ۇمىتپاساق، 2017 جىلدىڭ كۇزى بولۋى كەرەك. ۇكىمەت العاش رەت ونلاين جيىن وتكىزۋگە بەل بۋدى.
كۇلتوبەنىڭ باسى قىپ، باسقا-باسقا ەمەس، وسى فەيسبۋكتى تاڭداپتى. وندا دا ۇكىمەتتىڭ ەركىن وي الاڭى – فەيسبۋككە ءبىر ءبۇيىرى ءجاي بۇرا قالدى دەيسىز بە؟ جوق. باياعىشا باس پايدا عوي ويلاعاندارى.
سول، قولعا العان الدەبىر باعدارلامانىڭ جەتىستىگىن كورسەتە قويايىق دەگەن بولسا كەرەك، اپىل-عۇپىل. ءسويتىپ اياق-استىنان قارا حالىققا ۇلكەن مۇمكىندىك تۋا قالدى.
ۇكىمەتتىڭ تولىق قۇرامى مەن حالىق تاريحتا العاش رەت وسىلاي بەتپە-بەت كەلە كەتتى. ۆيرتۋالدى، ارينە. دەگەنمەن ۇكىمەتتىڭ بەتىنە حالىقتىڭ بار ويىن ايتاتىن كۇن وسىلاي تۋدى عوي اقىرى، اياق-استى...
لاپ قويدى
سودان، ءسوزدى قايسى باستاعانىن بىلمەيمىز، ايتەۋىر كەزەك-كەزەك مينيسترلەر مىنبەگە شىقتى. سىدىرتىپ باياندامالارىن وقىپ جاتتى. ورىسشا، ارينە. باقىتجان ساعىنتايەۆ وتىردى توردە.
«ال سۇراقتارىڭىزدى قويا بەرىڭىزدەر» دەمەسى بار ەمەس پە ءبىر ۋاقىتتا ول كىسىنىڭ. سول-اق ەكەن، ادەپ ساقتاپ ارەڭ وتىرعان جەلىدەگى قاۋىم لاپ قويدى. قاسىنداعى اتشى-قوسشىلارىنان تەك ماقتاۋ مەن جاقسى ءسوز ەستىپ ابدەن ۇيرەنىپ قالعان اق جاعالىلاردى قىپ-قىزىل قىپ دىرداي قىلدى...
ءقايتسىن ەندى، جەلىدە كەڭىنەن كوسىلىپ، ويىن اشىق ايتىپ ۇيرەنگەن قاۋىم عوي. الگىلەردىڭ ەشقايسىسىنىڭ بەتىنە قارامادى. جان-جاقتان شۋىلداپ كەلىپ، جابىلا كەتتى. ىشتەگى قىجىلدارىنىڭ «تيەگىن» جىبەرىپ، بۇرقىراتتى دەيسىڭ...
مينيسترلەر قولىنداعى گادجەتكە جابىستى دا قالدى. بىرەۋلەرىنىڭ توبە شاشى تىك تۇرىپ، كوزدەرى شىعىپ تا بارادى. شىندىقتىڭ ءدامى اششى عوي ويتكەنى.
نە كەرەك، ۇكىمەتتىڭ بۇل رەتتەگى ارام ەسەپ، باقاي قۋلىعى جۇزەگە اسپاي قالدى. جوسپارلارى بىت-شىت بولدى.
ءوز ىسىنە ەسەپ بەرىپ، مەملەكەتتىك باعدارلامالاردى، مىنە قالتقىسىز اتقارىپ جاتىرمىز دەمەكشى بولعان عوي مينيسترلەر. ونى ەلەگەن ەشكىم بولمادى. بايانداما وقىعان ءمينيستردىڭ ءوزى ءبىر ءدويدالادا قالدى.
ودا شارۋاسى بولمادى ەشكىمنىڭ. بۇل كەزدە باسقا ماسەلەلەر كوتەرىلىپ جاتتى تىكەلەي جەلىدە. ىشىندەگى №1 ماسەلە، ارينە قازاق ءتىلى بولدى!
ءيا، «قازاقشا سويلەڭدەر» دەگەن تالاپ ۇزدىكسىز سۇرالىپ جاتتى وندا. ۇكىمەتتىڭ العاشقى ونلاين جينالىسى باستالعاننان اياقتالعانعا دەيىن بۇل تالاپتان دامىل بولمادى.
اقىرى...
اقىرى مودەراتور كىرىستى اراعا:
«نەگە قازاقشا سويلە دەي بەرەسىزدەر، ودان سىزدەردىڭ باس پروبلەمالارىڭىز شەشىلمەيدى عوي، ناقتىلىققا كوشەلىك» دەپ جانى اشىعانسىپ كوپكە وي تاستادى.
قۇددى، مينيستر ءبىر ادامنىڭ ماسەلەسىن شەشىپ تاستايتىنداي سول ارادا. وندايعا ەشكىم سەنبەدى، سەنبەگەن دە. ويتكەنى جاعداي ايتقاندا، ۇكىمەتتىڭ جاۋابى قانداي بولاتىنىن جاتتاپ العان عوي حالىق قازىرگى كۇندەرى. قىسىلمادى، ونى جاتقا سوقتى سو ارادا، باتىرلار جىرى قۇساتىپ:
«بەنزين نەگە قىمبات دەسە، ءتورت زاۋىتتىڭ بىرەۋى مودەرنيزاسياعا جابىلدى دەيسىزدەر. دوللار نەگە قىمباتتادى دەسە، رۋبل قۇنسىزداندى، مۇناي باعاسى قۇلادى، رەسەيدىڭ سانكسياسى عوي دەيسىزدەر. باسقا نە ايتاسىزدار سىزدەر؟ قۇداي-اۋ، 25 جىل بويى ەستىپ كەلە جاتقانىمىز وسى. ۇيالمايسىزدار ما؟ اراسىندا سوزدەرىڭىزدى وزگەرتىپ قويساڭىزدارشى. اقىرى وعان دا ەرىنەسىزدەر.
حالىق بىلمەيدى دەيسىزدەر مە، بىلەدى. نە كەرەك، كوزبوياۋشىلىقتىڭ؟ حالىقتىڭ ەمەس، ات توبەلىندەي وليگارحتاردىڭ جايىن كۇيتتەپ جۇرگەن ءجۇرىس سەندەردىكى. قايسى قىمباتتاسا دا ءمونوپوليستىڭ قالتاسىن قامپايتۋ، سونىمەن ءبولىسۋ بار ويلارىڭ» دەدى بىلش-بىلش ەتكىزىپ، جان-جاقتان.
«قازاقتار ساياساتتى، ەكونوميكانى قاقپايدى» دەگەن ستەرەوتيپكە سۇيەنەتىن ءورىستىلدى ۇكىمەتتىڭ مۇنى ەستىگەندە شاقشا باستارى شاراداي، ەكى كوزدەرى باداناداي بولدى.
ال جەلىدەگىلەردىڭ ءبىر پاراسى مىنا جاقتا ۇكىمەتتىڭ نەگە قازاقشا سويلەۋى كەرەكتىگىن ەجىكتەپ تۇرىپ ءتۇسىندىرىپ جاتتى.
«جەر بايلىعىنان تۇسكەن پايدامەن ءبولىس دەپ جاتقانىمىز جوق، ۇلتتىق قورداعى بولاشاقتىڭ اقشاسى قايدا كەتىپ جاتىر دەپ سۇراپ جاتقانىمىز جوق، انا باعدارلامالارعا بولىنگەن قاراجاتتىڭ قايسىسى قايسىڭنىڭ تاماعىنان ءوتىپ كەتتى دەپ سۇراۋ سالىپ جاتقانىمىز جوق، حالىقتىڭ تالابى قاپ-قاراپايىم – قازاقشا سويلەڭدەر، بولدى» دەپ جازدى اشىنعان بىرەۋ ىشىندە.
تۋرا وسى كەزدە مودەراتوردىڭ تاعى كيلىگە قالماسى بار ەمەس پە؟ نەگە دەيدى باياعى. ميىن اقشا تەسكەن بىرەۋ مە ەكەن، قايدام؟
قالىڭ قاۋىمنىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق تالاپتان مورالدىق-رۋحاني تالابىن جوعارى قويعانى كۇلكىلى ءارى قىزىق بوپ كەتسە كەرەك وزىنە.
كۇيىپ كەتكەن جۇرت جامان ايتتى. ميلليون فاكتى كەلتىردى. ءبىراق، سونى انا جەردە وتىرعان مينيسترلەردىڭ باسىم بولىگى ءتۇسىندى دەگەنگە ءوز باسىمىز سەنبەيمىز.
ريزا بولدى
ايتەۋىر ساعىنتايەۆ ريزا بولدى.
ءبىر قاراساق، مينيسترلەرگە ءبىر قىرىنان قاراپ، ميىعىنان كۇلىپ وتىر ەكەن. «سو كەرەك وزدەرىڭە، شوق-شوق» دەپ وتىرعان سەكىلدى. «قانشا ايتتىم، قازاقشا سويلەڭدەر دەپ، تىڭداماپ ەدىڭدەر، ال كورىڭدەر» دەيتىندەي مە، قالاي؟..
ال الدىنداعىلاردىڭ باستارى سالبىراپ كەتكەن. كوزدەرى اينەك تاقتايدا. بىرەۋلەرىنىڭ قولى جىبىر-جىبىر. قازاقشا تۇسىنبەيتىندەرى شىعار، كومەكشىلەرىنە جىلدام-جىلدام جىبەرىپ جاتقان. «ويباي، مەن تۋرالى ايتىپ جاتقان جوق پا، اۋدارىپ جىبەر» دەيدى، ارينە سونداعىسى.
«مونوپوليستەردىڭ باستىعى»، «سكلەروز مينيستر» دەگەن سەكىلدى مينيسترلەرگە جاعالاي ايدارلار تاعىلىپ جاتتى ول ارادا ويتكەنى.
سوڭىراق ءسوز العان ءبىلىم ءمينيسترى ساعادييەۆ قۋ بوپ شىقتى. قازاقشا زاۋلاپ كەتتى عوي انا ارادا. بايانداماسى باسىنان اياعىنا دەيىن قازاقشا بولدى.
الاساپىراندا كوپتىڭ سۇراۋىن قاناعاتتاندىرىپ، ءبىر ماقتاۋ ەستي قويايىن دەگەن بولسا كەرەك. ءبىراق ءبارىبىر جاقپادى قازاققا. ونىڭ دا باسىنا سۋ قۇيىپ جاتقان...
وسى اراعا كەلگەندە ءبىز دە جەلىدەن شىعىپ كەتتىك. ويتكەنى ساعادييەۆكە ايتتىڭ نە، ايتپادىڭ نە، ءبارىبىر عوي. اينالىپ كەلىپ، ءوزىڭدى كىنالى قىپ شىعارادى.
وزگە تۇگىلى بۇكىل دەپۋتاتتى جىندى قىلدى ەمەس پە ول. ماجىلىستە كىتاپتاعى قاتەلەر تۋرالى ايتىلعاندا شە؟ نە دەگەنىن بىلەسىزدەر عوي...
بەتى بۇلك ەتپەي:
«سايتتا تۇردى كىتاپ بوپ شىقپاي تۇرىپ. قارامادىڭىزدار ما سول كەزدە، وقىمادىڭىزدار ما سول ۋاقتا، تۇزەمەدىڭىزدەر مە تۇزەگىش بولساڭىزدار. بولارى بوپ قويعان سوڭ ەندى ماعان بىردەمە دەيسىزدەر مە» دەپ ءتۇرىن بۇزعاندا ءبىر توپ دەپۋتات كۇيىپ كەتىپ، جەرگە تۇكىرگەن. دىم دەي الماي قالدى سوندا ەشقايسىسى.
ارالارىندا بەكبولات تىلەۋحان عانا العا شىعىپ، قارمانعانداي بولعان. ءبىراق ونىسىنان ناتيجە بولمادى. نەگىزى، ءسوز وتپەيدى وعان...
باستىسى، وسى ونلاين جيىننان سوڭ ءتىلى كەلسە دە، كەلمەسە دە بىتپىراقتاتىپ مينيسترلەردىڭ ءارقايسىسى قازاقشا سويلەي باستادى عوي. بەتبۇرىس بولدى كادىمگىدەي. بەتتەرىنە ايتسا، دەگەنمەن جۇزدەرى كۇيەدى ەكەن.
تەمىردى ىستىق كەزدە سوق دەمەكشى، حالىقتىڭ كوڭىل-كۇيىمەن ساناسقان ەلباسى دا بۇرادى ولاردى ودان سوڭ.
«مەملەكەتتىك قىزمەتكەرسىڭ بە - مەملەكەتتىك ءتىلدى ءبىلۋىڭ ءتيىس» دەدى. سول-اق ەكەن، جۋرناليستەر ءار ءمينيستردىڭ قازاقشاسىن اڭدۋعا كوشتى.
اقىشيەۆ نە دەدى؟
اۋلەم، بىرەۋىن دۇڭكىلتەتىپ قۋىپ ءجۇرىپ ۇستاپ الدى. ءيا، شەندى قاشتى كامەرادان. بىدىق قازاقشاسىنان ۇيالىپ. دانيار اقىشيەۆ قوي دەيمىن. ۇلتتىق بانكتىڭ ءتوراعاسى.
سويتسە سول كۇنى ماجىلىستە ورىس ءبىر دەپۋتات وعان قازاقشا سۇراق قويىپ، قازاقشا جاۋاپ الا الماي قايمانا بوپتى.
مۇنى ەستىپ العان جۋرناليستەر قويسىن با؟ اقىرى ۇستاعان. ۇيالعان تەك تۇرماس دەمەكشى، ءسوزىن شاتپاقتاتىپ قازاقشا باستاعان دانيار اقىشيەۆ ارتىن ورىسشامەن اياقتاپتى.
وندا دا ابدەن اقتالعان: «قارجى ءتىلى قازاقشاعا كەلمەيدى، ەل دۇرىس تۇسىنبەي قالادى، سوندىقتان ورىسشا ايتايىن» دەپ.
كەزىندە مينيستر بولعان گۇلجان قاراعۇسوۆانىڭ دا قازاقشاسى ەلدىڭ جاعاسىن ۇستاتتى. ءبىراق ول دا تىرىستى ءتىلىن بۇراپ. ءسويتىپ-سويتىپ اقىرى ميلارىنا جەتتى-ەي قازاقشا سويلەۋ مىندەت ەكەنى مىنا ۇكىمەتكە.
ول ءۇشىن فەيسبۋككە راقمەت، وبالى نە كەرەك، حالىقتىڭ ءسوزىن جەتكىزگەن، كوپ تىلەۋىن ۇكىمەتكە ۇقتىرعان دەيمىز دە...
كامشات ساتييەۆا
(جالعاسى بار)
