قازاقستاندا زاڭ بار، سوت بار، رەفورمالار دا ءجۇرىپ جاتىر. ءبىراق قاراپايىم ادام ءۇشىن ەڭ باستىسى – ادىلدىك پەن سەنىم. قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنا، تەرگەۋ ىسىنە، سوت شەشىمىنە دەگەن سەنىم بولماسا، ەڭ ءمىنسىز زاڭدار دا قاعاز جۇزىندە عانا قالادى. ادام قۇقىقتارى جونىندەگى ۋاكىل ارتۋر لاستايەۆتىڭ ءسوزى وسىنىڭ ايقىن دالەلى.
ونىڭ پىكىرىنشە، ەلىمىزدە ازاماتتاردىڭ قۇقىقتىق قورعالۋى باعىتىندا بەلگىلى ءبىر العا جىلجۋ بار. ءبىراق مۇنىڭ ءبارى جەتكىلىكتى مە دەگەن سۇراق – اشىق كۇيىندە. قوعامدا سوت ۇكىمدەرىنە، تەرگەۋ امالدارىنا، اسىرەسە، سوت تورەلىگىنىڭ ادىلدىگىنە كۇماندانۋ توقتاعان جوق. سەبەبى ءاربىر رەسمي كورسەتكىشتىڭ ارتىندا ادامنىڭ تاعدىرى تۇر. ال تاعدىر ويىنشىق ەمەس.
لاستايەۆ سوت القاسىنىڭ جۇمىسى تۋرالى ايتا كەلىپ، بۇل جۇيەنىڭ حالىقارالىق ستاندارتتارعا سايكەس ەكەنىن مويىندايدى. القا سوتى – بۇل قىلمىستىق ءىستى كاسىبي سۋديامەن قاتار، قاراپايىم ازاماتتاردان قۇرالعان 12 ادام دا قارايتىن جۇيە. ولار ايىپتالۋشىنى كىنالى مە، جوق پا – سونى شەشەدى. سۋديا تەك ۇكىم شىعارادى. بۇل ءتاسىل – حالىقتىڭ سوت ىسىنە ارالاسۋىن قامتاماسىز ەتەتىن دەموكراتيالىق قادام. ءبىراق بۇل – ءمىنسىز جۇيە ەمەس.
لاستايەۆتىڭ ءوزى دە ونى جاسىرمايدى: ايىپتالۋشى سوت وتىرىسى بارىسىندا القا مۇشەلەرىن كورەدى. بۇل ولاردىڭ قاۋىپسىزدىگىنە ءقاۋىپ توندىرەدى. ۇكىم قىسقا عانا – كوبىنە بىر-ەكى بەتتەن اسپايدى. سەبەبى القا مۇشەلەرىنە ۇكىمنىڭ نەگە سولاي قابىلدانعانىن دالەلدەپ جازۋدىڭ قاجەتى جوق. بۇل – قاۋىپسىزدىك ءۇشىن ەنگىزىلگەن جەڭىلدىك. ءبىراق ءدال وسى جەڭىلدىك كەي جاعدايدا ادىلەتتىلىككە كولەڭكە ءتۇسىرۋى مۇمكىن. سەبەبى تۇسىنىكتەمە بەرىلمەگەن ۇكىم – كۇمان تۋعىزادى. ونىڭ ۇستىنە مۇنداي ۇكىمگە شاعىم ءتۇسىرۋ دە وڭاي ەمەس. تەك پروسەسسۋالدىق زاڭ بۇزىلعان بولسا عانا قايتا قاراۋعا مۇمكىندىك بار. ياعني، ۇكىمنىڭ مازمۇنىنا، ادىلەتتىلىگىنە بايلانىستى داۋ ايتۋ تەتىكتەرى شەكتەۋلى.
ازاماتتاردىڭ شاعىمىنا كەلسەك، وتكەن جىلى ادام قۇقىقتارى جونىندەگى ۋاكىل كەڭسەسىنە 6 700-دەن استام ارىز تۇسكەن. بۇل – ءبىر قاراعاندا سەنىمنىڭ ارتقانى. ەكىنشى جاعىنان – پروبلەما ازايماي تۇرعانىنىڭ دالەلى. ەڭ كوپ شاعىم – تەرگەۋ امالدارىنا قاتىستى. بۇل سانات جىل سايىن شاعىمدار تىزىمىندە ءبىرىنشى ورىندا تۇر. ودان كەيىن – شارتتى تۇردە مەرزىمىنەن بۇرىن بوساتۋ نەمەسە جازانى جەڭىلدەتۋ تۋرالى وتىنىشتەردىڭ قاناعاتتاندىرىلماۋىنا بايلانىستى ارىزدار. ءۇشىنشى ورىندا – سوت شەشىمدەرىمەن كەلىسپەۋ. ونىڭ ىشىندە 70 پايىزدان استامى – قىلمىستىق ىستەرگە قاتىستى ۇكىمدەر.
ال ادام ساۋداسى سياقتى اسا ءقاۋىپتى قىلمىسقا كەلسەك، جاعداي تىم ەرەكشە. ىشكى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ مالىمەتىنشە، بيىلعى توعىز ايدا ادام ساۋداسىنا قاتىستى 194 قىلمىستىق ءىس تىركەلگەن. ءبىراق ادام قۇقىقتارى جونىندەگى ۋاكىل كەڭسەسىنە بۇل ماسەلەگە بايلانىستى بىردە-بىر ازامات جۇگىنبەگەن. بۇل قالاي؟ مۇنداي كۇردەلى ماسەلە بويىنشا ازاماتتار ءۇنسىز قالدى ما؟ الدە قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنا سەنبەيدى مە؟ بۇل سۇراق جاۋاپسىز تۇر.
ارتۋر لاستايەۆ بۇل جاعدايدى وڭ ءۇردىس رەتىندە باعالاعىسى كەلەدى. قازاقستان ادام ساۋداسىنا قارسى زاڭناماسىن حالىقارالىق تالاپتارعا ساي كەلتىردى. الەۋمەتتىك جانە قۇقىقتىق كومەك جۇيەلەرى دە جەتىلدىرىلىپ جاتىر. ءبىراق بۇل – ماسەلە جوق دەگەن ءسوز ەمەس. جابىرلەنۋشىنىڭ ءۇنسىز قالۋى – كوبىنە جۇيەگە دەگەن سەنىمسىزدىكتەن تۋىندايدى. وسى ورايدا قوعامعا ادىلدىككە سەنەتىن ورتا قالىپتاستىرۋ – بارىنەن ماڭىزدى مىندەت.
ارتۋر لاستايەۆتىڭ پىكىرلەرى تەك ەسەپ بەرۋ ءۇشىن ەمەس، وي سالۋ ءۇشىن ايتىلعانداي. ول جۇيەنى جوققا شىعارمايدى، ءبىراق كەمشىلىكتەردى اشىق كورسەتەدى. بۇل – ماڭىزدى. ويتكەنى ادام قۇقىقتارىن قورعاۋدىڭ نەگىزى – اشىقتىق پەن ءوز كەمشىلىگىڭدى مويىنداي الۋ.
قازاقستان شىن مانىندە قۇقىقتىق مەملەكەت بولعىسى كەلسە، قاعاز جۇزىندەگى زاڭداردان ەمەس، ازاماتتىڭ سوتقا بارعاندا ادىلەت تاباتىنىنا سەنەتىن كۇنگە جەتۋى كەرەك. ال بۇل ءۇشىن تەك زاڭ شىعارۋ جەتكىلىكسىز. جۇيەنىڭ رۋحى مەن مازمۇنى وزگەرمەي، ادىلدىك جايلى ايتۋ – بوس ءسوز.
