Bıylǵy jylǵy «Qazaqstan arýy» baıqaýynda akter kitap betin ashpaǵan sylqymdardy synǵa aldy. Osy baıqaýda bastalǵan shý áli de basylǵan joq. İkerim.kz saıty daýdy bastap bergen Ánýarmen suhbattasypty. Ol ne degen eken?
«Túriń áıbát bolsa boldy, aqyldyń keregi joq»
«Ókinishke oraı, bizdiń halqymyzdyń talǵamy, ıaǵnı, qalaýy – ádemi, kórikti, alaıda birde-bir kitap oqymaǵan qyzǵa tústi. Árıne, men úshin bul dóreki oqıǵa boldy. Sondyqtan men osy jyly da kitap týraly suraq qoıdym. Biraq kishkene kúrdelendirip qoıǵan boldym. Osy konkýrsqa qarap biz bir tujyrymǵa kele alamyz. Demek búgingi kúnniń qyzdary aqyldy bolýǵa, ne sheber bolýǵa tyryspaıdy. Ádemi bolý kerek degen trendti ǵana ustanyp júr. Iaǵnı, búkil jınaǵan qarajatyn, otbasynyń nemese onyń bolashaq kúıeýiniń aqshasyn tek óziniń ádemiligine jumsap, tek qana soǵan ınvestısıa salyp jatyr. Al sol qarajattyń kem degende jartysyn oqýyna, til úırenýge, bolmaǵanda shetelge barýyna jumsasa, paıdasy bolady ǵoı».
«Jasandy erin, jasandy qas…Jasandylyqtan sharshadym»
Iá, Ánýardyń jasandylyqtan júregi aınıdy eken. Ábden sharshaǵan. Opa-dalap ustap turǵan túrlerdiń arjaǵynda túk joq. Bos qýys. Kitap oqymaǵan, saýat ashpaǵan jandar…
«Sondyqtan qyzdardyń erinderin, kirpikterin jalǵan jasap alǵanyn men kózboıaýshylyq dep sanaımyn. Olar ózderiniń «ótirik beınesimen» qoǵamda ómir súrip júr. Ondaı jandardan qandaı shyndyq kútýge bolady. Óıtkeni qandaı myqty dáriger jasasa da, bári kórinip turady ǵoı. Qazir qatty bilinbeýi múmkin, biraq ýaqyt óte kórinedi. Ol jerde aıtqan sózim tek konkýrsqa qatysqan qyzdarǵa ǵana aıtylǵan joq.
Adamnyń ádemi nemese basqasha bolýy onyń kinási emes qoı. Ol tabıǵattyń bergeni. Al aqyldy bolý, eńbekqor bolý, jetistikke jetý adamnyń jasaǵan eńbeginiń jetistigi. Sondyqtan meniń yzam keletini nege qyzdar osyndaı konkýrsqa barǵanda óziniń ilimin, bilimin damytpaıdy?» – deıdi akter.
«Saýatsyz qyz «Qazaqstan arýy» atanýǵa laıyq pa?»
Aıtpaqshy, alǵashqyda Ánýar atalǵan baıqaýǵa ádil qazy bolýdan bas tartypty.
«Buǵan ótken jylǵy konkýrs sebep bolǵan. Sol kezde bári qalaı bolatynyn óz kózimmen kórgesin, bıyl qatyspaımyn dedim. Sebebi biz qoıǵan suraǵymyzǵa qandaı saýatsyz jaýap alsaq ta, ol «Mıss» bola alady. Onda bul saıystyń máni nede? Bizdiń suraqtarymyzdyń máni nede? Meniń sondyqtan kelisim bergim kelmegen edi. Biraq bir kisiler arqyly ótinish aıtty. Árıne, qysym bolǵan joq, biraq ol kisini qatty syılaǵandyqtan bas tarta almadym. Sosyn jaqsy men baramyn, biraq qyzdar taǵy da burynǵydaı túsiniksiz jaýap berse, onda men kelesi jyly shaqyrmaıtyndaı etemin dedim…».
Al osyndaı osyndaı konkýrstar «satylady» nemese «kryshasy bar jeńedi» degen pikirge qatysty akter: «ol jaıynda men sizge eshteńe aıta almaımyn. Óıtkeni maǵan eshkim aqsha bergen joq, eshkim usynǵan joq» dep jaýap beripti.
«Bári jalǵan»
Aıtýynsha bul baıqaý qyzdardyń shyn qabiletin anyqtaýǵa múmkindik bermeıdi.
«Meniń kóńilimnen shyǵatyndaı, shyn talantty baǵalaıtyndaı múmkindigim bolǵan joq. Mysaly óner kórsetý týrynda bári fonogrammen án aıtyp shyqty. Ony qalaı baǵalaısyz? Qalaı? Ol jerde qyzdardy salystyrýǵa meniń fızıkalyq túrde múmkindigim bolmady. Jáı qarap otyrdyq. Bári jalǵan nárse» deıdi Nurpeıisov.
«Qazaqstan arýy? Mundaı baıqaýdyń túkke keregi joq»
«Jaraıdy, ózderi ótkize bersin… Biraq nege olardy bizdiń ákimshilikter qoldaıdy? Men muny salyq tóleýshi retinde suraı alamyn. Oǵan tolyq quqym bar. Nege bizdiń qarajatymyz osyndaı dóreki, túkke turmaıtyn saıystardy qoldaýǵa ketýi kerek? Jaraıdy ózderiniń qarjylaryna ótkize bersin. Biraq biz sol arqyly keshkilik praım-taım ýaqytta, respýblıkalyq arnadan ákimshilik qoldaýymen saýatsyzdyqty dáriptep jatyrmyz ǵoı. Oǵan men qarsymyn! Siz qarańyzshy, men fızıkadan formýlany suraǵan joqpyn, Nıkaragýanyń astanasyn suraǵan joqpyn. Bul endi qarapaıym suraqtar ǵoı. Seniń eń súıikti kitabyń qandaı? Meıli, osy joly úsh kitabyn suradym. Endi adam oqysa solaı aıta ma? Siz kórdińiz ǵoı «Abaı», «Abaaı» dep tur… Sonda «Abaı jolyn» aıta almaı tur…».
Ánýar, munyń qalaı?
Kitap demekshi, ádebıetten maqurym «Qazaqstan arýlaryn» synǵa alǵan Ánýardyń ózi qandaı týyndylardy súıip oqıtynyn aıtyp beripti.
«Ol birinshiden, Gregorı Devıd Robertstiń «Shantaram» shyǵarmasy, sosyn Malkolm Gladýelldiń «Genıı ı aýtsaıdery», sońǵysy «Chaıka po ımenı Djonatan Lıvıngston» degen Rıchard Bahtyń eńbegi» depti ol.
Al qazaq ádebıetin asa oqymaǵan eken.
«Óıtkeni meniń ósken ortam orys tildi boldy. Biraq İlıas Esenberlınniń «Kóshpendiler» trılogıasy, jáne Muhtar Áýezovtyń «Abaı joly» kitabyn oqydym» depti ol.
Osy-aq pa? Qazaq ádebıeti munymen shektelmeıdi ǵoı? Álemdik klasıkadan kem túspeıtin tamasha týyndylar qazaq ádebıetinde de bar? Ánýar sony bile me eke?
Taǵy da qyzdar jaıly
«Menińshe, bizdiń qyzdarymyz densaýlyqqa asa kóńil bólmeıdi. Mysaly, ádemi kóriný úshin, jyly kıinbeıdi. Aıazdy kúni kórip, «myna beıshara qyz qalaı bir kolgotkımen júr?» dep aıaısyń. Ekinshiden kalán, temeki, alkogóldi ishimdikterdi qoldanady. Buryn qazaqtyń qyzyna jat nárseler, búginde bizge úırenshikti bolyp ketti».
Al FREDO
