باۋىرلاس ەلدەر، باۋىرلاس ۇلت. ءبىراق، بۇگىنگى ومىرگە، بولاشاق دامۋعا قاتىستى كوزقاراستارى ەكى بولەك.
بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمى باس اسسامبلەياسىنىڭ 70ء-شى سەسسياسىندا ءسوز سويلەگەن لۋكاشەنكو «باتىس پەن اقش الەمىنەن» قايمىعاتىنىن اڭعارتىپ السا، اعىلشىنشا سويلەگەن پوروشەنكو ءوز بايانداماسىندا نەگىزىنەن رەسەي اگرەسسياسى تۋرالى ايتتى.
لۋكاشەنكو نە دەدى؟
وركەنيەت تۋرالى
كسرو قۇلاعاننان سوڭ مەملەكەتتەر اراسىنداعى «قىرعي-قاباق» جوعالادى، اسكەري قاقتىعىستار تىيىلادى دەپ توپشىلاعانبىز. ولاي بولماي شىقتى. الەم ءالى دە تۇراقسىز. بۇۇ-نىڭ جۇمىسىن جوققا شىعارمايمىن. ءبىراق... كۇنى كەشە عانا ۇيىمنىڭ الداعى 15 جىلعا ارنالعان جوسپارىن قابىلدادىق. 5 ستراتەگيالىق باعىتتان تۇرادى. بۇلار: ادام، عالامشار، دامۋ، بەيبىتشىلىك جانە ارىپتەستىك. ءيا، ماڭىزدى. ءبىراق ورىندالارىنا كۇمان كوپ. ويتكەنى ادامزات وركەنيەتى ءالى دە وتكەن داۋىردە ءومىر ءسۇرىپ جاتىر. ەسكى جارالار قايتا قوزۋدا.
بۇۇ دەگەنىمىز – ءبىز. ءبىزدىڭ ىس-ارەكەتىمىز قانداي بولسا، الەم دە سونداي كەيىپكە ەنبەك.
حالىقارالىق قاتىناستار تۋرالى
حالىقارالىق قاتىناستار وتە نازىك دۇنيە. وسى نازىك دۇنيەنىڭ ءجىبى ۇزىلگەلى تۇر. حالىقارالىق قاۋىپسىزدىك ۇلكەن داعدارىستا. گەوساياسي ويىندارعا ارالاسىپ كەتكەن كۇللى الەم قالقادا جاڭا ءارى ءقاۋىپتى تەررورلىق توپتاردىڭ پايدا بولعانىن اڭعارماي قالدى. جاھاندىق ويىنشىلار بىر-بىرىنە سەنبەيتىن، بىر-بىرىنە دەس بەرمەيتىن بولدى. ءبىر-بىرىن تىڭداعاسى، سوزىنە قۇلاق اسقىسى جوق. بۇرىنعى «قىرقي-قاباق سوعىستىڭ» داۋىرىنە قايتا اينالىپ كەلدىك. انىعى، الاپات سوعىستىڭ الدىندا تۇرمىز.
دەموكراتيا تۋرالى
ءبىر مەملەكەت باسقا ءبىر مەملەكەتكە ءوزىنىڭ دامۋ ۇلگىسىن تىقپالاعىسى، كىرىكتىرگىسى كەلەدى. مۇنىڭ سالدارى قانداي؟ سىرتتان ارالاسۋدىڭ ناتيجەسىندە «ءتۇرلى-تۇستى» ريەۆوليۋسيالار ءبىر ەلدەن ءبىر ەلگە كوشىپ قونىپ ءجۇر، ءبىر كەزدە تۇراقتى مەملەكەتتى ءبىر كۇندە حاوستاعى ەلگە اينالدىرۋ «داستۇرگە» ەندى. مۇنىڭ ءبارىن دەموكراتيامەن كولەگەيلەيتىن بولدىق. ءبىراق، ۋادە ەتىلگەن دەموكراتيانىڭ ورنىنا ۇلكەن قايعى كەلدى. تۇرعىنداردىڭ تۋعان وتانىنان قاشۋىنا تۋرا كەلىپ جاتىر.
لۋكاشەنكو: سىرتتان ارالاسۋدىڭ ناتيجەسىندە «ءتۇرلى-تۇستى» ريەۆوليۋسيالار ءبىر ەلدەن ءبىر ەلگە كوشىپ قونىپ ءجۇر، ءبىر كەزدە تۇراقتى مەملەكەتتى ءبىر كۇندە حاوستاعى ەلگە اينالدىرۋ «داستۇرگە» ەندى.
دەرجاۆالار جايىندا
الەمدى بيلەگىسى كەلگەن دەرجاۆالار ءوزىنىڭ كۇشى مەن ەكونوميكالىق قۋاتىن پايدالانىپ، بەلگىلى ءبىر ەلدەگى ىقپالىن ۇلكەيتە، زورايتا تۇسكىسى كەلەدى. سايىپ كەلگەندە الەم ءازىر بۇۇ-نىڭ حالىقارالىق قۇقىق پرينسيپىندە بەكىتىلگەن جارعىدان باس تارتۋدىڭ الدىندا تۇر. حاوستىڭ كوكەسىن سوندا كورەمىز...
ۇرپاق تۋرالى
ءبىز ءبارىمىز دە بولاشاقتىڭ، بولاشاق ۇرپاقتىڭ الدىنداعى جاۋاپكەرشىلىگىمىزدى سەزىنۋىمىز كەرەك. ناقتىراق ايتسام، وزىمىزدەن كەيىن ارتىمىزعا نە قالدىراتىنىمىزدى ويلانۋعا ءتيىسپىز.
كەيىنگى كەزدە كەيبىر ەلدەر «تولىق بوستاندىق» تۋرالى ۇرانداتىپ ءجۇر. مۇنداي بوستاندىق قوعامدى ۇستاپ تۇراتىن قۇندىلىقتاردى قيراتىپ جاتىر. وتباسى، مورال، ار-ۇيات. ادام قۇقىعىن قورعايمىز. ۇكىمەتتى قۇلاتىپ، ءبۇتىن ءبىر مەملەكەتتى قيراتىپ جاتقاندار وسى ۇرانمەن اقتالاتىن سياقتى.
قايتالاپ ايتايىن، بەلارۋس جەرىندە انارحيا، حاوسقا زورلىق زومبىلىققا ەشقاشاندا جول بەرىلمەيدى. ەشقانداي لوزۋنگتەرگە الدانبايمىز، مۇنىڭ ىشىندە دەموكراتيا دا بار.
ءوز ەلى جايىندا
ادامزات ءححى عاسىرعا كوپتەگەن ءالسىز ءارى ءتيىمسىز مەملەكەتتەرمەن اياق باستى. ءالسىز مەملەكەت دەگەن نە؟ ءالسىز مەملەكەتتە زاڭ ورىندالمايدى، تۇراقسىزدىق، تەڭسىزدىك، كەدەيلىك جايلاعان، جاستاردىڭ ءومىر سۇرۋگە دەگەن ۇمتىلىسى جوق.
سوڭعى 20 جىل بويىنا ءبىز، بەلارۋس مەملەكەتى الەۋمەتكە باعىتتالعان ەكونوميكالىق تاۋەلسىز مەملەكەت قۇردىق. «وتان – وتباسىنان باستالادى». ءبىز ءبىرىنشى كەزەكتە وتباسىنىڭ ماسەلەسىنە كوڭىل بولەمىز. كەيبىر ەلدەردە ءداستۇرلى وتباسىنىڭ قابىرعاسى قيراتۋدا. جاڭا الەۋمەتتىك «نوۆاسيالار» پايدا بولىپ جاتىر... دەموكراتيانى جالاۋ ەتكەندەر مۇنى تابيعي، قالىپتى دۇنيە رەتىندە قابىلداڭدار دەيدى. ولاي بولسا ەرتەڭگى كۇنى بالانى كىم تۋادى؟ ءبىز ءوز تاراپىمىزدان نەمەرە، شوبەرەلەرىمىزدىڭ بابالاردان قالعان قۇندىلىقتاردى، ءداستۇر مەن مادەنيەتتى ساقتاۋىنا بارىنشا كۇش سالامىز.
پوروشەنكو نە دەدى؟
ورىس اگرەسسياسى تۋرالى
ۋكراينا ورىس اگرەسسياسىنا قارسى تۇرا وتىرىپ جۇيەلىك رەفورمالار ەندىرۋدە. كرەمل بىزگە كەدەرگى بولعىسى كەلەدى. ۋكراين حالقى تاڭداپ العان دەموكراتيالىق (ەۋروپالىق) دامۋ جولىن رەسەي كورە الماي وتىر.
قىرىم جانە دونباسس تۋرالى
قىرىمدى باسىپ العان رەسەيلىك اگرەسسيا جانە دونباسستاعى وقيعالار سالدارىنان مىڭداعان ادام ءولدى. رەسەيمەن اراداعى سوعىس ۋكرايناعا ەكولوگيالىق جانە ەپيدەميولوگيالىق ءقاۋىپ ءتوندىرىپ وتىر. سوعىس ءجۇرىپ جاتقان ەلدىڭ شىعىسىنداعى حيميالىق وشاقتار اسا ءقاۋىپتى. ءتىپتى تەحنوگەندى اپات بولۋى مۇمكىن.
سوعىستىڭ شىعىنى جايلى
ورىس اگرەسسياسىنىڭ سالدارىنان كەدەيلىكتىڭ جاڭا فورمالارى، اتاپ ايتقاندا – اياقاستى جانە كۇتپەگەن كەدەيلىك پايدا بولدى. شىعىستاعى سوعىستىڭ كەسىرىنەن 1،5 ملن ادام ۋكراينانىڭ ءوز ىشىندە قونىس اۋدارۋعا ءماجبۇر بولدى. ۋكرايندىق دونباسستاعى سوعىستىڭ ءاربىر كۇنى بىزگە 5 ملن. دوللارعا شىعادى. سوعىس بولماسا، ءبىز بۇل اقشانى ەلدىڭ دامۋىنا باعىتتار ەدىك. قازىرگى كۇنى ۋكراينانىڭ ءوز ىشىندە قونىس اۋدارۋعا ءماجبۇر بولعان 1،5 ملن ادام ايماقتىق قانا ەمەس، تۇتاس مەملەكەتتىك دەڭگەيدەگى پروبلەماعا اينالىپ وتىر.
پوروشەنكو: ۋكرايندىق دونباسستاعى سوعىستىڭ ءاربىر كۇنى بىزگە 5 ملن. دوللارعا شىعادى. سوعىس بولماسا ءبىز بۇل اقشانى ەلدىڭ دامۋىنا باعىتتار ەدىك.
ول نەدەن ءۇمىتتى؟
اسكەري اگرەسسياسى اياقتالعاننان كەيىن ۋكراينا دونباسس پەن قىرىمدى قول استىنا قايتارعان سوڭ ميلليونداعان ادامدارعا بۇرىنعى ءومىرى مەن تۇرمىسىنا قايتىپ كەلۋگە جاعداي جاساۋ كەرەك. ءبىز بۇل مىندەتتى ورىنداۋعا ءازىرمىز، الايدا بىزگە حالىقارالىق قاۋىمداستىقتىڭ كومەگى قاجەت.
كەڭەستىك يدەولوگيا تۋرالى
ءبىز ورىس اگرەسسياسىنا قالاي قارسى تۇرۋدى عانا ويلاپ جۇرگەن جوقپىز. ۋكراينا مەن ەۋروپا وداعىنىڭ اياسىنداعى كەلىسىمشارت نەگىزىندە ۋكراين قوعامىنىڭ وي-ساناسىن وزگەرتۋگە كۇش سالىپ جاتىرمىز. بىرىنشىدەن، بۇل كوررۋپسيامەن كۇرەس. كوررۋپسيادان ارىلساق، كەڭەستىك پسيحولوگيادان دا قۇتىلامىز. قازىرگى ۋكراين قوعامىنداعى «جامان ادەتتەردىڭ» كوپشىلىگى بىزگە كوممۋنيستىك يدەولوگيادان جۇققان.
تاعى دا رەسەي تۋرالى
ازىرگى الەمگە اگرەسسيۆتى، وزبىر، ءوزىمشىل يدەولوگيادان قۇتىلاتىن كەز كەلدى. مۇنداي يدەولوگيالار ءالى دە ءومىر ءسۇرىپ جاتىر. كىمدى مەڭزەپ وتىرعانىمدى جاقسى بىلەسىزدەر. مۇنداي يدەولوگيالاردا ادام قۇقىعى مەن بوستاندىعى تابانعا تاپتالادى. مۇنداي يدەولوگيامەن ءومىر سۇرەتىن ەل كورشى مەملەكەتكە شابۋىل جاساسا دا ونىسىن ءوز تاراپىنان اقتاپ الادى. وزىنە كىر جۇقتىرمايدى. مىنانى ءتۇسىنۋ كەرەك: بەيبىتشىلىك پەن بوستاندىق بولماي، ەشقانداي تۇراقتى دامۋ بولمايدى.
دايىنداعان، دۋمان بىقاي
قىزىقتى دەموتيۆاتورلار...
