Qazaqstan Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaevtyń Fransıaǵa memlekettik sapary aıaqtaldy. Parıj sapary aıasynda memleket basshylary strategıalyq seriktestikti nyǵaıtýǵa baǵyttalǵan Birlesken deklarasıa qabyldap, birneshe mańyzdy qujatqa qol qoıdy.
Bul qujattar bilim berý, arheologıa, mádenıet, energetıka, kólik, logıstıka jáne ekonomıkanyń túrli salalaryndaǵy yntymaqtastyqty qamtıdy. Budan ózge eki el delegasıasynyń músheleri 36 kelisim jasasty. Onyń ishinde jalpy somasy 2,2 mıllıard dollardy quraıtyn 1 úkimetaralyq, 21 vedomstvoaralyq jáne 14 komersıalyq qujat bar. Ekijaqsy kelissózderden keıin Qasym-Jomart Toqaev pen Emmanúel Makron BAQ ókilderi úshin brıfıń ótkizdi. Prezıdent, eń aldymen, Emmanúel Makronǵa memlekettik saparmen kelýge shaqyrǵany úshin rızashylyǵyn bildirip, erekshe qonaqjaılyq kórsetip jatqan fransýz halqyna alǵysyn aıtty.
– Biz úshin osy sapardyń mańyzy zor. Fransıa – Qazaqstannyń Eýropa Odaǵyndaǵy jaqyn ári senimdi seriktesi. Qarym-qatynasymyz 34 jyldyń ishinde strategıalyq sıpatqa ıe boldy. Astana men Parıj barlyq deńgeıde ózara túsinistikke negizdelgen saıası dıalog ornatty. Saýda-ekonomıka, ınvestısıa jáne mádenı-gýmanıtarlyq salalardaǵy baılanys nyǵaıa tústi. Naqty sharttyq-quqyqtyq baza qalyptasty. Halyqaralyq uıymdar aıasyndaǵy yqpaldastyq keńeıdi. Myzǵymas dostyq pen ózara qoldaýǵa negizdelgen seriktestigimiz aldaǵy ýaqytta da tabysty bolady dep senemin, –dedi Qasym-Jomart Toqaev.
Memleket basshysy saýda-ekonomıkalyq jáne mádenı-gýmanıtarlyq yntymaqtastyqty nyǵaıtý qajettiligin atap, jetekshi JOO arasynda ǵylym jáne tehnologıa baǵyty boıynsha baılanysty damytý máselesine toqtaldy
– Bıyl Abaı atyndaǵy Qazaq ulttyq pedagogıkalyq ýnıversıteti janynan Lotarıngıa ýnıversıtetiniń fılıaly ashylady. Qazirgi tańda eki tarap «Lúmer» qazaq-fransýz ýnıversıtet ortalyǵyn qurý máselesin qarastyryp jatyr. Budan bólek, Astana jáne Almaty qalalarynda qazaq-fransýz mektepteri salynady. Búgin tıisti qujattarǵa qol qoıyldy. Bul mektepter jastardyń eń joǵary standartqa saı bilim alýyna múmkindik beretin ortalyqqa aınalary sózsiz. Qazaqstan Fransıanyń joǵary oqý oryndarymen jáne zertteý ortalyqtarymen qarym-qatynasty nyǵaıta túsýge daıyn, – dedi Prezıdent.
Aıta keterlik, bıyl Abaı atyndaǵy QazUPÝ bazasynda Lotarıngıa ýnıversıtetiniń (Fransıa) fılıaly ashyldy. Bul bilim berý sapasyn arttyrýǵa, akademıalyq utqyrlyq jáne halyqaralyq yntymaqtastyqty jaqsartýǵa baǵyttalǵan uzaqmerzimdi yntymaqtastyqtyń nátıjesi. Osy rette Abaı atyndaǵy QazUPÝ Sorbonna-Qazaqstan ınstıtýtynyń dırektory, QR Prezıdenti janyndaǵy Ulttyq Quryltaıdyń jáne Adam quqyqtary jónindegi komısıanyń múshesi, zań ǵylymdarynyń doktory, profesor Sábıtova Aınur Álimhanqyzymen suhbattasqan edik.
– Aınur Álimhanqyzy, Lotarıngıa ýnıversıteti fılıalynyń ashylýy joǵary oqý ornynyń bilim berý baǵdarlamalary men ǵylymı jobalary úshin qandaı jańa múmkindikter ashady?
– Abaı atyndaǵy QazUPÝ janyndaǵy Lotarıngıa ýnıversıteti fılıalynyń ashylýy quqyq, pedagogıka jáne memlekettik basqarý salasyndaǵy stýdentter men oqytýshylar úshin biregeı múmkindikter beredi. Bizdiń ýnıversıtetter arasyndaǵy kópjyldyq yntymaqtastyq nátıjesinde qos dıplomdyq baǵdarlamalardy iske asyrý múmkindigi paıda boldy, bul stýdentterge Qazaqstan men Fransıada tanylatyn biliktilikterdi alýǵa septigin tıgizedi. Fılıalda halyqaralyq quqyq boıynsha qos dıplomdy baǵdarlama qazirdiń ózinde jumys istep tur, bolashaqta barlyq baǵdarlamalar qos dıplomdy oqytý formatynda bolýy josparlanýda. Bul stýdentterge halyqaralyq deńgeıde biregeı akademıalyq jáne kásibı perspektıvalar usynady.
– Fransıamen seriktestik aıasynda stýdenttermen almasý baǵdarlamalary boıynsha qandaı josparlaryńyz bar? Stýdentter osy baǵdarlamalar arqyly qandaı daǵdylardy damyta alady?
– Lotarıngıa ýnıversıtetimen jáne basqa fransýz ýnıversıtetterimen seriktestik almasý baǵdarlamalary úshin keń múmkindikter ashady. Stýdentter tildik daǵdylaryn jetildirip, Fransıanyń mádenıetimen tanysyp qana qoımaı, halyqaralyq quqyq pen sheteldik ıýrısdıksıalarda basqarý tájirıbesi sıaqty mańyzdy kásibı quzyretterdi de ıgere alady. Bul sondaı-aq stýdentterdiń jahandyq ortada jumys isteý úshin qajetti mádenıetaralyq komýnıkasıa daǵdylaryn damytýǵa yqpal etedi.
Abaı atyndaǵy QazUPÝ fransýz ýnıversıteti INALKO-men yntymaqtastyq qarym-qatynas ornatqan. Osy jyldar ishinde bizge kóptegen kórnekti fransýz zertteýshileri men ǵalymdary kelip, óz tájirıbelerimen, bilimderimen jáne ǵylymı jetistikterimen bólisti. Olar tek dárister oqyp, sheberlik sabaqtaryn ótkizip qana qoımaı, bizdiń stýdentter men magıstranttardyń ǵylymı jetekshisi de boldy, olardyń zertteýshi jáne maman retinde damýyna kómektesti.
Biz bul tabysty tájirıbeni Lotarıngıa ýnıversıteti profesorlarymen, sondaı-aq basqa fransýz seriktes ýnıversıtetterimen jalǵastyrýdy josparlap otyrmyz. Bedeldi fransýz ǵalymdarymen odan ári ózara árekettesý Abaı atyndaǵy QazUPÝ-dyń bilim berý jáne ǵylymı úderisterin baıytyp, bizdiń stýdentterdiń daıyndyǵynyń deńgeıin arttyrýǵa jáne Qazaqstan men Fransıanyń ǵylymı jáne bilim berý qaýymdastyqtary arasyndaǵy baılanysty nyǵaıtýǵa yqpal etedi dep senemiz.
– Ǵylym men tehnologıa salasyndaǵy birlesken zertteýlerdi damytý úshin fransýz zertteý ortalyqtarymen qandaı jobalar qarastyrylady?
– Fransýz ýnıversıtetterimen, sonyń ishinde Lotarıngıa ýnıversıtetimen yntymaqtastyq, sondaı-aq quqyq, basqarý jáne pedagogıka salalaryndaǵy birlesken zertteýlerdi damytýdy kózdeıdi. Biz tájirıbe men zertteýlermen almasýǵa ǵana emes, sonymen qatar Qazaqstan men halyqaralyq deńgeıdegi bilim berý jáne basqarý mindetterin sheshý úshin ozyq ǵylymı ázirlemelerdi beıimdeýge múmkindik beretin jobalardy qarastyramyz.
Abaı atyndaǵy QazUPÝ Fransıa ýnıversıtetterimen, atap aıtqanda, Sorbonna-Qazaqstan ınstıtýty aıasynda on jyldyq yntymaqtastyq nátıjesinde birlesken bilim berý jáne ǵylymı jobalardy júzege asyrýda aıtarlyqtaı tájirıbe jınaqtady.
Fransıa Elshiliginiń jáne bizdiń burynnan kele jatqan seriktesimiz Pýate ýnıversıtetiniń qoldaýymen 2024 jyly Ortalyq Azıanyń ártúrli aımaqtarynan kelgen mamandardy biriktirip, tereńdetilgen oqytý jáne kásibı almasý múmkindigin usynǵan fransýz tili oqytýshylaryna arnalǵan jazǵy mektep tabysty ótti. Qazirgi ýaqytta biz Abaı atyndaǵy QazUPÝ profesorlyq-oqytýshylyq quramy úshin jazǵy mektep ótkizý boıynsha Fransıanyń belgili ǵylymı ortalyqtarymen jáne fransýz seriktes ýnıversıtetterimen kelissózder júrgizip, josparlar quryp jatyrmyz. Bul joba bizdiń oqytýshylarymyzdyń kásibı quzyretterin tereńdetýge jáne túrli ǵylymı salalardaǵy ozyq ádistemelermen tanysýǵa baǵyttalǵan.
Biz stýdentterimizge belsendi qoldaý kórsetkeni úshin fransýz tarapyna shyn júrekten alǵys aıtamyz. Tek 2020 jyldan 2023 jylǵa deıingi kezeńde Abaı atyndaǵy QazUPÝ Sorbonna-Qazaqstan ınstıtýtynyń 50-den astam úzdik stýdentteri Fransıada, sonyń ishinde Lotarıngıa ýnıversıteti jáne basqa da bedeldi fransýz ýnıversıtetterinde oqýǵa granttar aldy. Onda bizdiń stýdentter bedeldi baǵdarlamalar boıynsha oqyp, akademıalyq kókjıekterin keńeıtý múmkindigine ıe boldy.
– «Qazaqstan men Fransıa arasyndaǵy jańa seriktestikter oqytýshylar men ǵylymı qyzmetkerlerge qandaı múmkindikter usynady?
– Abaı atyndaǵy QazUPÝ oqytýshylary men ǵylymı qyzmetkerleri akademıalyq almasýlarǵa, birlesken ǵylymı jobalarǵa jáne kásibı taǵylymdamalarǵa qatysý múmkindigine ıe bolady. Lotarıngıa ýnıversıteti jáne fransýz seriktes ýnıversıtetterimen seriktestik bizdiń mamandarymyzǵa bilim berý jáne ǵylym salasyndaǵy ozyq tájirıbelerdi meńgerýge, óz quzyretterin jetildirýge jáne halyqaralyq akademıalyq qaýymdastyqtarǵa belsendi qatysýǵa múmkindik beredi.
Lotarıngıa ýnıversıteti – bul Fransıanyń strategıalyq aımaǵynda ornalasqan iri memlekettik ýnıversıtet, onda 60 myńnan astam stýdent bilim alady, jáne onyń ókildigi birneshe qalalarda ornalasqan. Lotarıngıa ýnıversıtetiniń ǵylymı-zertteý jumystary salasynda úlken tájirıbesi bar.
2023 jyldyń qyrkúıeginde Qazaqstan Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaev halyqqa Joldaýynda reıtıńtik 23 sheteldik ýnıversıtettiń fılıalyn Qazaqstanda ashý týraly málimdedi. Bul ýnıversıtetter qatarynda Fransıanyń ókili Lotarıngıa ýnıversıteti bar, onyń fılıaly Qazaqstannyń eń kóne joǵary oqý orny - Abaı atyndaǵy Qazaq ulttyq pedagogıkalyq ýnıversıtetinde ashyldy. Mundaı yntymaqtastyq bilim berý sapasyn arttyrý úshin bilim men tájirıbemen almasýǵa jańa múmkindikter ashady.
– Qazaqstanda Lotarıngıa ýnıversıtetiniń fılıaly men qazaq-fransýz mektepteriniń ashylýy eldiń bilim berý júıesine halyqaralyq ózgerister ákelýi múmkin be?
– Abaı atyndaǵy QazUPÝ janyndaǵy Lotarıngıa ýnıversıteti fılıalynyń ashylýy Qazaqstannyń joǵary bilim berý júıesin halyqaralyq bilim berý qaýymdastyǵyna ıntegrasıalaý jolyndaǵy mańyzdy qadam bolyp tabylady. Bul bilim berý sapasyn arttyrýǵa, ozyq halyqaralyq standarttardy engizýge jáne mádenı almasýdy keńeıtýge yqpal etedi. Bizdiń stýdentter men oqytýshylar biregeı tájirıbe men bilimge qol jetkizip, bul uzaq merzimdi perspektıvada Qazaqstannyń bilim berý júıesin jańǵyrtýǵa jáne Qazaqstan men Fransıa arasyndaǵy baılanysty nyǵaıtýǵa septigin tıgizedi.
–Fransýz seriktesterimen yntymaqtastyq aıasynda ýnıversıtette fransýz tilin oqytý baǵdarlamalaryn damytý josparda bar ma?
–Iá, bizdiń ýnıversıtette fransýz tilin oqytý baǵdarlamalaryn, ásirese halyqaralyq quqyq, halyqaralyq qatynastar jáne shet tiliniń muǵalimderin daıarlaý sıaqty mamandyqtar boıynsha damytý jáne qoldaý josparda bar. Biz sondaı-aq tildik baǵdarlamalardy jáne mádenı ıntegrasıany kúsheıtý úshin Fransıadan oqytýshylardy tartýdy josparlap otyrmyz, bul fransýz tilin sapaly oqytýǵa jáne yntymaqtastyqty tereńdetýge yqpal etedi.
– Suqbatyńyzǵa raqmet!
Qosymsha derek: Lotarıngıa ýnıversıteti – Eýropanyń jetekshi joǵary oqý oryndarynyń biri jáne Fransıanyń úzdik 10 ýnıversıtiniń qataryna kiretin iri memlekettik joǵary oqý orny. 2012 jyly Lotarıngıa aımaǵyndaǵy birneshe JOO–nyń birigýi nátıjesinde qurylǵan ýnıversıtet kampýstary birneshe qalada ornalasqan. Lotarıngıa ýnıversıteti 9 zertteý baǵyty boıynsha uıymdastyrylǵan 101 akkredıttelgen zertteý ortalyǵyn jáne 8 doktorlyq kolejdi, ınjenerıa, jaratylystaný, gýmanıtarlyq jáne áleýmettik ǵylymdar, ekonomıka, óner jáne medısına sıaqty túrli salalar boıynsha bakalavrıat, magıstratýra jáne doktorantýra baǵdarlamalaryn usynady. Ásirese materıaltaný, hımıa, energetıka, sondaı-aq medısınalyq jáne bıomedısınalyq zertteýler salasynda ozyq oqý orny sanalady.
Munda ǵylym men tehnologıa salasyndaǵy zertteýlerge erekshe nazar aýdarady. Ýnıversıtettiń birneshe zertteý ınstıtýttary Fransıanyń ulttyq zertteý ortalyqtarymen (CNRS, INSERM) tyǵyz baılanysta jumys isteıdi jáne eýropalyq zertteý jobalaryna qatysady. Lotarıngıa ýnıversıteti álemniń 100-den astam elindegi joǵary oqý oryndarymen jáne zertteý ortalyqtarymen áriptestik ornatqan.
Qazaqstanda Abaı atyndaǵy QazUPÝ-da óziniń fılıalyn ashý – halyqaralyq yntymaqtastyq aıasyndaǵy mańyzdy qadamdardyń biri. Eske salsaq, bıyl QR Ǵylym jáne joǵary bilim mınıstrligi Lotarıngıa ýnıversıteti (Université de Lorraine) fılıalynyń bilim berý baǵdarlamalaryn júzege asyrý úshin Abaı ýnıversıtetiniń stýdentterine 95 grant bóldi. Yntymaqtastyq aıasynda bólingen bilim granttaryna sáıkes, «B018(KZ-FR) - Shetel tili muǵalimderin daıarlaý», «B140(KZ-FR) - Halyqaralyq qatynastar jáne dıplomatıa», «B044(KZ-FR)-Menedjment jáne basqarý», «B046(KZ-FR)-Qarjy, ekonomıka, bank jáne saqtandyrý isi», «B047(KZ-FR)-Marketıng jáne jarnama», «B093(KZ-FR)-Meıramhana isi jáne meımanhana bıznesi» mamandyqtary boıynsha bakalavr bilim berý baǵdarlamalaryna stýdentter qabyldandy.
Janna JOMART
