جاڭا الەۋمەتتىك ساياسات مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆ جاريالاعان اۋقىمدى وزگەرىستەردىڭ ماڭىزدى اسپەكتىسى بولىپ سانالادى. بۇل قايتا قۇرۋلاردىڭ نەگىزدەرى 2023 جىلعى 1 شىلدەدە كۇشىنە ەنگەن الەۋمەتتىك كودەكستە كورسەتىلگەن. بىرىنشىدەن، ول مەملەكەتتىك قولداۋ پاراديگماسىن تۇبەگەيلى وزگەرتۋدى كوزدەيدى: ول زارداپتاردى جويۋعا ەمەس، قيىن ومىرلىك جاعدايلاردىڭ الدىن الۋعا كوبىرەك باعىتتالاتىن بولادى. ەكىنشىدەن، الەۋمەتتىك سالانى سيفرلاندىرۋدى تەرەڭدەتۋ، بۇگىندە قولدانىلاتىن الەۋمەتتىك قىزمەتتەردى كورسەتۋدىڭ ءوتىنىش نەگىزىندەگى نىسانىنان ولاردى كورسەتۋدىڭ سايكەستەندىرۋ نىسانىنا جانە پرواكتيۆتى فورماتىنا كوشۋدى قامتاماسىز ەتۋ كوزدەلۋدە. ال ۇشىنشىدەن، ازاماتتاردىڭ الەۋمەتتىك قامسىزداندىرىلۋىنا جاۋاپكەرشىلىك تەك مەملەكەتكە عانا ەمەس، جۇمىس بەرۋشىلەرگە دە، ازاماتتاردىڭ وزدەرىنە دە جۇكتەلەدى. بۇل مىندەتتەمەلەر جاڭا الەۋمەتتىك كەلىسىمشارت اياسىندا جۇزەگە اسىرىلاتىن بولادى. تورتىنشىدەن، الەۋمەتتىك ساقتاندىرۋ جۇيەسىن دامىتۋ شارالارى ءونىمدى جانە رەسمي جۇمىسپەن قامتۋدى ىنتالاندىرۋعا باعىتتالادى.
ق ر ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ ۆيسە-مينيسترى نازگۇل ساعىندىقوۆا وسى الەۋمەتتىك كودەكستى ازىرلەۋ بارىسىندا حالىقارالىق تاجىريبە زەردەلەنگەنىن، ونىڭ نەگىزىنە ەۋروپالىق وداقتىڭ الەۋمەتتىك كودەكسىنىڭ قۇرىلىمى الىنعانىن، ءبىراق ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ ەرەكشەلىكتەرى ەسكەرىلگەنىن اڭگىمەلەدى. ول سونىمەن قاتار، اتالعان قۇجاتتىڭ 5 نەگىزگى جاڭالىعىنا توقتالدى. العاشقى جاڭالىق – مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ بارلىق قولدانىستاعى اقپاراتتىق جۇيەلەرىنىڭ دەرەكتەرى نەگىزىندە قالىپتاستىرىلاتىن سيفرلىق وتباسى كارتاسى. ونى جۇزەگە اسىرۋدىڭ باستى ماقساتى – قازاقستاندىقتاردىڭ مەملەكەتتىك قولداۋ جۇيەسىنە تەڭ قولجەتىمدىلىگىن قامتاماسىز ەتۋ.
«سوندىقتان ءبىز كودەكستى الەۋمەتتىك ساياساتتىڭ ورتا جانە ۇزاق مەرزىمدى ماقساتتارى مەن باعىتتارىن ايقىندايتىن قۇرال رەتىندە بەلگىلەدىك. سونداي-اق، ول ادامدارعا وتباسى مۇشەلەرىنىڭ الەۋمەتتىك جاعدايى مەن ءال-اۋقاتىنىڭ دەڭگەيىنە قاراي الاتىن مەملەكەتتىك قولداۋ تۋرالى حاباردار ەتەتىن ەلەكتروندىق حابارلاۋىشتىڭ ءبىر ءتۇرى بولىپ ەسەپتەلەدى. حابارلاما ءاربىر وتباسىنا ورتالىق مەملەكەتتىك ورگان ارقىلى جىبەرىلەدى. جاردەماقىلار مەن تولەمدەر ازاماتتارعا اقپاراتتىق جۇيەدە بار دەرەكتەر نەگىزىندە پرواكتيۆتى فورماتتا تاعايىندالادى»، - دەپ ءتۇسىندىردى نازگۇل ساعىندىقوۆا.
ەكىنشى جاڭالىق – اتاۋلى الەۋمەتتىك قولداۋدى كۇشەيتۋ، وندا الدىمەن الەۋمەتتىك تاۋەكەلدەردىڭ الدىن الۋ بويىنشا اتاۋلى شارالار، سودان كەيىن عانا الەۋمەتتىك تاۋەكەلدەردىڭ سالدارىمەن كۇرەسۋگە باعىتتالعان اتاۋلى كومەك كورسەتىلەدى. نىسانالى شارالاردىڭ قاجەتتىلىگى سيفرلىق كارتاداعى دەرەكتەر نەگىزىندە انىقتالادى. بۇل رەتتە، الەۋمەتتىك كودەكستە بالالى وتباسىلاردى الەۋمەتتىك قولداۋدىڭ قوسىمشا شارالارى: بالا كۇتىمى بويىنشا تولەمدەردى تولەۋ مەرزىمىن 1،5 جىلعا دەيىن ۇزارتۋ؛ اتاۋلى الەۋمەتتىك كومەك الۋشىلار قاتارىنان 1 جاستان 6 جاسقا دەيىنگى بالالارعا كەپىلدىك بەرىلگەن الەۋمەتتىك پاكەتتى مونەتيزاسيالاۋ؛ «التىن القا» جانە «كۇمىس القا» توسبەلگىلەرىمەن ماراپاتتالعان ايەلدەرگە ناگرادتالعان انا مارتەبەسىن بەرۋ، 7 جانە ودان دا كوپ بالا تۋىپ نەمەسە تاربيەلەگەن انالارعا بەرىلەتىن جاردەماقى مولشەرىن ارتتىرۋ؛ حالىقتىڭ الەۋمەتتىك وسال توپتارىنىڭ جەكەلەگەن ساناتتارىنا مەملەكەتتىك جاردەماقىلاردىڭ مولشەرىن ارتتىرۋ كوزدەلگەن.
سونىمەن قاتار، اتاۋلى الەۋمەتتىك كومەك تاعايىنداۋ ءۇشىن كەدەيلىك شەگى ەڭ تومەنگى كۇنكورىس دەڭگەيىنىڭ ورنىنا ورتاشا تابىسپەن ايقىندالاتىن بولادى. «ءبىز ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىق جانە دامۋ ۇيىمىنا مۇشە ەلدەردە قولدانىلاتىن تاسىلدەردى زەرتتەدىك. بۇگىنگى تاڭدا اقش-تا كەدەيلىك شەگى ورتاشا تابىستىڭ 40 پايىزىن، كانادادا – 50 پايىزىن، شۆەسيا، نورۆەگيا، دانيا، اۆستريا، گەرمانيا جانە فرانسيادا 60 پايىزىن قۇرايدى. ءبىز دە وسى تاجىريبەنى ەنگىزۋدى قولعا الىپ وتىرمىز. ەگەر ەڭ تومەنگى كۇنكورىس دەڭگەيى ادامنىڭ فيزيولوگيالىق قالپىنا كەلۋىن قامتاماسىز ەتسە، ورتاشا تابىس جالپى حالىقتىڭ ناقتى تۇتىنۋشىلىق شىعىندارىن جاباتىن ورتاشا كۇنكورىس دەڭگەيى بولىپ سانالادى.
2025 جىلدان باستاپ تابىسى تومەن ازاماتتارعا اتاۋلى الەۋمەتتىك كومەك كورسەتىلەدى. بۇل ماقساتتى شارالارمەن بىرگە وتباسىلاردىڭ قيىن ومىرلىك جاعدايدان شىعۋىنا مۇمكىندىك بەرەدى»، - دەدى جاۋاپتى مامان.
ءۇشىنشى جاڭالىق – الەۋمەتتىك قىزمەت كورسەتۋ جۇيەسىن ترانسفورماسيالاۋ، ونىڭ نەگىزگى ماقساتى مۇگەدەكتەر ءۇشىن ارناۋلى الەۋمەتتىك قىزمەتتەردىڭ قولجەتىمدىلىگىن ارتتىرۋ بولىپ تابىلادى. مۇمكىندىگى شەكتەۋلى ادامعا قىزمەت كورسەتۋگە وتباسى مۇشەلەرىن تارتۋ جوسپارلانۋدا. مۇگەدەكتەردىڭ تۋىستارى ءتيىستى ەڭبەكاقىسى جانە الەۋمەتتىك اۋدارىمدارى بار جەكە كومەكشى رەتىندە ەسەپكە الىنادى.
«تاعى ءبىر وزگەرىس - SSU ستاندارتتارىن قايتا قاراۋ جانە ەنگىزۋ. قىزمەت كورسەتۋدىڭ جەكە ستاندارتتارى، وتەمدىك تەحنيكالىق قۇرالداردىڭ شەكتى باعاسى بولادى. بۇل وزگەرىستەر، ءبىر جاعىنان، تەحنيكالىق جابدىقتاردىڭ نەمەسە تاۋارلاردىڭ جەكەلەگەن تۇرلەرىن ودان ءارى مونەتيزاسيالاۋعا اكەلسە، ەكىنشى جاعىنان، جەكە سەكتوردى كەڭىنەن تارتۋ، اسىرەسە اۋىلدىق جەرلەردە الەۋمەتتىك قىزمەت كورسەتۋ جۇيەسىنىڭ قولجەتىمدىلىگىن قامتاماسىز ەتەدى»، - دەدى ۆيسە-مينيستر.
سونىمەن قاتار، جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگانداردىڭ جانىنان قۇرىلعان الەۋمەتتىك قىزمەتتەر پورتالىنداعى كوميسسيالارعا جاڭا وكىلەتتىكتەر بەرۋ كوزدەلۋدە. ولار ەندى مۇگەدەكتەردىڭ از قامتىلعاندىعى تۋرالى وتىنىشتەرىن 5 كۇن ىشىندە قابىلداۋ جانە قاراۋ، ساپالى ءونىم نەمەسە قىزمەتتى جەتكىزۋشىگە ءوتىنىم جىبەرۋ جانە ونىڭ ورىندالۋىن باقىلاۋ؛ جەتكىزۋشىنى ءوقج-دان شىعارۋ جانە ونى جوسىقسىز جەتكىزۋشىلەر تىزىمىنە ەنگىزۋ تۋرالى شەشىم قابىلداۋ قۇزىرەتتەرىنە يە بولادى.
ءتورتىنشى جاڭالىق الەۋمەتتىك ساقتاندىرۋ جۇيەسىنە جانە ازاماتتاردى زەينەتاقىمەن قامتاماسىز ەتۋگە قاتىستى. نازگۇل ساعىندىقوۆا ءوز سوزىندە قازاقستانداعى 5 الەۋمەتتىك تاۋەكەل بويىنشا قازىرگى ساقتاندىرۋ جۇيەسى حالىقارالىق ستاندارتتارعا جانە ناقتى ەكونوميكالىق جاعدايلارعا سايكەس كەلەتىنىن باسا ايتتى. «ول ساقتالادى، ءبىراق ونىڭ ماقساتى وزگەرۋدە. جۇيە تەك الەۋمەتتىك تولەمدەردى جۇزەگە اسىرۋعا عانا ەمەس، ءبىرىنشى كەزەكتە رەسمي جۇمىسپەن قامتىلعان ازاماتتاردى الەۋمەتتىك قامتاماسىز ەتۋ دەڭگەيىن ارتتىرۋ ءۇشىن زاڭدى جۇمىسپەن قامتۋدى ىنتالاندىرۋعا باعىتتالاتىن بولادى»، - دەدى شەنەۋنىك.
بۇل رەتتە وزگەرىستەردىڭ نەگىزگى تەندەنسياسى مەملەكەتتىڭ، جۇمىس بەرۋشىلەر مەن قىزمەتكەرلەردىڭ الەۋمەتتىك قامسىزداندىرۋ جۇيەسىنە قاتىسۋى؛ جۇيەگە قاتىسۋ ءوتىلى مەن الەۋمەتتىك تولەمدەر مولشەرى اراسىنداعى بايلانىستى نىعايتۋ؛ الەۋمەتتىك اۋدارىمداردى ۋاقىتىلى اۋداراتىن قىزمەتكەرلەرگە زەينەتاقى مەن الەۋمەتتىك تولەمدەردى كەزەڭ-كەزەڭىمەن ارتتىرۋ شارالارىن قامتيدى. وسىلايشا، بيىلدان باستاپ جۇمىسسىز قالعان ازاماتتارعا جارنالاردى تولەۋ مەرزىمىنە سايكەس 6 ايعا دەيىن بۇرىنعى تابىسىنىڭ 45 پايىزى مولشەرىندە مەملەكەتتىك الەۋمەتتىك ساقتاندىرۋ قورىنان تولەماقى تولەنەدى.
الەۋمەتتىك كودەكستە كوزدەلگەن زەينەتاقى جۇيەسىندەگى وزگەرىستەرگە توقتالعان ۆيسە-مينيستر قازىرگى زەينەتكەرلەر ءۇشىن الداعى 5 جىلدا بازالىق زەينەتاقى وسەتىنىن ايتتى. سونداي-اق ەڭبەك زەينەتاقىسىنىڭ مولشەرىن ەسەپتەۋ ءۇشىن پايدالانىلاتىن ەڭ جوعارى تابىس مولشەرى 46 ايلىق ەسەپتىك كورسەتكىشتەن 55 ايلىق ەسەپتىك كورسەتكىشكە دەيىن نەمەسە ورتاشا جالاقىنىڭ 70%-ىنا دەيىن ارتادى. ءوز جيناقتارى ەسەبىنەن زەينەتاقى قالىپتاستىراتىن بولاشاق زەينەتكەرلەر ءۇشىن 2024 جىلدىڭ 1 قاڭتارىنان باستاپ جۇمىس بەرۋشىلەردەن قوسىمشا زەينەتاقى جارنالارى ەنگىزىلەدى.
سونىمەن قاتار، ينۆەستورلاردىڭ ءوز اكتيۆتەرىن باسقارۋ قۇقىعى كەڭەيتىلدى. ەندى ازاماتتار بەلگىلەنگەن شەكتى مولشەردەن جوعارى زەينەتاقى جيناقتارىن تەك ەمدەلۋگە جانە باسپانا ساتىپ الۋعا جۇمسايتىن بولادى. ينۆەستورلار اكتيۆتەردى باسقارۋ جونىندەگى كومپانيانى تاڭداۋ ارقىلى الىنعاننان كەيىن قالعان زەينەتاقى جيناقتارىنىڭ 50 پايىزدان اسپايتىن بولىگىن نەمەسە بارلىق جيناقتالعان سومانى جەكە باسقارۋعا اۋدارا الادى. زەينەتاقى جيناقتارىنىڭ ساقتالۋىنا مەملەكەتتىك كەپىلدىك تەك ۇلتتىق بانك باسقاراتىن جيناقتاردىڭ سول بولىگىنە عانا قولدانىلاتىنىن اتاپ وتكەن ءجون.
بەسىنشى جاڭالىق – حالىقتى جۇمىسپەن قامتۋدىڭ كەلەسى باعىتتارى بويىنشا جۇزەگە اسىرىلاتىن جاڭا تاسىلدەر: ءبىرىنشىسى – ەڭبەك نارىعىن ىرىقتاندىرۋ. بۇل يكەمدى جۇمىسپەن قامتۋدىڭ بارلىق نىساندارىن، سونىڭ ىشىندە پلاتفورمالىق جۇمىسقا ورنالاستىرۋدى مويىنداۋدى بىلدىرەدى. وسى ماقساتتار ءۇشىن «تاۋەلسىز جۇمىسشى» - وزىنە تابىس اكەلەتىن ەڭبەك قىزمەتىمەن اينالىساتىن، ءبىراق ءتيىستى ۋاكىلەتتى ورگانداردا رەسمي مەملەكەتتىك تىركەلىمى جوق تۇلعا تۇسىنىگى ەنگىزىلدى.
«مۇنداي جۇمىسشىلاردىڭ قىزمەتى، ەگەر ولار ونلاين پلاتفورمالار ۇسىنىسىنا قوسىلسا نەمەسە جاريا كەلىسىم-شارت جاساسا، رەسمي جۇمىسپەن قامتىلعان دەپ تانىلادى. مىسالى، ياندەكس تاكسي ونلاين پلاتفورماسىنا قوسىلعان تاكسي جۇرگىزۋشىلەرى، Glovo ونلاين پلاتفورماسىنا قوسىلعان كۋرەرلەر وسىنداي جۇمىسشىلار قاتارىنا جاتقىزىلادى»، - دەپ اتاپ ءوتتى ۆيسە-مينيستر.
ەكىنشىسى – سيفرلىق جۇمىسپەن قامتۋ ورتالىقتارىن قالىپتاستىرۋ بۇگىندە مەملەكەتتىك الەۋمەتتىك ساقتاندىرۋ قورىنان جۇمىسقا ورنالاسۋ، جۇمىسسىز رەتىندە تىركەلۋ، جۇمىسىنان ايىرىلۋ بويىنشا الەۋمەتتىك تولەمدەرگە ءوتىنىش بەرۋ پروسەسى تولىعىمەن سيفرلاندىرىلىپ، ەلەكتروندىق ەڭبەك بيرجاسى ارقىلى جۇزەگە اسىرىلۋدا. وسىعان بايلانىستى الەۋمەتتىك كودەكستە جۇمىسپەن قامتۋ ورتالىقتارىن ترانسفورماسيالاۋ قاراستىرىلعان. 2023 جىلدىڭ 1 شىلدەسىنەن باستاپ قازاقستاندا وبلىس ورتالىقتارى مەن مەگاپوليستەردە 20 ەڭبەك ۇتقىرلىعى ورتالىعى قۇرىلىپ، جۇمىس ىستەپ تۇرعان جۇمىسپەن قامتۋ ورتالىقتارى مانساپ ورتالىقتارىنا اينالدى.
ۆيسە-مينيستردىڭ سوزىنە قاراعاندا، الەۋمەتتىك كودەكستە كوزدەلگەن جاڭاشىلدىقتار ەكى كەزەڭدە جۇزەگە اسىرىلۋدا:
– 2023 جىلدىڭ 1 قاڭتارىنان باستاپ، مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرمالارىن ورىنداۋ ماقساتىندا دايىندالعان زاڭدار شەڭبەرىندە؛
– 2023 جىلدىڭ 1 شىلدەسىنەن باستاپ. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ الەۋمەتتىك كودەكسىنىڭ كۇشىنە ەنۋى اياسىندا.
