ايتالىق، «سىبايلاس جەمقورلىق جوق ەل – وركەندەۋشى ەل» («STور- قىلمىسپەن» بىرىكتىرىلگەن)، «ۇلى دالا ەلى»، «ارداگەرلەردى ارداقتايىق»، «كەدەرگىسىز كەلەشەك»، «باقىتتى بالالىق شاق» («باقىتتى وتباسىمەن» بىرىكتىرىلگەن) «ايقىن تاريف»، «اۋىل تۇرعىندارىن جۇمىسپەن قامتۋ»، «ءساتتى قادام»، «جاستار وتانعا»، «ءبىز بىرگەمىز» سىندى پارتيالىق جوبالار حالىقتىڭ الەۋمەتتىك ءالجۋاز توپتارىنا كۇندەلىكتى قامقورلىقتىڭ قاجەتتىلىگى تۋرالى قوعامدىق تۇسىنىك قالىپتاستىرۋعا باعىتتالىپ، ماڭىزدى ءىس-شارالار اتقارىپ كەلەدى.
وتكەن تاريحقا كوز سالساق قازاقستاننىڭ ساياسي تاريحي تولقىنىندا «Nur Otan» پارتياسىنىڭ قالىپتاسۋى مەن دامۋ تاريحى قازاقستاننىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ ەسىمىمەن تىعىز بايلانىستى. ونىڭ تىكەلەي باسشىلىعىمەن پارتيا ەلدىڭ جەتەكشى ساياسي كۇشىنە اينالدى، اۋقىمدى دەموكراتيالىق رەفورمالاردى ىسكە اسىرۋعا قاتىستى، قازاقستاندىقتاردىڭ قۇرمەتى مەن بەدەلىنە يە بولدى. ەلباسى ن.ءا. نازاربايەۆ «Nur Otan» پارتياسىنىڭ باستى يدەيالىق رۋح بەرۋشىسى بولدى.
سوناۋ 1998 جىلى 21 قازان ايىندا قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا «پرەزيدەنتكە ۇمىتكەر نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى نازاربايەۆتى قولداۋدىڭ قوعامدىق شتابى» تىركەلدى. بۇل قوزعالىس مەملەكەت باسشىسىنىڭ دەموكراتيالىق رەفورمالارىن قولدايتىن قوعامنىڭ كەڭ بولىگى پىكىرلەستەر مەن جاقتاستاردىڭ باسىن بىرىكتىرە ءبىلدى. شتاب سايلاۋ ناۋقانى كەزىندە بەلسەندى بولىپ جانە ساياسي پارتيالارمەن، قوزعالىستارمەن ىنتىماقتاسا جۇمىس جاسادى.
مىنە، ءدال وسى كەزەڭدە قوعامدىق قوزعالىستى ساياسي پارتياعا اينالدىرۋ ماسەلەسى تۋىندادى:
- 1999 جىلى 19 قاڭتار ايىندا جينالىستا قوعامدىق شتابتى «وتان» رەسپۋبليكالىق ساياسي پارتياسىنا اينالدىرۋ تۋرالى شەشىم قابىلداندى.
- 1999 جىلدىڭ 12 اقپانىندا پارتيا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭناماسىنا سايكەس تىركەلدى.
- پارتيا مۇراعاتىندا 1999 جىلعى 22 اقپاندا نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى نازاربايەۆتىڭ «وتان» رەسپۋبليكالىق ساياسي پارتياسىنا مۇشەلىگىنىڭ ەسەپ كارتوچكاسى ساقتاۋلى.
- 1999 جىلى 1 ناۋرىز ايىندا پارتيانىڭ I قۇرىلتاي سەزى بولىپ ءوتتى، ونىڭ جۇمىسىنا 385 دەلەگات پەن ارنايى شاقىرىلعان 117 قوناق قاتىستى. I سەز دەلەگاتتارى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى نازاربايەۆتى «وتان» رەسپۋبليكالىق ساياسي پارتياسى قوعامدىق بىرلەستىگىنىڭ ءتوراعاسى ەتىپ سايلاۋ تۋرالى تاريحي قاۋلى قابىلدادى. ساياسي كەڭەستىڭ، ورتالىق ريەۆيزيا كوميسسياسىنىڭ قۇرامى بەكىتىلدى جانە پارتيا جارعىسى قابىلداندى.
- 2006 جىلى 22 جەلتوقسان ايىندا «وتان» رەسپۋبليكالىق ساياسي پارتياسىنىڭ كەزەكتەن تىس ح سەزى بولىپ ءوتتى. سەزدىڭ 346 دەلەگاتى پارتيانىڭ – «نۇر وتان» حالىقتىق-دەموكراتيالىق پارتياسى دەگەن جاڭا اتاۋىن ءبىراۋىزدان بەكىتتى. وسىلايشا، ەلدەگى جەتەكشى ساياسي كۇش «نۇر وتان» حالىقتىق-دەموكراتيالىق پارتياسى» دەپ اتالىپ، «وتاننىڭ» كۇشى مەن سەنىمدىلىگىن، «اساردىڭ» جاستىعى مەن ەنەرگياسىن، ازاماتتىق جانە اگرارلىق پارتيالاردىڭ ەڭبەكسۇيگىشتىگىن بويىنا جينادى.
«Nur Otan» پارتياسىنىڭ تاريحىندا سەزدەر پارتيا فورۋمدارى رەتىندە ماڭىزدى ءرول اتقاردى، وندا پارتيا مەن ەلدىڭ قوعامدىق ومىرىندەگى وزەكتى ماسەلەلەر تالقىلاندى. پارتيانىڭ تابىستارى مەن ماڭىزدى شەشىمدەرى سەزدەردىڭ جۇمىسىندا ايقىندالدى. سوندىقتان ولاردىڭ شاقىرىلىمى پارتيا تاريحىنىڭ جاڭا تاراۋلارىن، ياعني «Nur Otan» پارتياسىنىڭ قالىپتاسۋى مەن نىعايۋىنىڭ كەزەڭدەرىن انىقتاعان بەلەس بولدى.
پارتيا قۇرىلعانىنان بەرى ونىڭ يدەولوگياسى ەكى ماڭىزدى ماسەلەگە نەگىزدەلدى.
بىرىنشىدەن، حالىقتىڭ ايتارلىقتاي بولىگىنىڭ مۇددەلەرى تەڭدىگىن ساقتايتىن جانە ءارتۇرلى قوعامدىق توپتار مۇددەلەرىنىڭ سانالۋان باعىتىن ەسكەرەتىن كونسەنسۋس رەتىندە سەنتريزم (ورتالىق) يدەولوگياسىنا سۇيەنۋ. مۇنداي يدەولوگيالىق ۇستانىم پارتياعا جالپىحالىقتىق كۇش رەتىندە حالىقتىڭ وزەكتى مۇڭ-مۇقتاجىن كوتەرۋ مۇمكىندىگىن قامتاماسىز ەتەدى.
ەكىنشىدەن، پارتياعا حالىقتىڭ ءال-اۋقاتىن كوتەرۋ، قوعام مەن مەملەكەتتى دامىتۋ، ۇلتتىق مۇددەلەردى قاناعاتتاندىرۋ ءۇشىن قاجەتتى ايقىن ماقسات پەن وزگەرىستەر تەتىكتەرىن كورسەتەتىن ءوزىنىڭ ءتوراعاسى ن.ءا. نازاربايەۆتىڭ دۇنيەتانىمدىق فيلوسوفياسى مەن ونىڭ مەملەكەتتىك باعىت-باعدارىنا سۇيەنۋ. بۇل پارتيانى كرەاتيۆتى جانە ءححى عاسىردىڭ كوشباسشى پارتياسى ەتۋگە كومەكتەسەدى.
«Nur Otan» پارتياسىنىڭ يدەولوگيالىق ۇستانىمى ادەتتە پارتيا باعدارلاماسىندا بەكىتىلەدى، ول ۇيىم قىزمەتىنىڭ ۇزاق مەرزىمدى پەرسپەكتيۆاعا ارنالعان نەگىزگى باعىتتارىن ايقىنداعان وزەكتى ستراتەگيالىق قۇجات بولىپ تابىلادى. سايكەسىنشە، پارتيا يدەولوگياسى ونىڭ كەلەشەكتەگى دامۋى اياسىندا قاراستىرىلىپ، وعان ارنايى ماڭىزدىلىق بەرىلمەدى. سوندىقتان دا 2013 جىلى پارتيا ءوزىنىڭ باعدارلامالىق قۇجاتتارى دەڭگەيىنىڭ ارا جىگىن اجىراتۋ جانە پارتيانىڭ يدەولوگيالىق قاعيداتتارىن جەكە قۇجات ارقىلى ءبولىپ كورسەتۋ جونىندە شەشىم قابىلدادى.
«Nur Otan» پارتياسىنىڭ 2013 جىلعى 18 قاراشاداعى XV سەزىندە پارتيا دوكتريناسى قابىلداندى، ول ءححى عاسىردا ماڭىزدى ميسسيالاردى جانە پارتيا قورعايتىن جانە ءوزىنىڭ باسىم مىندەتتەرى مەن فۋنكسيالارىن ىسكە اسىرۋ كەزىندە باسشىلىققا الاتىن قاعيداتتاردى ايقىنداعان نەگىزگى قۇجات بولىپ تابىلادى.
«Nur Otan» پارتياسىنىڭ تاريحىنداعى ەرەكشە بەتتەر رەتىندە قازاقستان پرەزيدەنتى مەن پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ دەپۋتاتتارىن سايلاۋ بويىنشا وتكەن ناۋقانداردى ايتۋعا بولادى. 1999 جىلدان باستاپ پرەزيدەنتتىك سايلاۋ ناۋقاندارىنا قاتىسا وتىرىپ، «Nur Otan» پارتياسى ەلەكتورالدىق كۇرەسكە قاتىسۋدىڭ مول تاجىريبەسىن جيناقتادى. سايلاۋشىلار اراسىندا ستراتەگيا مەن جۇمىس تاكتيكاسىن ساۋاتتى قۇرا وتىرىپ، پارتيا وسى سايلاۋلاردىڭ تابىستى بولۋىنا ەلەۋلى ۇلەس قوستى.
سونىمەن قاتار، «Nur Otan» پارتياسىنىڭ قازاقستاننىڭ پارتيالىق-ساياسي كەڭىستىگىنە ەنگىزگەن ەرەكشە جاڭالىعى 2019 جىلى وتكىزگەن پرايمەريز. بيلەۋشى پارتيا پوست-كەڭەستىك مەملەكەتتەر اراسىندا العاش رەت پارتيالىق پرايمەريز وتكىزدى، وعان 10000 جۋىق پارتيا بەلسەندىلەرى بەلسەنە قاتىستى.
قازىرگى تاڭدا بيلەۋشى پارتيانىڭ ۇيىمدىق قۇرىلىمى انىقتالعان: 17 وڭىرلىك جانە 248 ايماقتىق فيليالى ورتالىق اپپاراتقا باعىنىشتى، 6000 جۋىق باستاۋىش پارتيا ۇيىمدارى بەلسەندى قىزمەت اتقارىپ كەلەدى. ەلدەگى بارلىق الەۋمەتتىك توپتاردان، ۇلتتاردان، حالىقتىڭ جاس ەرەكشەلىكتەرىنەن قۇرالعان پارتيا مۇشەلەرىنىڭ سانى 795 مىڭ قازاقستاندىقتاردى قۇرايدى.
قورىتا ايقاندا 1999 جىلى ەلدىڭ ساياسي ارەناسىندا «وتان» رەسپۋبليكالىق ساياسي پارتياسىنىڭ پايدا بولۋى (2006 جىلدان باستاپ «نۇر وتان» حالىقتىق-دەموكراتيالىق پارتياسى، 2013 جىلدان باستاپ «Nur Otan» پارتياسى)، قازاقستاننىڭ جالپى پارتيالىق جۇيەسىنە ماڭىزدى اسەرىن تيگىزدى. باسقا پارتيالاردى وزىنە بىرىكتىرۋ ارقىلى ەلدەگى پارتيالىق جۇيەنىڭ لوكوموتيۆىنە اينالعان «Nur Otan» پارتياسى ەلەكتوراتتىڭ داۋسىن جيناۋدا جوعارى كورسەتكىشتەرگە قول جەتكىزىپ كەلەدى.
«Nur Otan» پارتياسىنىڭ قالىپتاسۋىنا، دامۋىنا جانە بەدەلىنىڭ ارتىپ قازاقستاننىڭ پارتيالىق جۇيەسىنىڭ يادروسىنا اينالۋىنا ونىڭ كوشباسشىسى، يدەولوگيالىق رۋحتاندىرۋشىسى جانە ۇيىمداستىرۋشىسى ەلباسى، پارتيا ليدەرى ن.ءا. نازاربايەۆتىڭ قوسقان ۇلەسى ولشەۋسىز. ونىڭ باسشىلىعىمەن ەلدەگى قوعامدىق-ساياسي ومىرگە ۇدايى مونيتورينگ جانە جۇيەلىك تالداۋ جۇرگىزۋ ارقىلى ەلەكتوراتپەن پارتيالىق جۇمىستىڭ جاڭا ادىستەمەلەرىن ەنگىزۋ، جاڭا مىندەتتەر قويۋ ناتيجەسىندە پارتيا تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ جەتەكشى ساياسي كۇشىنە اينالدى.
مەرۋەرت تولەبايەۆا
