BUU málimetinshe, búginde 2,2 mıllıard adam taza aýyz sýǵa qol jetkize almaı otyr. Qaýipsiz sý men sanıtarıaǵa qol jetkizý jáne tushshy sý ekojúıelerin utymdy paıdalaný adam densaýlyǵy, ekologıalyq turaqtylyq pen ekonomıkalyq órkendeý úshin úlken mańyzǵa ıe. BUU-nyń Dúnıejúzilik qorshaǵan orta men damý komısıasy «Bizdiń jalpy bolashaǵymyz» atty esebinde «qorshaǵan orta úshin qaýipsiz jolda ekonomıkalyq dáýirge» aıaq basýǵa shaqyrdy.Alǵash ret «turaqty damý» konsepsıasy usynyldy. «Turaqty damý maqsattary» – qazirgi ýaqyttyń qajettiligin qamtamasyz ete otyryp, bolashaq urpaqtardyń óziniń qajettilikterin qamtamasyz etýine qaýip týǵyzbaıtyn damý.Turaqty damý maqsattarynyń 6 maqsaty «taza sý jáne sanıtarıa» ekeni bárimizge belgili. Sarapshylar eldiń ekologıalyq jaǵdaıy men ulttyń áleýmettik ál-aýqaty sýdy oryndy tutynýǵa tikeleı baılanysty ekenin aıtady. Ortalyq Azıanyń basqa respýblıkalarymen salystyrǵanda Qazaqstan sýdy eń kóp tutynatyn elder qataryna kiredi. Qazaqstan jan basyna shaqqandaǵy sýdy tutyný boıynsha álemde 11-orynda. Respýblıka boıynsha táýliktik norma 3,5 myń lıtr. Derekterge sáıkes, Qazaqstandaǵy taza sýdyń qory 539 tekshe shaqyrymdy quraıdy. Munyń 190 tekshe shaqyrymy el aýmaǵyndaǵy kólderde, 95 tekshe shaqyrymy sý qoımalarynda, 101 tekshe shaqyrymy ózenderde, 95 tekshe shaqyrymy jer astynda, 58 tekshe shaqyrymy taýlar basyndaǵy muzdaqtarda shoǵyrlanǵan. Elimizge syrttan keletin sýlar negizinen ózender arqyly qalyptasady.
Ǵalymdardyń zertteýinshe 2025 jylǵa qaraı sý tapshylyǵyn kóretin adamdardyń sany 5,5 mıllıardqa deıin ósedi dep boljaýda. Bul – álem halqynyń úshten eki bóligi aýyz sýǵa zárý bolady degen sóz.
Sońǵy jyldary jer betindegi halyq sanynyń kóbeıýimen álemde sý tutyný kólemi de ulǵaıǵan.Qazaqstandaǵy sýdyń bar-joqtyǵynan onyń lastanýy kóbirek alańdatady. Bul – problema jáne solaı bolyp qala bermek. Sebebi kóptegen salalarda, ásirese taý-ken óndirý jáne karerlerdi qazý isinde sýdy shıkizat retinde nemese sońǵy ónimdi suıyltý úshin paıdalanady. Qoldanylǵan sý qaıtadan ózenderge jiberiledi, al lastanǵan sýdy súzip, qalpyna keltirý óte qıyn. Sondyqtan klımattyń ózgerýinen, sýdyń qoljetimdiliginen jáne basqalar máselelerden góri sýdyń sapasy, meniń oıymsha, mańyzdyraq, óıtkeni bul sý úımizge jetedi. Sonyń saldarynan sýmen qamtý jáne sanıtarıa salasyndaǵy problemalardan týyndaıtyn dıareıalyq aýrýlardyń kesirinen myńnan astam bala qaıtys bolady.
Sýdyń bastapqy sapasyn qalpyna keltirý úshin kóp qarajat qajet. Onyń baǵasy tym joǵary. Adam qyzmetiniń nátıjesinde paıda bolǵan aǵyndy sýlardyń 80 paıyzdan astamy ózenderge nemese teńizderge tazartylmaı aǵyzylady. Sýǵa qatysty saqtyq sharalaryn qabyldaý úshin óndiris oryndarǵa qatań erejeler qoldanylýy qajet. Joǵaryda atalǵan jaıttardy eskere otyra,turaqty damý maqsattary aıasynda ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ-dyń zań fakúlteti azamattyq quqyq jáne azamattyq is júrgizý,eńbek quqyǵy kafedrasy oqytýshylar quramy men stýdentter arasynda dóńgelek ústel,pikirtalas saıystary,túrli aksıalar ótkizýde.Elimizde oryn alǵan ózekti máselelerdi sheshýge bizde óz tarapymyzdan úles qosýdamyz.
Ómirtaı Roza
ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ-dyń zań fakúlteti azamattyq quqyq jáne azamattyq is júrgizý,eńbek quqyǵy kafedrasynyń aǵa oqytýshysy,z.ǵ.k. advokat
Abıkenov A.A
ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ-dyń zań fakúlteti azamattyq quqyq jáne azamattyq is júrgizý,eńbek quqyǵy kafedrasynyń dosenti,z.ǵ.k.
