2025 جىلدىڭ قاڭتار-اقپان ايلارىندا ەلىمىزگە 17،9 مىڭ توننا كارتوپ شەتەلدەن اكەلىنگەن. بۇل - وتكەن جىلعى كورسەتكىشتەن ەكى ەسە ارتىق كولەم. ەڭ باستىسى، ءبىزدىڭ بۇگىندەرى جەپ جۇرگەنىمىز – قىتايدىڭ، پاكىستاننىڭ كارتوبى. ال بۇل قازاقستاننىڭ ءوز ءونىمى جوق دەگەندى بىلدىرمەيدى. ماسەلەن، كەشە سقو-نىڭ تۇراقتاندىرۋ قورىننان قىسى-جازى جاتىپ قالعان 90 توننا ارتىق كارتوپ تابىلىپ، جەرگىلىكتى ب ا ق ۋ-شۋ بولدى. "سولتۇستىك" الەۋمەتتىك كاسىپكەرلىك كورپوراسياسى مۇنشا كولەمدەگى كارتوپتىڭ دەر ۋاقىتىندا حالىققا نەگە جەتپەگەنىن جەرگىلىكتى جۋرناليستەرگە تۇسىندىرە دە المادى، دەپ حابارلايدى Dalanews.kz.
وڭىردەگى اكك باسشىسىلىعىنا: "تۇراقتاندىرۋ قورىنداعى ارزان كارتوپ (1 كەلىسى 115 تەڭگەلىك) وسى كۇنگە دەيىن نەگە دۇكەن سورەلەرىنە شىقپاعان" دەگەن ناقتى سۇراق قويىلدى.
ول: "بۇل ساۋالعا مەن جاۋاپ بەرە المايمىن، نە ايتاتىنىمدى دا بىلمەيمىن" دەپ اعىنان جارىلعان. كوپ ۇزاماي جۋرناليستەر الدىنا قايتا شىققان "سولتۇستىك" اكك" باسقارماسى ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى عامالي جۇماشيەۆ: "200 توننا كارتوپتىڭ 160 تونناسىن ءبىز يگەردىك، ال قالعان 90 توننانى (ءبۇلىنىپ كەتپەسى ءۇشىن) جەكە كاسىپكەرگە بەردىك، ول كۇزدە تۋرا وسىنداي كولەمدە قورعا كارتوپ اكەلىپ قوياتىن بولدى"، - دەدى. "كاسىپكەرگە نەگە بەرەسىز، الدە ءبىزدىڭ دۇكەندەردە كارتوپقا سۇرانىس جوق پا، سوندا بۇل ارتىلعان كولەم بە" دەپ ارتىنشا قارشا بوراعان سۇراقتارعا شەندى جاۋاپ بەرمەۋدى ءجون كوردى.
كارتوپتىڭ 1 كەلىسى - 1300 تەڭگە
دەمەك، تۇراقتاندىرۋ قورلارىندا الەۋمەتتىك ماڭىزدى تاۋار بارىنا قاراماستان ەلىمىزدەگى دۇكەندەردە تاپشىلىق تۋىنداپ، باعالار ەسەلەپ وسە بەرگەن. ماسەلەن، كۇنى كەشە الماتىداعى سۋپەرماركەتتەردىڭ بىرىندەگى كارتوپ باعاسى كوپتىڭ جاعاسىن ۇستاتقانى بەلگىلى.
1 كەلىسى – 1300 تەڭگە! ءتىپتى، ساۋدا مينيسترلىگىنىڭ ءوزى بۇل رەتتە تۇسىنىكتەمە بەرۋگە ءماجبۇر بولدى. ءابۇيىر بولعاندا، الماتىلىقتار شىعىندانعان بۇل كوكونىستى شەتەلدىڭ ەمەس، تۇركىستاننىڭ فەرمەرلەرى ءوسىرىپتى. مينيسترلىك باعانى تەكسەرگەندەرىن، ءبىراق ەشقانداي بۇزۋشىلىق تىركەلمەگەنىن ايتقان. ال باعا ءوسىمى ماۋسىمدىق سيپاتقا يە، ياعني ۋاقىتشا نارىقتىق قۇبىلىس دەپ تۇسىندىرگەن. ءبىر اپتادان سوڭ مۇنداي باعا بولمايتىنىن دا ناقتىلاپتى.
شەكارادا ىرىپ-شىرىگەن كارتوپ
"ءوندىرىس – وزىمىزدىكى" دەمەكشى، بيىل قاڭتار ايىنىڭ سوڭىندا تۇركىستان وبلىسىنىڭ وزبەكستانمەن شەكاراسىندا مىڭداعان توننا كارتوپ ءشىرىپ قالعانى بەلگىلى. سەبەبى، پاۆلوداردان تاشكەنتكە جەتكىزىلۋگە ءتيىس كارتوپتى اۋىل شارۋاشىلىعى ءبولىمىنىڭ وكىلدەرى "تەكسەرەمىز" دەپ، سارىاعاش شەكاراسىندا توقتاتقان. ءسويتىپ 10 كۇن بويى شەنەۋنىكتەر قۇجات تەكسەرىپ جۇرگەندە، 43 ۆاگونعا ارتىلعان كارتوپ بۇزىلا باستاعان. وسىلايشا نە جۇرتقا، نە وزدەرىنە بۇيىرماعان كوكونىسكە يە كاسىپكەرلەر قۇزىرلى ورگاندارمەن سوتتاسۋعا نيەتتى ەكەندىكتەرىن مالىمدەگەن. ونىڭ ارتى نەمەن تىنعانى بىزگە بەيمالىم. باستىسى، وسىدان-اق وتاندىق وندىرۋشىلەرگە دەگەن بيلىكتىڭ قارىم-قاتىناسى قانداي ەكەنىن اڭعارا بەرۋگە بولادى.
جالپىلاي العاندا، 2024 جىلى 2،6 ملن توننا كارتوپ جيناپ العانىنا قاراماستان قازاقستان يمپورتقا تاۋەلدى. وتاندىق تاۋار وندىرۋشىلەر ىشكى نارىقتان گورى تاۋارىن سىرتقا جونەلتۋدى ءجون كورەدى. ماسەلەن، 2024 جىلى شەتەلگە 564 مىڭ توننا كارتوپ بوساتىلعان، بۇل 2023 جىلعى كولەممەن سالىستىرعاندا 37،2 %-عا ارتىق. قازاقستان كارتوبىن ساتىپ الۋشىلار - وزبەكستان (506،3 مىڭ توننا)، تاجىكستان (34،5 مىڭ توننا) جانە تۇرىكمەنستان (18،5 مىڭ توننا). اسىرەسە، ماۋسىمارالىق كەزەڭدە قازاقستان كارتوپتى شەتەلدەن بەلسەندى ساتىپ الا باستايدى. اتاپ ايتقاندا، قىتايدان، پاكىستاننان، مىسىردان. بيىل، اسىرەسە جۇڭگو وتاندىق سورەلەردى كارتوپپەن بوگىپ تاستاعان. 2024 جىلى ەلىمىزدى 19 توننا كارتوپپپەن قامتىعان جۇڭگو بيىل 11،3 مىڭ توننا جەتكىزىپتى. ال پاكىستاننان 4،2 مىڭ توننا كارتوپ كەلگەن.
تۇراقتاندىرۋ قورلارىنداعى قارتوپ قايدا كەتەدى نەمەسە اكىمدەر بەرگەن ەسەپ نەگە جالعان؟
ال قىستا-كوكتەمدە، ياعني كەرەك كەزدە شىعارامىز دەگەن تۇراقتاندىرۋ قورىنداعى كوكونىستەردىڭ قايدا كەتىپ جاتقانى بەلگىسىز. اكىمدىكتەردىڭ مالىمەتىنشە، 12 ناۋرىزداعى جاعداي بويىنشا، اكك-لار وتىرعان كەلىسىمشارتتارعا ساي تۇراقتاندىرۋ قورلارىنداعى كارتوپتان قالعان كولەم 41،3 مىڭ توننانى قۇرايدى. الايدا، ۇكىمەتتىڭ باسپا ءسوز قىزمەتى حابارلاعانداي، جەكەلەگەن ايماقتاردا جۇرگىزىلگەن ريەۆيزيا بۇل ارادا سيفرلاردان ايتارلىقتاي سايكەسسىزدىكتەردى انىقتاعان. مىسالى، ماڭعىستاۋ وبلىسىنىڭ اكك-ى "قوردا 2،5 مىڭ توننا كارتوپ بار" دەپ ەسەپ بەرسە، تەكسەرە كەلگەندە بارى 25 توننا بولعان. شىعىس قازاقستان وبلىسىندا 1،6 مىڭ توننانىڭ ورنىنا 35 توننا كوكونىس شىققان. تاعىسىن تاعى دەگەندەي. بۇل ءۇشىن ۇلتتىق ەكونوميكا ءمينيسترى سەرىك ءجۇمانعاريننىڭ ءبىراز شاشى اعارىپ، جۇيكەسى جۇقاردى، اقىرى بىرنەشە وبلىس اكىمدەرى ورىنباسارلارىنا سوگىس تە جاريالادى. الايدا اتقامىنەرلەردىڭ بۇل ماسەلە بويىنشا شەشىم تاپقان-تاپپاعانىن، ال تاپسا ونىڭ ۇتىمدى-ۇتىمسىز بولعانىن جىلدىڭ سوڭىنا قاراي ءبىلىپ قالارمىز.
