Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev Qazaqstan halqy Assambleıasynyń «El birligi – jańarǵan Qazaqstannyń tiregi» atty XXXI sesıasynda: «Birlik, tatýlyq jáne beıbitshilik – bizdiń myzǵymas qundylyqtarymyz», – degen bolatyn. Kóp ultty memleketimizdiń tatýlyǵy, Alashtyń asyǵynyń ashlysynan túsýine jyldar boıy sebepshi bolyp keledi. Tuǵyryna qonǵan, saıası arenada ózine saı turpaty bar táýelsiz eldiń shańyraǵyn shaıqaltpaý osynaý eldiń ár perzentiniń paryzy desek, Qazaqstan halqy Assambleıasynyń aldyndaǵy abyroıly mindet. Osyǵan oraı, Jetisý oblysynyń «Týǵan tel» tatar mádenı ortalyǵynyń tóraıymy Rýfına Ýsanovamen áńgimelesip, kókeıdegi saýalymyzǵa jaýap aldyq.
– Rýfına Qasymqyzy, birlik – bir tutas memleket quryp, onyń bolashaǵyn baıandy etýdegi eń basty faktor ekeni daýsyz. Osy turǵysynan kelgende Qazaqstan halqy Assambleıasynyń basty mısıasy qandaı, ol oryndalyp jatyr ma?
– Kez-kelgen eldiń turaqty damyp, jahandyq básekelestik alańynda joǵary deńgeıden kórine alýy eń aldymen memleket ishindegi bereke-birlikke, qoǵamdyq tutastyqqa, halyqtyń yntymaǵyna baılanysty.
Búkil qazaqstandyq birliktiń biregeı modelin qalyptastyrýda Qazaqstan halqy Assambleıasy (QHA) mańyzdy ról atqarady.
Assambleıa tildi damytýǵa da, medıasıany órkendetýge de, qaıyrymdylyqty jandandyrýǵa da, tipti, qoǵamdaǵy irili-usaqty máselelerdi sheshýde de kóshbasshy bolyp keledi.
Álem elderinde balamasy joq ınstıtýttyń qurylǵanyna 25 jyldan asty. Osy ýaqyt aralyǵynda ózine júktelgen mindetti asqan jaýapkershilikpen atqaryp keledi. Assambleıanyń negizgi mısıasy – qoǵamdyq kelisim ornatý. Qazaq topyraǵyndaǵy tatýlyqtyń biregeı modeli ulttar dostyǵy men ózara kelisiminiń arqasynda qalyptasty. Tipti, el damýynyń basty syry da yntymaǵymyzda. Bunyń barlyǵy memlekettiń mereıi desek, Assambleıa sonyń bastaý shyńy, hás uıytqysy bolyp, moınyndaǵy mindetin halyqtyń senimine selkeý túsirmeı oryndap keledi.
– «Qazaqstan halqy Assambleıasynyń strategıasy men Qazaqstan halqy Assambleıasynyń erejesi týraly» Zańda «Assambleıa memlekettik ulttyq saıasatty iske asyrýǵa belsene qatysýǵa tıis» delingen. Endeshe, Assambleıa óz kezeginde ulttyq saıasatqa qalaı áser etedi?
– Assambleıanyń negizgi mindetteri memlekettik organdar men azamattyq qoǵam ınstıtýttarynyń etnosaralyq qatynastar salasyndaǵy tıimdi ózara is-qımylyn qamtamasyz etý, qoǵamdaǵy etnosaralyq kelisim men toleranttylyqty odan ári nyǵaıtý úshin qolaıly jaǵdaılar jasaý, halyq birligin nyǵaıtý, qazaqstandyq qoǵamnyń negizgi qundylyqtary boıynsha qoǵamdyq konsensýsty qoldaý jáne damytý bolyp tabylady.
Budan basqa, Assambleıa memlekettik organdarǵa qoǵamdaǵy ekstremızm men radıkalızmniń kórinisterine qarsy is-qımylda, demokratıalyq normalarǵa súıenetin azamattardyń saıası-quqyqtyq mádenıetin qalyptastyrýda kómek kórsetedi.
«Qazaqstan Respýblıkasynyń memlekettik táýelsizdigi týraly» Konstıtýsıalyq Zańda atap kórsetilgendeı, qazaq halqymen tarıhı taǵdyry biriktirgen Respýblıkanyń barlyq azamattary birtutas Qazaqstan halqyn quraıdy jáne ultyna qaramaı barlyǵy teń quqyqqa ıe. Bul Qazaqstan Respýblıkasynyń ulttyq saıasatynyń eń basty qaǵıdasy retinde negizdelgen. Sonyń nátıjesinde memlekettiń turaqty damýy jáne reformalardyń durys júzege asyrylýyn qamtamasyz etýge etnosaralyq kelisim saıasaty basym baǵyt bolyp sanalady.
– Etnosaralyq kelisim dedińiz, qazaqstannyń baılyǵy – halyqtar dostyǵymen astasatyny barshaǵa málim, olaı bolsa, qoǵamdyq kelisimniń mán – mańyzyna toqtalsańyz. Onyń el ómirindegi orny qandaı?
– Ár túrli áleýmettik jáne etnıkalyq toptar arasyndaǵy kelisim – bul búkil qoǵamnyń kúsh-jigeriniń nátıjesi. Qoǵamdyq kelisimdi nyǵaıtý qazirgi zamanǵy tıimdi memlekettiń negizgi faktorlarynyń biri bolyp tabylady.
Memleket ishinde shoǵyrlandyrýǵa qol jetkizbeı, alǵa jyljý, ekonomıkany turaqtandyrý, reformalardy odan ári tereńdetý múmkin emes. Ómirdiń ózi jańa qoǵam qurý joly qarama-qaıshylyq arqyly emes, halyqtar arasyndaǵy kelisim arqyly iske asatyny beseneden belgili. Bir sózben aıtqanda, qoǵamdyq kelisim – bılik pen halyq arasyndaǵy altyn kópirdiń qyzmetin atqarýda.
– Halyqtar arasyndaǵy kelisim men senim kókjıegin keńeıtý úshin ne isteý qajet?
– 100-den astam etnos ókili turatyn darhan eldegi yntymaq kóptiń kózin qyzyqtyratyny ras. Degengmen kez-kelgen iste oǵan dem berip, jan bitirip otyrmasyń onyń ómiri qysqa bolýy bek múmkin.
Sol sebepti de ulttar arasyndaǵy qyl ótpes dostyqty saqtap qalý barsha halyqtyń jaýapkershiligindegi is. Ózara kelisim men senim «Qazaq» degen uly shańyraqtyń astyna toptasýǵa múmkindik berdi. Biri astyǵa biri ústige «aqqý, shortan, hám shaıan» syndy árkim ózine tartqanda álem tamsanǵan birliktiń ozyq úlgisin kórsete almas edik.
Qazaqtyń basyndaǵy baǵyda kóldeı kóńilimen, sondaǵy názik «senim» jibiniń úzilmeýimen tikeleı baılanysty emes pe!? Ulttar arasyndaǵy kózge kórinbes jylylyq qana kelisim men senimniń kókjıegin keńeıtedi degen paıymdamyn. Men aıtqan jylylyqtyń qaınar kózi – adamgershilik. «Adamnyń uıaty betinde, adamgershiligi nıetinde» degen dana sóz bar. Osyny eskere kele, nıetimizdi týralasaq bizdegi senimge selkeý túspesi anyq.
Túıin:
Birlik – babalar amanatyndaı, qasıetti eldiń moınyna taqqan tumary, tektiliktiń tamyry boldy. Táýelsizdik jyldary osy bir tektilik búr jaryp, qoǵamdyq kelisim bolyp gúldedi. Ataǵy aıǵa jetkende, aty ozǵan júırikte, jaýyryny jerge tımegen palýanda yntymaqtyń aldynda tizi búgip, tynyshtyqtyń qamalyn buza almaıtyndyǵy osynyń aıqyn dáleli. Assambleıa ol – qunyn joǵaltpaǵan ulttyq biregeıliktiń úlgisi!
Suhbattasqan Anar Sabyrova
Jetisý oblysy
