Qazaqstandaǵy kólik naryǵyna qatysty kezekti daýly derek jarıa boldy. Joǵary aýdıtorlyq palata (JAP) el búdjetinen 71 mlrd teńgeden astam kiris túsimin joǵaltýǵa ákelýi yqtımal «kóleńkeli ımport» jaıyn aıtty, dep habarlaıdy Dalanews.kz "Fond-búro rassledovanıa korrýpsıı" telegram arnasyna siltep.
Qazaqstandyq medıalardyń habarlaýynsha, Joǵary aýdıtorlyq palata tóraǵasy Álıhan Smaıylov premer-mınıstr Oljas Bektenovke joldaǵan qujatynda 2021-2023 jyldar aralyǵyndaǵy taýar ımportynyń kúrt óskenine nazar aýdarǵan. Atap aıtqanda, jeke tulǵalar toltyrǵan deklarasıalar boıynsha elge kirgen taýar ımporty 6,5 esege ósipti. Sonyń ishinde 94%-y – kólik quraldary, olardyń jalpy quny shamamen 1,4 trln teńge.
Atalǵan kólikterdiń 21%-y komersıalyq maqsatqa arnalǵan tehnıka bolyp shyqqan: oǵan sedeldi tartqyshtar, avtobýstar, júk kólikteri men arnaıy tehnıka kiredi. Alaıda bul baǵytqa nazar aýdaryp, taldaý júrgizgende, 3 076 adam (taldaý júrgizilgenderdiń 61%-y) komersıalyq kólik ákelgenimen, jeke kásipker retinde tirkelmegeni anyqtalǵan. Saldarynan búdjettiń osy kólikterdi satýdan túsýi tıis zańdy salyqtan qaǵylyp jatqany aıtylýda.
Oǵan qosa, kóptegen jeńil kólikter «jeke paıdalaný úshin» dep resmı túrde tirkelgenimen, shyn máninde taýar deklarasıasy arqyly ımporttalǵan. JAP deregi boıynsha, mundaı ádis tek 2021-2023 jyldary búdjetke 71,2 mlrd teńge túsirmeı qalýǵa sebep bolýy múmkin.
Bul másele alǵash ret 2021 jyldyń naýryzynda Soltústik Qazaqstan oblysynda (SQO) Reseıden kontrabandalyq jolmen kólik kirgizip, zańsyz tirkep kelgen transulttyq top ustalǵan kezde jurtshylyqtyń nazaryna ilikti. Ekonomıkalyq tergeý departamentiniń málimetinshe, tergeý barysynda 54 jeńil kólik, 6 júk kóligi, túrli qujattar jáne memlekettik tirkeý nómirleri tárkilengen.
Áýelgi kezde bul kólikter Qazaqstanǵa qosalqy bólshek retinde engizilgeni aıtylǵan. Alaıda keıbir derekterge súıensek, Reseıde mundaı mashınalar jekelegen avtosalondar arqyly kúmándi sharttarmen nesıege resimdelip, keıin Qazaqstanǵa jetkizilgen nemese Armenıadan kedendik rásimdeýsiz tasymaldanǵan.
2023 jyldyń naýryzynda Qostanaıda ótken jıynda FBRK (Fond borby s reketom ı korrýpsıeı) negizin qalaýshy Kırıl Pavlov sol óńirde VIN-nómirleri ózgertilgen 700 shamaly kólik baryn málimdegen. Al Petropavlda 400-500-ge jýyq osyndaı mashına júrgeni aıtyldy. Kırıl Pavlov mundaı zańsyz kólikterdi anyqtap, kádege asyrý úshin olardy aýyldaǵy muǵalimderge, dárigerlerge jáne ýchaskelik ınspektorlarǵa taratyp berýdi usynǵan edi.
2024 jyldyń shildesinde Kırıl Pavlov YouTube arnasynda Qazaqstandaǵy «kóleńkeli kólik naryǵy» týraly vıdeo jarıalady. Onda kólikterdi zańsyz ákelý jáne shekaradan ótkizgen kezde tirkeý shemalarynyń qalaı júzege asatyny baıandaldy. Sarapshynyń aıtýynsha, mundaı áreketter eldegi zańnamalyq olqylyqtar men baqylaýdyń jetkiliksizdiginen týyndap otyr.
Qazaqstanda kólik ımportyndaǵy kóleńkeli áreketter saldarynan memlekettik búdjet edáýir shyǵynǵa ushyraýy múmkin ekeni resmı túrde rastalyp otyr. JAP baıandamasy eldiń qarjy salasyna tóngen qaýip-qaterdi ashyq kórsetedi. Al quqyq qorǵaý organdarynyń júrgizgen tekserýleri zańsyz tirkeý isiniń keńinen etek alǵanyn dáleldeıdi.
Kóleńkeli ımportty tyıý, salyqtan jaltarǵandardy anyqtap, jaýapkershilikke tartý – búdjetke túsetin kiristi arttyryp qana qoımaı, zań buzýshylyqtardyń aldyn alýǵa da yqpal etpek. Qazaqstan bıligi bul olqylyqtardy joıýǵa qandaı naqty sharalar qabyldaıtyny aldaǵy ýaqytta belgili bolmaq.
