– Qurmetti, Qasym-Jomart Kemeluly! Birqatar ózekti saýalǵa jaýap berýge ýaqyt tapqanyńyz úshin alǵysymyzdy bildiremiz.
– Aqparattyq keńiste oryn alyp jatqan jaıttardy únemi tyńǵylyqty baqylaımyn. Sońǵy ýaqytta kóptegen qazaqstandyqtyń kókeıinde jarıa alańda, onyń ishinde áleýmettik jelilerde jan-jaqty talqylanatyn suraqtardyń týyndaıtyndyǵyn da kórip otyrmyn. Sondyqtan sizderdiń shaqyrýlaryńyzdy qabyldaý jáne qoǵamdy tolǵandyrǵan suraqtarǵa qatysty ózimniń ustanymymdy túsindirý qajet dep sheshtim.
– Jambyl oblysynyń Qordaı aýdanyndaǵy ultaralyq negizde oryn alǵan jappaı qaqtyǵys qoǵamymyzdy kúızeliske ushyratty. Osy rette aldaǵy ýaqytta mundaı qaıǵyly oqıǵalardyń qaıtalanýyna jol bermeý úshin memleket qandaı sharalardy qolǵa almaq?
– Erteń, 1 naýryzda Jambyl oblysyna jumys saparymen baramyn. Qordaı aýdanynyń qazaqtar men dúngender turatyn aýyldarynyń turǵyndarymen kezdesýdi josparlap otyrmyn.
Biz ultaralyq, etnosaralyq qarym-qatynas máselesindegi amaldarymyzdy qaıta oı eleginen ótkizýge tıisti ekendigimiz sózsiz. Qazaqstan dostyq pen kelisim aýmaǵy boldy jáne bolyp ta qala beredi.
Bizdiń uranymyz: san alýandyqtaǵy birlik. Osy jerde turyp jatqan barlyq ulttar, etnıkalyq toptar shyndyǵyna kelgende bir ult sanalady. Sheteldi bizdi «qazaqtar» dep biledi. Óıtkeni, bizdiń memleketimizdiń ataýy dál osy sózben astasyp jatyr.
Árıne, Qazaqstanda turaqty turatyn árbir etnostyń ózindik ereksheligine nuqsan keltirý jaıynda sóz de bolmaýy tıis. Olardyń barlyǵy ózderiniń tilderin oqyp, qoldanýǵa, mádenıetterin damytyp, ádet-ǵuryptaryn saqtaýǵa quqylary bar jáne bolyp ta qala beredi.
Buǵan qosa, qazaq tili de jedel damýy qajet. Oǵan bolashaqta shyn mánindegi ultaralyq baılanys tiline aınalý buıyrǵan. Bizge álemdik ǵylym men mádenıet bilimine jol ashqan orys tiliniń tarıhı mánin de tómendetip otyrǵanym joq. Qazaqstan turǵyndary ony joǵary deńgeıde bilýi tıis. Munyń bizge tek paıdasy bar.
– Búkil álem elderindegideı, Qazaqstan azamattaryn da búgingi kúni jańa koronavırýstyń taralý qaýpi barynsha alańdatyp otyr. Memleket azamattarynyń densaýlyǵyn qorǵaý úshin qandaı sharalar qabyldaýda?
– Biz jaǵdaıdy baqylaýda ustaýǵa tyrysamyz. Ókinishke oraı, eshkim, tipti damyǵan memleketter de vırýstyń enýinen qorǵanysqa tolyq kepildik bere almaıdy. Degenmen, der ýaqytynda qabyldanǵan sharalar oń nátıjesin berip otyr.
Búgingi kúngi jaǵdaıǵa sáıkes, Qazaqstanda juqtyrý oqıǵalary tirkelgen joq. Úkimetke azamattardyń densaýlyǵyn qorǵaý úshin eń batyl, jan-jaqty sharalar qabyldaý tapsyryldy. Asyra siltemeı ári dúrbeleńsiz. Koronavırýs álem boıynsha óte joǵary jyldamdyqpen ári qaýipti aýqymda taralyp jatyr. Muny da eskerý qajet.
Eger tendensıa osy qalpynda qalatyn bolsa, onda kóp adamdar qatysatyn sharalardy, onyń ishinde halyqaralyq forýmdardy basqa ýaqytqa aýystyrýǵa nemese boldyrmaýǵa týra keledi. Tarıh indettiń bılik pen azamattardyń batyl áreketterinen «qaýiptenetindigin» kórsetip otyr. Orta ǵasyrda oba ózine adamdar qarsy turǵannan keıin qalalardan keıin shegindi. Al ol kezde tıisti dári-dármek te bolmaǵan edi. Menińshe, adamzat bilimimen jáne tehnologıasymen osynaý páleden qorǵana alady.
– Búginde qoǵam talqylaýǵa shyǵarylǵan jıyndar týrady zań jobasyn tyńǵylyqty zerdelep jatyr. Onyń kóptegen erejeleri synǵa da ushyraýda. Bul máselede Sizdiń ustanymyńyz qandaı?
– Joldaýymda aıtqanymdaı, beıbit jıyndar ótkizý azamattarymyzdyń Konstıtýsıamen kepildik berilgen quqyǵy jáne jergilikti bılik bólgen, buǵan qosa qaladan tysqary emes jerlerde ótkize alady.
Konstıtýsıalyq qurylymdy buzýǵa baǵyttalǵan kez kelgen umtylys, sonymen qatar ekstremıstik zorlyq-zombylyq kórinisteri zańnamaǵa sáıkes toqtatylatyn bolady.
Bul elimizdiń azamattarynyń basym bóliginiń múddesi úshin jasalady. Buǵan qosa, beıbit jıyndardy ótkizýdiń tek habarlandyrý tártibin engizý túbegeıli mańyzdy dep sanaımyn. Árıne, bul rette uıymdastyrýshylar bılikke jıynǵa qatysýshylardyń josparlanyp otyrǵan sanyn habarlaýy tıis. Bul olardyń qaýipsizdigin qamtamasyz etý úshin barynsha mańyzdy.0
Sol arqyly uıymdastyrýshylar da, jergilikti bılik te qoǵamdyq tártipti saqtaýǵa ekijaqty jaýapty bolady. Degemen, úkimettik zań jobasyndaǵy beıbit jıyndarǵa qatysýshylardyń sanyn 250 adam dep shekteý engizý jónsiz dep sanaımyn.
– Osydan bir aı buryn Úkimettiń keńeıtilgen otyrysynda Siz EAEO elderinen ákelingen avtomashınalardy tirkeý problemasyn sheshýge qatysty birqatar tapsyrma bergen edińiz. Alaıda bul taqyryp áli de kún tártibinen túsken joq. Máseleni sheshýde memlekettiń munan arǵy qadamy qandaı bolmaq?
– Problema áli kúnge deıin ózekti bolyp turǵanymen kelisemin. Adam jolyn taýyp, kórshi elderden avtomobıldi kóptep alyp keldi. Meniń tapsyrmammen Bas prokýratýra osy ahýalǵa quqyqtyq baǵalaý júrgizdi. Birqatar memlekettik qurylymnyń qyzmetine narazylyq bar.
Buǵan qosa, jekelegen tulǵalar zańnamany buza otyryp jáne adamdardy aldap, munan zańsyz bıznes quryp alǵan. Armenıadan mashına ákelý barysyndaǵy alaıaqtyq áreket faktileri boıynsha tergeý júrgizilip jatyr. EAEO boıynsha keıbir seriktesterimizben de ózara is-qımylda birqatar másele bar.
Biz olarmen birge aldaǵy ýaqytta mundaı problemalardyń qaıtalanýyna jol bermeý úshin jumys júrgizip jatyrmyz. Úkimetke qazaqstandyq kólik ıeleriniń múddelerin eskere otyryp, Armenıadan ákelingen avtomashınalardy paıdalanýdy retke keltirý boıynsha qosymsha uıymdastyrýshylyq sharalardy ázirleý tapsyryldy.
– Ulttyq qoǵamdyq senim keńesiniń qyzmetine qandaı baǵa beresiz? Onyń quramynda aýys-túıis bola ma?
– Ulttyq qoǵamdyq senim keńesi memlekettik júıemizdi reformalaý boıynsha paıdaly usynystardy túrlendirýge qabiletti keńes retinde ózin jaqsy jaǵynan kórsetti. Saıası reformalardyń birinshi toptamasynyń zań shyǵarmashylyq prosesi bastalyp ketti.
Ekonomıkalyq salada aýqymdy is atqarylyp jatyr. Osy jyldyń sońyna deıin Ulttyq qoǵamdyq senim keńesiniń qatysýymen reformalardyń kelesi toptamasy ázirlenedi. Memlekettik qyzmetshilerdi jumyldyrý arqyly qaýyrt jumys júrgizilip jatyr.
Keńeske memleketimizdiń qurylysyna óz úlesin qosýdy qalaıtyn jańa adamdar kelgisi keledi. Olar: tanymal zańgerler, azamattyq belsendiler. Sondyqtan taıaý ýaqytta men buǵan deıin habarlaǵan aýys-túıis jarıa etiledi
– Sońǵy ýaqytta elimizde jáne shetelde tergeý ızolátorynda belsendi Dýlat Aǵadildiń qaza tabýy jan-jaqty talqylanyp jatyr. Elordada narazylyq jıyny da ótti. Kóptegen adam oryn alǵan jaıt sebebiniń resmı nusqasyna shák keltirip, zorlyq-zombylyqtan kóz jumýy múmkin degendi aıtady. Siz osy máelege qandaı túsinikteme berer edińiz?
– Qoǵamdyq úlken rezonansqa baılanysty bul ispen tyńǵylyqty tanysyp shyqtym. Ókinishke oraı, belsendi Aǵadil júrek jetispeýshiligi saldarynan qaza tapqandyǵyn nyq senimmen qýattaı alamyn.
Keri sendirýge tyrysý – demek shyndyqqa qarsy shyǵý. Qaza tapqan azamat kim bolsa da, qandaı kózqarasty ustansa da ol eń aldymen adam. Adam ómiri biregeı ári baǵa jetpeıdi. Bárimiz de Alla taǵalanyń jazmyshyna moıynsunamyz. Imandy bolsyn.
– Muhtar Jákishevpen baılanysty jaıtqa ne aıtar edińiz?
– Bul másele tek qana sottyń quziretinde. Árıne, Jákishevtiń densaýlyǵyna baılanysty shartty túrde merziminen buryn bosatý týraly birneshe ret júgingeni maǵan da belgili. 3 naýryzda birinshi satydaǵa sot otyrysy ótedi. Sonyń sheshimin kúteıik. Men onyń ádil bolatyndyǵyna senimdimin.
