزىنا قاتىستى ويىن ورتاعا سالعان بولاتىن.
دۋمان تاناباسوۆ
