– مەيرامبەك مۇحتار ۇلى، ءوزىڭىز جەتەكشىلىك ەتىپ وتىرعان ەلوردا اكىمدىگىنىڭ باسقارماسى سوڭعى جىلدارى ىرگەلى ىستەردىڭ ۇيىتقى بولعانىن مويىنداۋىمىز كەرەك. دەسە دە، قالادا قولعا الىنعان «سيفرلىق قازاقستان» باعدارلاماسى قالاي جۇزەگە اسىرىلدى؟ الدىمەن وسى تۋرالى ايتىپ بەرسەڭىز.
– دۇرىس ايتاسىز، «سيفرلىق قازاقستان» جوباسى ارقىلى تەك استانادا ەمەس، ەلىمىزدىڭ بارلىق اۋماعىندا قىرۋار شارۋا اتقارىلدى. كوپتەگەن قارجى ءبولىندى، ءبارى دە ماقساتتى يگەرىلدى دەپ ايتا الامىز. ويتكەنى، بۇگىنگى تاڭدا سيفرلاندىرۋ ماسەلەلەرى ءومىردىڭ بارلىق دەرلىك سالاسىندا قولدانىلادى.
بۇعان دەيىن قالالىق دەڭگەيدە سيفرلاندىرۋعا قاتىستى ماسەلەلەردى 2017 جىلى قولعا الىنعان «سيفرلىق قازاقستان» باعدارلاماسى، سونداي-اق سول جىلى قابىدانعان «سمارت استانا» تۇجىرىمداماسى نەگىزىندە جۇرگىزىپ كەلدىك. جوعارىدا ايتقانىمداي، بۇل قۇجاتتار اياسىندا اتقارىلعان جۇمىستار شاش-ەتەكتەن. ولاردى تىزبەكتەپ، قايتالاپ جاتۋدىڭ قاجەتى جوق دەپ ويلايمىن. سەبەبى، جاسالعان جۇمىستار حالىقتىڭ يگىلىگىنە اينالىپ كەتكەنىنە كوپ بولدى. قۇجاتتاردىڭ قولدانىلۋ مەرزىمىنىڭ اياقتالۋىنا جانە ءبىرقاتار باعىتتار بويىنشا وزەكتىلىگىنىڭ كەمىگەنىنە بايلانىستى جۇمىس اياقتالدى.
قازىرگى ۋاقىتتا ورتالىق مەملەكەتتىك ورگاندار مەن سالالىق مينيسترلىكتىڭ بيىلعى شىلدەدەگى بۇيرىعىمەن بەكىتىلگەن «اقىلدى» قالالار قۇرىلىسىنىڭ ەتالوندىق ستاندارتىنا سايكەس جۇمىس ىستەۋدەمىز. سونىمەن قاتار ەلوردانىڭ ۋربانيزاسياسىنىڭ قارقىنىن جانە جاقىن بولاشاقتاعى مىندەتتەردى ەسكەرە وتىرىپ، قازىرگى ۋاقىتتا 2022-2024 جىلدارعا ارنالعان «تۇراقتى جانە سيفرلىق ەلوردا» تۇجىرىمداماسى ازىرلەندى. وسى قۇجاتتاردىڭ شەڭبەرىندە جۇيەلى تۇردە تۇرعىندارعا جاعىمدى شارالاردى اتقارىپ جاتىرمىز.
جالپى، ءبىز ەلوردالىقتاردىڭ التىن ۋاقىتىن ۇنەمدەپ، وزدەرىن جايلى سەزىنۋى ءۇشىن سيفرلىق دامۋ باعىتىندا قولدان كەلگەننىڭ ءبارىن جاسايمىز.
– استانانىڭ باستى پروبلەمالارىنىڭ ءبىرى كولىك سالاسىندا ەكەنىن انىق. ءبىزدىڭ بىلۋىمىزشە، مۇندا دا سيفرلاندىرۋ جۇمىستارى باستالىپ كەتتى. اسىرەسە، جولاۋشىلار تاسىمالىندا كولەڭكەلى قاراجاتتىڭ جەكەنىڭ قالتاسىنا كەتىپ جاتقاندىعى كوتەرىلىپ ەدى ءبىر جولى. ىلە-شالا ەلەكتروندى بيلەت جۇيەسى ىسكە قوسىلدى. جالپى، ناتيجە قانداي؟
– ءيا، جولاۋشىلار تاسىمالىندا، كولىك جۇيەسىندە ورىن العان ماسەلەلەر ۇنەمى جەتىلدىرۋدى قاجەت ەتەدى. ءسىز ايتقانداي، بۇگىنگى تاڭدا جىلجىمالى قۇرامنىڭ 100 پايىزىن ەلەكتروندى تولەم جۇيەسىمەن جابدىقتاپ ۇلگەردىك. قولما-قول اقشاسىز تولەمدەر كولەڭكەلى اينالىمنان قاراجاتتىڭ 40 پايىزىنا دەيىن الۋعا مۇمكىندىك بەردى.
ەلوردانىڭ كوشە-جول جەلىسىن باسقارۋ جۇيەسىن وڭتايلاندىرۋ جانە كەڭەيتۋ ءۇشىن ينتەللەكتۋالدى كولىك جۇيەسى ەنگىزىلدى. وسىنىڭ ارقاسىندا تاسىمالداۋ جىلدامدىعى 18 پايىزعا، وتكىزۋ قابىلەتى 40 پايىزعا ارتىپ، ورتاشا جول ءجۇرۋ ۋاقىتى 20 پايىزعا قىسقارادى.
ديسپەچەرلىك جۇيەگە جولاۋشىلار تاسىمالىمەن اينالىساتىن، زامان تالابىنا ساي جابدىقتالعان 1000-نان استام اۆتوبۋس قوسىلعان، مارشرۋتتاردىڭ قوزعالىسى، جولاۋشىلار اعىنىنىڭ ديناميكاسى جانە تاعى باسقا كۇردەلى بولىكتەرىن ءبىرشاما رەتتەدىك. مۇنىمەن توقمەيىلسىپ، توقتاپ قالعان جوقپىز، ەلورداداعى جولاۋشىلار تاسىمالى جەلىسى تۇراقتى نەگىزدە وڭتايلاندىرىلۋدا.
– «اقىلدى» قالانىڭ ءبىر ينديكاتورى – قوعامدىق ورىنداردا قىلمىس پەن قۇقىق بۇزۋشىلىقتى ازايتۋ ەمەس پە؟ قوعامدىق ورىنداردىڭ قاۋىپسىزدىگى دە اسا ماڭىزدى دەر ەدىك. ەندەشە، استانا دا وسى ۇدەدەن شىعۋعا ءتيىس. ياعني، جولدار مەن اۋلالارداعى قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋ باعىتىندا قولعا الىنعان شارۋالاردى دا اتاپ وتسەڭىز...
– ەلوردانىڭ ءاربىر تۇرعىنى ءوزىن جايلى، ىڭعايلى سەزىنۋى ءتيىس. بىزگە قويىلىپ وتىرعان تالاپ وسى. سوندىقتان، قازىنا قاراجاتى ەسەبىنەن جۇزەگە اسىرىلعان جوبالار اياسىندا جولدار مەن اۋلالارعا 30 مىڭعا جۋىق بەينەباقىلاۋ كامەرالارى ورناتىلىپ، بىرىكتىرىلگەنىن ايتۋعا ءتيىسپىز. ناتيجەسىندە، قوعامدىق ورىندارداعى قىلمىستىڭ كورسەتكىشتەرىن 73 پايىزعا، قالا جولدارىندا جول-كولىك وقيعالارىنىڭ سانىن 36 پايىزعا، جول-كولىك وقيعالارىنان بولاتىن ءولىم-جىتىمدى 50 پايىزعا، جول-كولىك وقيعالارىنان جاراقاتتانۋ كورسەتكىشىن 24 پايىزعا تومەندەتتىك.
پوليسيا دەپارتامەنتىنىڭ مالىمەتتەرى تىركەلگەن قىلمىستار دەڭگەيىنىڭ 78 پايىزعا كەمىگەندىگىن ايعاقتايدى. سونداي-اق قىلمىستىق جانە اكىمشىلىك سيپاتتاعى قىلمىستاردى اشۋدىڭ ەكى ەسەگە ارتقانىن بايقاۋعا بللادى.
رەتى كەلگەندە ايتا كەتەيىن، اقپاراتتىق قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋ بويىنشا وپەراسيالىق ورتالىق جوباسى ىسكە اسىرىلدى، وعان بارلىق ستراتەگيالىق نىساندار قوسىلدى. ولاردىڭ قاتارىندا استانا قالاسى اكىمدىگىنىڭ اقپاراتتىق-تەلەكوممۋنيكاسيالىق ينفراقۇرىلىمى، سەرگەك قحا، Iqala، ikomek مونيتورينگ ورتالىعى، «استانا-Innovations» اق، «استانا-ەنەرگيا» اق، «استانا-تەپلوترانزيت» اق، «استانا سۋ ارناسى» ج ش س، «CTS»، اق» استانا-رەك» مەكەمەلەرى بار. بايلانىس وپەراتورلارىنىڭ ءبىرىڭعاي ينتەرنەتكە قول جەتكىزۋ ءشليۋزى ارقىلى بارلىق كۆويكي يەلەرىن عالامتور جەلىسىنە قوسۋ، باعدارلامالىق قامتاماسىز ەتۋدىڭ جاڭارتىلعان دەرەكقورلارىمەن انتيۆيرۋستىق قورعاۋ قۇرالدارىن جاڭارتۋ شارالارى قابىلداندى.
وسى ورايدا، ءبىر عانا مىسال ايتا كەتەيىن، «اقىلدى» قالانى باسقارۋ ماقساتىندا ikomek-109 ورتالىعىنا 13 703 بەينەباقىلاۋ كامەراسى ورناتىلسا، جىل سوڭىنا دەيىن قالاداعى بالاباقشالارعا، مەكتەپتەرگە، ەمحانالارعا جانە تاعى باسقا وسى سەكىلدى الەۋمەتتىك نىساندارعا قوسىمشا 21 781 كامەرانى بىرىكتىرۋ جوسپارلانۋدا.
نەگىزىنەن، كامەرالار ساۋدا ورتالىقتارى، مەشىتتەر، ۇلكەن ايالدامالار، ۆوكزال سياقتى ادامدار كوپ جينالاتىن قوعامدىق ورىنداردى قامتيدى. بۇل رەتتە، قىس مەزگىلىندە وپەراتورلار قالالىق بەينەباقىلاۋ جۇيەسى ارقىلى قاردى ۋاقتىلى تازالاماۋ، جاڭبىر مەن سۋ تاسقىنى كەزىندە سۋ باسۋ فاكتىلەرىن انىقتاپ، قالالىق كوممۋنالدىق قىزمەتتەرمەن جەدەل پىسىقتاۋعا مۇمكىندىك الادى. وپەراتورلار GPS-مونيتورينگ جانە بەينەباقىلاۋ جۇيەلەرىن پايدالانا وتىرىپ، قالانى سانيتارلىق تازالاۋعا ارنالعان مامانداندىرىلعان تەحنيكانىڭ جۇمىسىن ۇيلەستىرەدى، بۇل كولىكتەردىڭ تۇرىپ قالۋ دەڭگەيىن تومەندەتۋگە، كولىك ءجۇرىسىن قىسقارتۋعا جانە سونىڭ ناتيجەسىندە كولىكتەردىڭ ءجۇرۋىن، وتىن جانە جوندەۋ شىعىندارىن ازايتۋعا وتە ىڭعايلى.
– مەيرامبەك مۇحتار ۇلى، ايتقاندارىڭىزدىڭ بارلىعىن كۇندەلىكتى كورىپ-بىلىپ ءجۇرمىز. ياعني، سيفرلاندىرۋدىڭ يگىلىگىن ەلوردالىقتار سەزىنىپ جاتىر دەۋگە ابدەن نەگىز بار. دەسە دە، ەمحانالار مەن اۋرۋحانالارداعى احۋالدارعا بايلانىستى تۇرعىندار ءجيى شاعىمدانىپ جاتادى. جالپى، مەديسينا سالاسىندا دا ساندىق جۇيە كەڭىنەن قولدانىلا باستاعانى بەلگىلى. ونداعى جۇيەلى جۇمىستار ءالى دە جالعاستىرۋدى قاجەت ەتەتىن سىڭايلى.
– ءوزىڭىز دە بىلەسىز، قالا تۇرعىندارىنىڭ سانى كۇن ساناپ كوبەيۋدە. الايدا، قول قۋسىرىپ وتىرعان ءبىز جوق. پاندەميا كەزىندە دە دەنساۋلىق سالاسىن ءبىرشاما العا ىلگەرىلەتتىك دەپ ويلايمىن. دارىگەرلەر مەن مەديسينا قىزمەتكەرلەرى كۇن دەمەي، ءتۇن دەمەي قالالىقتارعا تىك تۇرىپ قىزمەت ەتتى. ءبىزدىڭ ماقساتتارىمىزدىڭ ءبىرى - مەگاپوليستەگى مەديسينا قىزمەتكەرلەرىنىڭ وراسان زور قىزمەتىن جەڭىلدەتىپ، قالالىقتارعا وڭتايلى جاعداي تۋعىزۋ. وسى مۇددەدە ءاربىر تۇرعىنعا ەلەكتروندى دەنساۋلىق پاسپورتى جاسالدى، تولتىرۋ 100 پايىزدى قۇرايدى، زەرتحانالىق زەرتتەۋلەردىڭ ناتيجەلەرى، ەلەكتروندى رەسەپتتەر، ەڭبەككە جارامسىزدىق پاراقتارى ەلەكتروندى فورماتتا – «دامۋمەد» قوسىمشاسى ارقىلى بەرىلەدى.
قازىرگى ۋاقىتتا ءموبيلدى قوسىمشانى پايدالانۋشىلار سانى 300 مىڭنان استام ادامدى قۇرايدى. بۇل – 18-50 جاس ارالىعىنداعى ينتەرنەتتى پايدالانۋعا يكەمى بار حالىقتىڭ 48،6 پايىزى دەگەن ءسوز.
استانا قالاسىنداعى تەگىن مەديسينالىق كومەكتىڭ كەپىلدىك بەرىلگەن كولەمى مەن مىندەتتى الەۋمەتتىك مەديسينالىق ساقتاندىرۋ شەڭبەرىندە مەديسينالىق كومەك كورسەتۋگە كەلىسىم-شارت جاساسقان 118 مەديسينالىق ۇيىمنىڭ بارلىعى تولىقتاي مزرك جانە «ساقتاندىرۋ» اقپاراتتىق جۇيەلەرىمەن بىرىكتىرىلگەن مەديسينالىق اقپاراتتىق بازاعا ەنگىزىلدى.
وسى سەكىلدى جۇمىستار الداعى ۋاقىتتا دا جالعاسا بەرەدى. ويتكەنى، ءبىز ءبىر ورىندا تۇرىپ قالۋدى قالامايمىز. ۋاقىتتىڭ ءوزى وسىنى تالاپ ەتىپ وتىر. زامان اعىمىنا ىلەسۋ كەرەك. سالاداعى سان مىڭ پروبلەمانى ءبىر پاستە شەشە سالۋ مۇمكىن ەمەس. بۇل ورايدا، دەنساۋلىق ساقتاۋ باسقارماسىمەن بىرلەسە جۇمىس ىستەي بەرەتىن بولامىز.
– ءوزىڭىز باسقارىپ وتىرعان باسقارمانىڭ ەڭ ماڭىزدى شارۋالارىنىڭ ءبىرى – جەر قاتىناستارىن سيفرلاندىرۋ ەكەنىن بىلەمىز. سوڭعى جىلدارى «استانا قالاسىنىڭ گەواقپاراتتىق ورتالىعى»، ياعني «ەلوردانىڭ سيفرلىق ەگىزىن» ىسكە اسىرۋ اياسىندا كوپتەگەن شارۋا اتقارىلدى دەپ ويلايمىن. سولاردىڭ ءوز اۋزىڭىزدان ەستىسەك...
– ءيا، ءبىز بۇل باعىتتا قىرۋار جۇمىس اتقاردىق دەپ ايتا الامىن. ماسەلەن، 801 شارشى شاقىرىم كولەمىندەگى ەلوردانىڭ جەر تەلىمدەرى 1 پيكسەلگە 3 سم دالدىكپەن سيفرلاندى. ەلوردانىڭ سيفرلىق رەلەف مودەلى مەن سيفرلىق جەرگىلىكتى مودەلى تولىعىمەن سالىندى، سالىنعان بولىگىنىڭ 3D مودەلدەرى 100 پايىز قۇرىلدى، قالا اۋماعىنىڭ تولىقتاي (2D كارتاسى) سيفرلاندىرىلدى.
قالانىڭ نەگىزگى ينجەنەرلىك جەلىلەرى دە ساندىق جۇيەگە كوشىرىلدى. سونداي-اق جەر قاتىناستارى، ساۋلەت جانە قالا قۇرىلىسى بويىنشا 15 مەملەكەتتىك قىزمەت سيفرلىق فورماتقا اۋىستى. سيفرلانعان ينجەنەرلىك جەلىلەر كولەمى – 16 000 شاقىرىمنان اسادى. ينجەنەرلىك-گەودەزيالىق جۇمىستاردىڭ ناتيجەلەرى بويىنشا ماگيسترالدىق جانە اۋلاىشىلىك جەلىلەردىڭ 205 000 ۇڭعىماسى زەرتتەلدى. بۇگىنگى تاڭدا گەوپورتال اقپاراتتىق قاۋىپسىزدىك بويىنشا اتتەستاسيالاۋدان وتۋدە.
– مەملەكەتتىك قىزمەتتەردى سيفرلاندىرۋ دا الدىڭعى لەكتەگى جۇمىستاردىڭ قاتارىندا ەدى. بۇل سالاداعى سوڭعى جاڭالىقتارمەن بولىسەسىز بە؟
– ايتىپ وتىرعانىڭىز ءجون. مەملەكەتتىك قىزمەتتەردىڭ سيفرلانعانى، ەڭ الدىمەن حالىقتىڭ ۋاقىتىن ءتيىمدى جۇمساۋعا، جۇمىسىن جەڭىلدەتۋگە، سىبايلاس جەمقورلىق تاۋەكەلدەرىن ازايتۋعا باعىتتالادى. قازىرگى كەزدە جەرگىلىكتى اكىمدىك 164 مەملەكەتتىك قىزمەت كورسەتەدى دەسەك، سونىڭ بارلىعىن ەلەكتروندى فورماتتا الۋعا بولادى. بۇگىنگى ۋاقىتتا ءبىز مەملەكەتتىك قىزمەتتەردى كورسەتۋدىڭ بيزنەس-پروسەستەرىن جانە جاسىرىن مەملەكەتتىك قىزمەتتەر مەن مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ فۋنكسيالارىن ۇنەمى انىقتاپ، اۆتوماتتاندىرۋدامىز.
اكىمدىك مەملەكەتتىك قىزمەت كورسەتۋدەن تۋىندايتىن مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ فۋنكسيالارىن اۆتوماتتاندىرۋ بويىنشا بولىمدەر اراسىنداعى جۇمىستى باستادى. وتكەن جىلى 850 فۋنكسياعا تالداۋ جۇرگىزىلىپ، ونىڭ ىشىنەن 10 فۋنكسيا تاڭدالىپ، اۆتوماتتاندىرىلعان. الداعى ۋاقىتتا اكىمدىككە باعىنىستى مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ فۋنكسيالارىن اۆتوماتتاندىرۋ دا جالعاسا بەرەدى.
قازىرگى تاڭدا باسقارما مەملەكەتتىك ورگاندارمەن بىرلەسە وتىرىپ، مەملەكەتتىك قىزمەتتەردى ەلەكتروندى تۇردە كورسەتۋدى كەڭىنەن ناسيحاتتاۋ بويىنشا تۇراقتى نەگىزدە شارالار قابىلداۋدا. مەملەكەتتىك قىزمەتتەردى كورسەتۋ ساپاسىن ارتتىرۋ ماقساتىندا اكىمدىكتىڭ قۇرىلىمدىق بولىمشەلەرىمەن «ازاماتتارعا ارنالعان ۇكىمەت» مەملەكەتتىك كورپوراسياسى» كەاق ەلوردا بويىنشا فيليالىنىڭ مەملەكەتتىك قىزمەتتەر كورسەتۋ بولىمشەلەرىنىڭ قىزمەتكەرلەرىنە 6 وقىتۋ سەمينارى وتكىزىلدى.
حالىقتى مەملەكەتتىك قىزمەت كورسەتۋ ساپاسىن ارتتىرۋ بويىنشا ءاقپاراتتىق-تۇسىندىرۋ جۇمىستارىمەن قامتۋ 52 مىڭ ادامدى قۇرادى. ماسەلەن، 2022 جىلدىڭ 1 توقسانىندا اكىمدىك 25-تەن استام باسىلىمدى ورنالاستىردى.
– مەيرامبەك مۇحتار ۇلى، جاڭا ءسوزىڭىزدىڭ اراسىندا IQala قالالىق قىزمەت كورسەتۋ ورتالىعى تۋرالى ايتىپ قالدىڭىز. وسى ورتالىق جايىندا وقىرماندارىمىزعا كەڭىرەك ماعلۇمات بەرسەڭىز.
– راس، ەلوردادا تۇرعىندارعا ىڭعايلى بولۋ ءۇشىن iQala ورتالىعى جۇمىس ىستەيدى، وندا ءبىر تەرەزە قاعيداتى بويىنشا تۇرعىن ۇي-كوممۋنالدىق سەكتوردى ۇيىمداستىرۋ بويىنشا قىزمەتتەردى الۋعا بولادى. بۇرىن قىزمەت كورسەتۋدىڭ رەگلامەنتى بولماعان. ماسەلەن، ازامات پاتەر ساتىپ العاننان كەيىن بارلىق مونوپوليستەردى ارالاپ، ارقايسىسىمەن جەكە-جەكە كەلىسىم-شارت جاساسىپ، سان مارتە تەلەفون سوعىپ، قۇجاتتارىنىڭ دايىندىعىن ءبىلىپ وتىرۋى كەرەك ەدى، بۇل ءۇردىس ءبىر ايعا سوزىلاتىن. ەندى كەز كەلگەن تۇرعىن مۇنداي جاعدايدا iqala.kz سايتىندا ءوتىنىش بەرىپ، 3-5 كۇننىڭ ىشىندە قۇجاتتارىنىڭ دايىندىعى تۋرالى سمس-حابارلاما الا الادى. دەمەك، ورتالىقتىڭ مۇمكىندىكتەرى سول، كورسەتىلەتىن قىزمەتتى الۋشىنىڭ فرونت-وفيس وپەراتورىنا حابارلاسىپ، https://www.iqala.kz/ سىلتەمەسىنە ءوز بەتىنشە كىرىپ، قىزمەتتەردى الۋ مۇمكىندىگى بار.
ەلوردالىق iQala ەلدەگى بىرەگەي قىزمەت الۋ الاڭى بولدى. بيىلدان باستاپ iQala ۇلگىسىمەن ەلىمىزدىڭ ايماقتارىندا «كوممۋنالدىق حقكو» اشىلا باستادى. ورتالىق ىرگە قالاعاننان بەرى بارلىعى 133 قىزمەت ءتۇرى جۇزەگە اسىرىلدى، 450 مىڭنان استام قىزمەت كورسەتىلدى.
ورتالىق كەلەسى ۇيىمداردىڭ قىزمەتتەرىن الۋعا مۇمكىندىك بەرەدى: «استانا-رەك» اق، «استاناەنەرگوسبىت» ج ش س، «استانا ەنەرگيا ساتۋ كومپانياسى» ج ش س، «استاناتەپلوترانزيت» اق، «استاناسۋارناسى» مكك، «استانابتو» ج ش س، «Clean city» ج ش س، «SPK Astana Development» ج ش س - «1000 ورىن»، «قازاقتەلەكوم» اق، «ELORDA ECO SYSTEM» شجق مكك.
– ەندى استاناداعى ءبىلىم بەرۋ سالاسىنا ورالساق، كەيىنگى بۋىندى جاڭا تەحنولوگياعا باۋلۋ جۇمىستارىنا سيفرلاندىرۋ باسقارماسى دا ۇلەس قوسىپ جاتىر ما؟
– ارينە، ءبىز مۇددەمىز ساي كەلەتىن باسقارمالاردىڭ بارلىعىمەن بىرلەسە ەڭبەك ەتۋدەمىز. ءقازىر قالادا 3 IT مەكتەپ بار (№ 8، 73، 85)، ولار باعدارلامالاۋ نەگىزدەرى (باعدارلامالاۋ تىلدەرى، كومپيۋتەرلىك گرافيكا)، web-ماستەر؛ بەينە تەحنولوگيالار؛ ءموبيلدى قوسىمشالاردى ازىرلەۋ؛ ءموبيلدى روبوتوتەحنيكا (ءبىلىم بەرۋ روبوتوتەحنيكاسى، ەلەكترونيكا جانە مەحاترونيكا)؛ عىلىمي-زەرتتەۋ (قۇرالدار مەن جاڭا تەحنولوگيالاردى جاساۋ جانە وقىتۋ) باعىتتارىن قامتيدى. سونىمەن قاتار بۇگىنگى كۇنى وقۋشىلار سارايىندا مىڭنان استام بالاعا ءبىلىم بەرەتىن ءال-فارابي اتىنداعى «تانىم» كرەاتيۆتى تەحنولوگيالار ورتالىعى جۇمىس ىستەپ جاتىر. ەندى جىل سوڭىنا دەيىن 5 مىڭنان استام وقۋشىعا ءبىلىم بەرەتىن «Sana» شىعارماشىلىق ءبىلىم بەرۋ ورتالىعىن اشۋ جوسپارلانۋدا.
تاعى دا ايتا كەتەرلىگى، IT كادرلارىن دايارلاۋ بويىنشا تەحنيكالىق جانە كاسىپتىك ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ قىزمەتتەرىن ەلورداداعى 13 كوللەدج كورسەتەدى، ولاردا 1500-گە جۋىق ستۋدەنت ءبىلىم بەرۋ تاپسىرىسى بويىنشا وقيدى.
سوڭعى كەزدەرى اتا-انالار بالالارىنىڭ مەكتەپتە تاماقتانۋىن باقىلاي الاتىن «مەكتەپتەگى تاماقتى قولما-قول اقشاسىز تولەۋ» جوباسى ەنگىزىلدى. سونىمەن قاتار، مەكتەپ وقۋشىلارىنىڭ تاماعىن ساتىپ الۋ اۆتوماتتاندىرىلدى، بۇل ءوز كەزەگىندە مەكتەپتەگى تاماقتاندىرۋ ساپاسىن ارتتىردى. سونداي-اق قالاداعى مەكتەپتەرگە 4،6 مىڭنان استام بەينەباقىلاۋ كامەرالارى ورناتىلدى. ءار ءبىلىم بەرۋ نىسانىندا – 92 مەكتەپتە، 94 بالاباقشادا، 8 كوللەدجدە (بارلىعى 190) 24 كامەرادان بار. قاۋىپسىزدىك سيفرلىق بەينەباقىلاۋ 90 پايىزدى قۇرايدى.
– ءبىزدىڭ بىلۋىمىزشە، ءقازىر الەمنىڭ دامىعان مەملەكەتتەرى 5G تالشىقتى ينتەرنەت جەلىسىنە قول سوزىپ جاتىر، ءبىراز قالالار بۇل يگىلىككە قول جەتكىزىپ ۇلگەردى. ال ءبىزدىڭ استانامىزدا قاشان ىسكە قوسىلادى؟ جالپى، مۇنىڭ پايداسى تۋرالى ايتىپ بەرە الاسىز با؟
– بۇل سۇراق سيفرلىق دامۋ، يننوۆاسيالار جانە اەروعارىش ونەركاسىبى مينيسترلىگىنىڭ قۇزىرەتىندە، سول سەبەپتى قوسىلۋ مەرزىمىن سولاردان الۋعا بولادى. دەسە دە سيفرلىق دامۋ، يننوۆاسيالار جانە اەروعارىش ونەركاسىبى مينيسترلىگىنىڭ ۆيسە-مينيسترى اسحات ورازبەك 5G جەلىسىمەن نۇر-سۇلتان، الماتى، شىمكەنت جانە بارلىق وبلىس ورتالىقتارىن قامتۋ جوسپارلانعانىن ايتقان بولاتىن. بيىل راديوجيىلىكتەر بويىنشا 5G اۋكسيونىن وتكىزۋ جوسپارلانىپ جاتقانىنان حاباردارمىن. اۋكسيون رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار ءۇش قالادا جانە بارلىق وبلىس ورتالىقتارىندا وتكىزىلەدى. وپەراتورلارمەن اۋكسيونعا دايىندىق، مىندەتتەمەلەردى قوسا العاندا، سيپاتتامالاردى ازىرلەۋ بويىنشا ءتيىستى جۇمىس جۇرگىزىلەدى دەگەن دە اقپارات بار.
5G زاتتار ينتەرنەتى تەحنولوگياسىنىڭ (IoT) ءوسۋىن جانە دامۋىن قامتاماسىز ەتۋدى قولدايدى، ال بۇل – اسا جىلدام ءبىرىڭعاي جەلى ارقىلى كەدەرگىسىز قوسىلىپ، دەرەكتەر الماساتىن ميلليونداعان قۇرىلعىلار. ءموبيلدى ينتەرنەتتىڭ بەسىنشى ءداۋىرى بۇكىل الەم بويىنشا ينكليۋزيۆتى جانە تۇراقتى سيفرلىق قوعامدار قۇرۋعا جاردەمدەسە وتىرىپ، سيفرلىق كەلەشەكتىڭ قوزعاۋشى كۇشىنە اينالادى.
– مەيرامبەك مۇحتار ۇلى، ەلوردالىقتارعا ينتەرنەت جەلىلەرى قانشالىقتى قول جەتىمدى؟ سوعان مونيتورينگ جۇرگىزىلىپ تۇرا ما؟
– سيفرلاندىرۋ جانە مەملەكەتتىك قىزمەتتەر باسقارماسى "استانا Innovations" اق-مەن بىرلەسىپ، استانا قالاسىنىڭ تۇرعىندارىمەن جانە بەلسەندىلەرىمەن ساپاسىز بايلانىس جانە ءموبيلدى ينتەرنەت تۋرالى وتىنىشتەر بويىنشا كەزدەسۋلەر وتكىزۋدە. ۇيالى بايلانىس وپەراتورلارىمەن جانە تىركەلگەن بايلانىس وپەراتورلارىمەن ىنتىماقتاستىق شەڭبەرىندە بازالىق ستانسيالاردى ورناتۋعا انتەننا-دىڭگەك قۇرىلىستارىن سالۋ بويىنشا جۇمىستار جۇرگىزىلىپ جاتىر.
سونىمەن قاتار، "استانا-اەك" اق-مەن بىرلەسە ينۆەستورلاردى تولىق قارجىلاندىرۋ ەسەبىنەن ەلوردانىڭ تۇرعىن ءۇي الاپتارىندا ەلەكتر بەرۋ جانە جارىقتاندىرۋ تىرەكتەرى بويىنشا وپتيكالىق بايلانىس جەلىلەرىن جۇرگىزۋ ماسەلەسى پىسىقتالدى. سونداي-اق، "قازاقتەلەكوم" اق-مەن بىرلەسىپ تۇرعىن ءۇي الاپتارىندا تالشىقتى-وپتيكالىق بايلانىس جەلىلەرىمەن جابىلماعان ايماقتاردا پايدالانىلاتىن 4G تەحنولوگياسى بويىنشا جوعارى جىلدامدىقتى سىمسىز ينتەرنەت FWA (Fixed Wireless Access) تەحنولوگيالارى ەنگىزىلۋدە.
ايتا كەتۋ كەرەك،" قازاقتەلەكوم " اق 290-عا جۋىق ءۇيدى (مالايسارى باتىر، تاۋكەنت، ەر توستىك، ءمادي، مۇرىن جىراۋ، ومبا، سىرىم باتىر، بويتۇمار، جاسىباي، سماعۇل ءسادۋاقاسوۆ كوشەلەرى) قامتي وتىرىپ، ميكروتۇيىرشىكتەردى پايدالانىپ، جەلىلەر سالۋدى جوسپارلاپ وتىر. جۇمىستار 2022 جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن اياقتالادى دەپ كۇتىلۋدە.
ءقازىردىڭ وزىندە پروبلەمالى اۋماق سانالىپ كەلگەن، قالانىڭ ىرگەسىندەگى «كوكتال-2» شاعىن اۋدانىنىڭ العاشقى ابونەنتتەرى ينتەرنەتكە قوسىلدى. تۇرعىندار تالشىقتى-وپتيكالىق بايلانىس جەلىلەرىن پايدالانا وتىرىپ، جوعارى جىلدامدىقتى ينتەرنەت پەن سيفرلىق تەليەۆيدەنيە قىزمەتتەرىمەن قامتاماسىز ەتىلدى. زاماناۋي GPON تەحنولوگياسى جارىقتاندىرۋ باعانالارى مەن ەلەكتر جەلىلەرىنىڭ بويىمەن جۇمىس ىستەيدى. بارشىن، قۇلانوتپەس، ساۋمالكول، ايدارلى، اقمولا، ۇلىتاۋ جانە سياقتى كوشەلەر بويىندا ورنالاسقان 200 ءۇي قوسىلۋعا دايىن.
ايتا كەتەيىن، GPON تەحنولوگياسىنىڭ (Gigabit Passive Optical Network) باستى ارتىقشىلىعى جوعارى جىلدامدىعى جانە سىمدارسىز ءبىر جەلىدە بىردەن بىرنەشە سيفرلىق قىزمەتتەردى قوسۋ مۇمكىندىگى بار. GPON تەحنولوگياسى ابونەنتتىڭ ۇيىنە وپتيكالىق كابەل تارتۋدى قامتاماسىز ەتەدى.
– اڭگىمەڭىزگە راحمەت، جۇمىستارىڭىزعا جەمىس تىلەيمىن!
