Qasym-Jomart Toqaev óz sózinde Ulttyq qoǵamdyq senim keńesiniń búgingi otyrysyna deıin atqarylǵan jumystardyń naqty nátıjesi bar ekenin, "Qazaqstan Respýblıkasynda beıbit jınalystardy uıymdastyrý jáne ótkizý tártibi týraly" jańa Zańǵa qol qoıǵanyn atap ótti. Atalǵan Zań boıynsha jıyn ótkizýdiń aldyn ala eskertý qaǵıdaty engizildi.
– Jańa zań azamattardyń beıbit jıyndar ótkizýge konstıtýsıalyq quqyǵyn tolyq qamtamasyz etedi. Saıası reformalardyń birinshi toptamasyna kiretin basqa da zań jobalary ázirlenýde. Sondaı-aq saılaý týraly jáne saıası partıalar týraly zańdarǵa ózgerister engizetin qujattarǵa qol qoıdym.
Biz parlamenttik opozısıa ınstıtýtyn engizdik. Saıası partıalardy tirkeýge qatysty talap jeńildetildi.
Saılaýǵa túsetin saıası partıalar áıelder men jastar úshin 30 paıyzdyq kvota bóletin bolady. Jala jabýdy qylmys sanatynan alyp tastaý jáne Qylmystyq kodekstiń 174-babyn izgilendirý jónindegi normalarǵa azamattar barynsha qoldaý bildirdi, – dedi Prezıdent.
Qasym-Jomart Toqaev otyrystyń kún tártibi týraly aıta kelip, kez-kelgen memleket úshin adamı kapıtal basty ólshemge aınalǵanyn atap ótti.
– Jańa ahýal bilim jáne ǵylym júıesin túbegeıli reformalaýdy talap etip otyr. Endi bul salanyń mańyzy arta túsetini anyq. Tipti ekonomıkanyń ózi soǵan táýeldi bolmaq. Biz bilim men ǵylym salasynyń bolashaqtaǵy rólin aıqyn túsinýimiz kerek. Búkil memlekettik saıasatty soǵan sáıkes júzege asyramyz, – dedi Qasym-Jomart Toqaev.
Memleket basshysy Qazaqstannyń bilim salasyna bóletin qarjysy jetkiliksiz ekenin, sonyń saldarynan bilim berý sapasy men mektep ınfraqurylymy damyǵan eldermen salystyrǵanda áldeqaıda kenjelep qalǵanyn jetkizdi.
– Qazaqstannyń mektepteri jaqsy jabdyqtalyp, synyptaǵy oqýshylar sanynyń kóp bolmaǵany qajet. Memlekettik bilim berý baǵdarlamasy boıynsha 2025 jylǵa qaraı 650 oryndyq jáne odan da kóp oqýshyǵa arnalǵan 800 jańa mektep, aýyldardaǵy tirek mektepter úshin 114 ınternat, 700-den astam sport zaldaryn salý josparlanyp otyr, – dedi Prezıdent.
Qasym-Jomart Toqaev Keńes músheleriniń nazaryn qala men aýyl mektepteriniń arasyndaǵy alshaqtyqty qysqartý, balalardyń qaýipsizdigin qamtamasyz etý, oqýshylar arasyndaǵy zorlyq-zombylyq pen óz-ózine qol jumsaý problemasyn sheshý jónindegi mindetterge aýdardy. Sonymen qatar bilim berý salasyndaǵy basqarý jáne qarjylandyrý júıesin jetildirý kerek ekenin aıtty.
– Meniń sheshimim boıynsha, 2021 jyldan bastap aýdandyq bilim bólimderin basqarý jáne olardy qarjylandyrý oblystyq deńgeıge ótedi. Budan bólek sońǵy ýaqytta oqý oryndarynyń basshylaryn taǵaıyndaý tártibi týraly másele jıi qozǵalýda. Úkimet balabaqsha meńgerýshilerin, mektepter men kolejderdiń dırektorlaryn taǵaıyndaýdyń túsinikti ári ashyq jańa júıesin ázirleýi kerek. Dırektorlardy almastyrý jáne attestasıalaý ınstıtýtyn engizý isi de basqarýdyń tıimdiligin arttyrýǵa tıis, – dedi Memleket basshysy.
Prezıdent memlekettik tildi oqytýdyń tıimdiligin barynsha arttyrýǵa shaqyryp, bul máselede Eýropa elderiniń tájirıbesine nazar aýdarý qajettigin aıtty.
– Olar til úıretý barysynda, negizinen, oqý oryndaryndaǵy jastarǵa kóbirek mán beredi. Sondyqtan Til komıtetin eki myń jıyrma birinshi jyldan bastap Bilim jáne ǵylym mınıstrliginiń qaramaǵyna ótkizgen jón. Bul qazaq tilin oqytý ádistemesin ázirleý jáne ony úıretý isine qatysty áleýetimizdi bir ortalyqqa shoǵyrlandyrýǵa múmkindik beredi. Sondaı-aq, mundaı qadam qoldanysqa engiziletin oqý baǵdarlamalarynyń tıimdiligin taldaý jáne monıtorıń júrgizý júıesin jasaýǵa septigin tıgizedi, – dedi Qasym-Jomart Toqaev.
Qasym-Jomart Toqaev óz sózinde ǵylymdy damytýǵa basa mán berdi.
– Jalpy ǵylymǵa bólinetin qarjyny josparly túrde kóbeıtemiz. 2025 jylǵa qaraı ony jalpy ishki ónimniń 1 paıyzyna deıin jetkizemiz. Osy rette biz eshkim oqymaıtyn, qajetsiz jumystar men zertteýlerdi qarjylandyrýǵa jol bermeımiz. Árbir ǵylymı jumysqa qatań talap qoıylýǵa tıis. Sondaı-aq onyń naqty áleýmettik-ekonomıkalyq, óndiristik jáne tehnıkalyq qaıtarymy bolýy qajet. Baǵdarlamalyq-nysanaly qarjylandyrý tek ulttyq ǵylymı-tehnıkalyq mindet turǵysynan bólinýge tıis. Medıko-bıologıalyq zertteýler, agroóndiristik ǵylym, «jasyl» tehnologıa, jasandy ıntellekt, energotıimdilik sıaqty salalarǵa erekshe mán berip, qarjy bólý kerek, – dedi Prezıdent.
Memleket basshysy koronavırýs pandemıasynyń búkil álemdegi densaýlyq saqtaý júıesi úshin, shyn máninde, aýyr synaq bolǵanyn atap ótip, bul ahýaldyń Qazaqstanda kásibı dárigerlerdiń tapshy ekenin anyq ańǵartqanyn jetkizdi. Sondaı-aq buǵan eńbekaqynyń azdyǵy, mamandyqtyń bedeldi bolmaýy, dárigerler quqynyń qorǵalmaýy sebep bolyp otyrǵanyn aıtty.
– Túrli sala mamandary ishinde eń tómen jalaqyny dárigerler alady. Úkimetke bıyldan bastap dárigerlerdiń eńbekaqysyn kezeń-kezeńmen arttyrýdy tapsyramyn. Olardyń aılyǵy ekonomıkadaǵy ortasha jalaqydan eki jarym ese artyq bolýy kerek. Bul kórsetkishke 2023 jylǵa qaraı qol jetkizý qajet, – dedi Qasym-Jomart Toqaev.
Sonymen qatar Prezıdent medısına ınfraqurylymyn damytýǵa baılanysty birqatar máseleni sheshýdi tapsyrdy.
– 2010 jyldan beri densaýlyq saqtaý salasy men ekstensıvti tıimdiliktiń keıbir baǵyttaryn ońtaılandyrýǵa basa mán berdik. Nátıjesinde 1000-ǵa jýyq juqpaly aýrýlarǵa arnalǵan oryn qysqardy. Bıologıalyq qaýip-qaterlerdi eskere otyryp, Úkimet belgili bir baǵyttar boıynsha densaýlyq saqtaý júıesindegi ruqsat etilgen artyqshylyq máselesin qarastyryp, onyń qıyn-qystaý jaǵdaılarǵa daıyn bolýyna qoldaý kórsetýi qajet, – dedi Memleket basshysy.
Otyrys barysynda Prezıdent Úkimetke aýyldyq jerlerdegi densaýlyq saqtaý isiniń tıimdi úlgisin jasaý sharalarynyń oryndalýyn, sanıtarlyq-epıdemıologıalyq qyzmetti kúsheıtýdi jáne ınstıtýsıonaldandyrýdy qatań baqylaýǵa alýdy, sondaı-aq, elimizdi dári-dármektermen jáne medısınalyq jabdyqtarmen qamtamasyz etý máselesin sheshýdi tapsyrdy.
– Búgin men negizgi áleýmettik salalardy reformalaýǵa arnalǵan bastamalar jóninde aıttym. Bul bastamalardyń basym bóligi Ulttyq keńes músheleriniń usynystary negizinde jasaldy. Osy sharalardy tıimdi júzege asyrsaq, adamı kapıtaldyń sapasyn aıtarlyqtaı arttyramyz, – dedi Qasym-Jomart Toqaev.
Memleket basshysynyń Ulttyq qoǵamdyq senim keńesiniń otyrysynda sóılegen sóziniń tolyq mátinimen myna silteme arqyly tanysýǵa bolady.
