Qazaq toı toılaýdan jalyqpady ma?
Táýelsizdigimizdi alǵaly ber toı jasaýmen kelemiz. Iá, táýelsizdikti alýymyz úlken qaýynysh. Oǵan qýanyp, shattaný kerek shyǵar. Biraq qýanyshty kóńil-kúıdiń de basylyp, etek-jeńdi jınaıtyn kezi bolady ǵoı.
Abaıdyń 150 jyldyǵy, Jambyldyń bálen jyldyǵy Taraz ben Túrkistannyń myńjyldyq toıy, Astananyń toıy, Dombyra kúni, buǵan Alǵys aıtý kúni men qaptaǵan qala kúnderin qosyńyz. Qazaqstannyń EYQU-ǵa tóraǵalyǵy men EKSPO-da sol toılardyń kebin kıgenin bilemiz.
Osy toılardan qazaqqa qandaı jaqsylyq, nendeı qaıyr boldy? Eshqandaı da jaqsylyq kórmedik. Eger jaqsylyq kórseńizder ony aıtyńyzdar. Bile júreıik.
Elimiz Táýelsizdikke ıe bolǵan jyldar qalaly jerde turatyn ózge ulttar shaǵyn qoımalardy, garaj ben jertólelerdi, óndiristik bazalardy jekeshelenidirip kafe, dúkenge aınaldyrdy. Turmys-jaǵdaıyn jaqsartty. Bul úshin olardy aıyptamaımyn. Biz toıǵa aınalǵanda, olar osylaı jaǵdaıyn jaqsartyp, tirshilik etýdiń qamyna kiristi. Olarǵa Abaıdyń 150 jyldyǵy, Taraz ben Túrkistannyń myń jyldyq toıy túk te qyzy emes qoı.
Bizder báıge shaptyryp, aıtys ótkizip toı toılaǵansha sol ýaqytta keńes ókimetinen qalǵan en-baılyqqa ıe bolyp qalýymyz kerek edi. Onyń ornyna toı toılap, dalaqtap, dalbasalap júrdik.
Shahanovqa jasalǵan qastadyq qoı
Zıalylyarmyz da «bu qalaı» dep áńgime aıtýdyń ornyna ár oblysty aralyp, shapan kıip, as iship, aıaq bosatýdan qoldary bosamady. Áńgimeniń ashyǵyn aıtsaq, zıalylardyń áli kúnge deıin toı toılaýdan qoldary bosaǵan joq. Jaqyn-jýyqta toı toılaýdan bas tartatyn zıalylardyń da qarasy baıqalmaıdy.
Pandemıa kezinde el kezip, toı jaǵalaǵan talaı aqyn-jazýshylar men ánshi-kúıshiler ómirden ótkeni osy sózimizge dálel bolady. Eger solar tynysh úılerinde otyrsa, dymda bolmas edi. Qudaı da «saqtansań saqtaımyn» degen ǵoı. Bul sózdi qulaqqa ilgen zıalyny kórmedim.
Kúni keshe ǵana áleýmettik jelide belgili aqynymyz Muhtar Shahanovtyń bir aýylǵa baryp, úlken otyrysta (toıdan esh aıyrmasy joq) aq boz at minegine kýá boldyq. Qasyndaǵy saýyqshyl top. «Muhtar aǵamyz attan túspesin!» dep keý-keýlep aqynyń delebesin qozydyryp júr.
Ótken jyly Shahanovtyń indet juqtyryp, aıdan astam ýaqyt tósek tartyp jatqanyn barsha qazaq biledi. Búginde Shahanovtyń densaýlyǵy máz emes. Oǵan udaıy kútiný kerek. Sony bile tura aqyndy anda-mynda shaqyryp basyn qaterge tikkenimiz ne sasqanymyz. Óz basym muny Shahanovqa jasalǵan qastandyq dep qabyldadym.
Amal ne, qarapaıym halyqtan bastap, zıalylarymyzǵa deıin ózgeniń esebinen toıǵa baryp, qydyrýdy ádetke aınaldyrdy. Bul ádetten arylýymyz kerek. Áıtpese jaǵdaı qıyn.
Zıallar kámıtke aldanǵan bala sıaqty
Búginde zıaly aǵalarymyz súıegi baıaǵyda qýarap qalǵan ata-babasynyń bálenbaı jyldyq torqaly toıyn ótkizbese, ákimdik men Úkimetke deıin shaǵymdanyp, shý shyǵarýy qalypty dúnıege aınaldy.
«Bálenbaıdyń 100 jyldyǵy, Túgenbaıdyń 80 jasqa tolǵan toıy nege memlekettik deńgeıde atalynyp ótpedi» dep shala búlinip, shalshyqqa túsip jatqan zıalylardy kórgende qarnyń ashady eken.
Eger solar aýyl aýdandaǵy halyqtyń áleýmettik máselesin kóterse qandaı jarasymdy bolar edi. Dál qazir aýyldaǵy aǵaıyn jergilikti jerdegi baı-baǵlandar jaıylymnyń bárin baýyryna basyp, sý kózderin buryp alǵanyn bárimiz bilemiz.
Sol aýyldaǵy toıdyń tórinde otyryp, aqylgóısıtin múıizi qaraǵaıdaı zıalylyar bul jaıynda lám-lım dep aýyz ashqan emes.
Nege eldiń jaıyn aıtpaıdy? Aýyldaǵy áleýmettik jaǵdaıdy kóterse, aýyldaǵy baı-baǵlandar álgi zıalylardy toı-tomalaqqa shaqyrmaı adam qataryna qosapaıtyny beligili. Al bul bizdiń zıalylar úshin ólimmen teń dúnıe. Sondyqtan zıaly aǵalamyz mundaıǵa kóz juma qaraıdy. Esesine aýdannyń «qurmetti azamaty» degen ataǵyn alyp, aýdan deńgeıinde shyǵatyn kitaptaptar aty atalyp, sýreti basylsa jetip jatyr. Kámıtke aldanǵan bala sıaqty.
