Qazir Májilis maquldap, Senattyń qaraýynda jatqan jańa Salyq kodeksin Memleket basshysy jeme-jemge kelgende qabyldamaı tastaýy da múmkin. Bul týraly Dalanews.kz saıtyna óziniń aty-jónin atap kórsetpeýdi ótingen qarjyger-maman aıtty.
Qarjygerdiń aıtýynsha, qazirgi talqy qalpyndaǵy ózgeristerdi bıznestiń ıisi murnyna bara bermeıtin, kabınette otyrǵan mamandar jasaǵan. Sol sebepti de kásipkerler qaýymy oǵan údere narazy.
"Mynandaı qarabaıyr logıka bul arada: "búdjetti qalaı tolyqtyramyz" degende bıznesmender sanyn alǵan, solardyń salyǵyn 12-den 16-ǵa ósirsek, "osynsha tabysqa keńelemiz" degen, boldy, bitti. Al, is júzinde, eger bul zań qabyldansa, ol jumys istemeıdi. Óıtkeni tabysqa keńelem dep senip otyrǵan kásipkerler sany ondaıda eki esege azaıady. Sebebi olar búıtse baǵany qymbattatýy kerek. Al qasynda arzan taýary men jumys kúshi bar Qytaı turǵanda, onymen alysqa bara almaısyz. Qazirdiń ózinde bazarǵa baryp kórińizder senbi-jeksenbi, burynǵydaı ıin tirisken qaraqurym halyq joq. Taýarlar ótpeı tur. Jurt arzandy izdeıdi. Úıden shyqpaı, ony Qytaıdan aldyrta salady. Al, endi salyq ósse, oǵan qosa kóptegen jeńildikter alynyp, kerisinshe qatań sharalar kúshine ense, teń jarty bıznesten aıyrylamyz ǵoı. Al bul degenińiz qan júgirip turǵan aǵzany óz qolymen ózińizdiń býyndyryp óltirgenińizdi bildiredi", - deıdi ol.
Al bul ózgeristerdi lobııleýshiler (qarasy kóp) Túrkıany, Argenıany mysalǵa keltiretin kórinedi.
"Túrkıa halqynyń sany qansha? Qazaqstan halqy qansha? Eki ekonomıkany salystyrýǵa da kelmeıdi. Biri – kapıtalızmde baıaǵydan ómir súrip jatqan, ábden tóselip, naryqtyq joldarmen damýshy ekonomıka, al biri - naryqtyq turǵydan alǵanda, postkeńestik keńistiktegi tolyqqandy qalyptaspaǵan shala dúnıe", - deıdi qarjyger.
Mamannyń aıtýynsha, Qasym-Jomart Toqaev buǵan deıin de ózgerister engizilgen Salyq kodeksin qabyldamaı, keri qaıtarǵan.
"Bul joly da sóıtedi, basqa amaly joq. Taǵy shıki ǵoı óıtkeni. Qanshama ýaqyt tekke ketti. Sondyqtan, menińshe, munymen aınalysqandar jaýapty bolýy tıis. Taǵy úshinshi márte osy kúıinde aldyna kelip turmasy úshin. Áıtpese, tájirıbe joq emes. Alysqa barmaı-aq, "Atamekenmen" tizgin qaǵysyp bul qujatty durystap ázirlese, budan tushshymdy dúnıe shyǵarýǵa bolady, negizi", - deıdi ol.
Onyń aıtýynsha, jańa Salyq kodeksiniń jolynyń bolmaýynyń eki sebebi bar.
"Birinshisi - qabiletsizdik, asyǵystyq, "tıse terekke, tımese butaqqa" dep óz jumysyna selqos qaraýlyq. Ekinshisi – qasaqanalyq. Adamnyń ózi de basyna tıgen taıaqtan sabaq alady emes pe? Al bul qujattyń bizde "pisirilip jatqanyna" qaı zaman? Nıet bolsa, ony bir jaqty etetin ýaqyt áldeqashan bolǵan. Soǵan qaraǵanda ony taza mamandardyń qolyna tıgizbeı, ádeıi shıki qaldyrady. Nege? Ol jaǵyn bilmedim", - deıdi qarjyger.
Sóz sońynda maman munyń malamatan dúnıe ekenine kóz jetkizý úshin qazirdiń ózinde mıy ashyp, qan sorpasy shyǵyp jatqan kásibı salyqshylar men esepshilerdi sóıletip kórýdi usynady.
Aıta ketsek, 2025 jyly 30 sáýirde Májilis depýtattary jańa Salyq kodeksi men salyq salý máseleleri boıynsha ilespe túzetýlerdi ekinshi oqylymda qabyldady. 2025 jyly 8 mamyrda ol Senatqa kelip tústi. Jańa Salyq kodeksin shilde aıynda qabyldap, 2026 jyly 1 qańtarynan bastap qoldanysqa engizý jospary bar. Rasynda, kúni keshe Senat atalǵan zań jobasyna taǵy da ózgerister men tolyqtyrýlar engizip, Májiliske keri qaıtardy. Rasynda, kásipkerler tarapynan kelispeýshilikter bar bolyp shyqty. Al onyń qanshalyqty jóndep-muqaýǵa keletinin aldaǵy ýaqyt kórsetedi.
Depýtattar pen Úkimettiń birlesken jumysy nátıjesinde, sonyń ishinde qosymsha qun salyǵy reformasy boıynsha mynandaı birqatar sheshim qabyldanǵan.
- Alǵashynda Úkimet usynǵan 20 paıyzdyq mólsherleme 16 paıyzǵa deıin tómendetildi.
- Qosymsha qun salyǵy boıynsha mindetti tirkeýdiń shegi 15 mıllıonnan 40 mıllıon teńgege deıin ulǵaıtyldy.
- Dárilik zattar men medısınalyq qyzmetterge qosylǵan qun salyǵynyń tómendetilgen mólsherlemeleri engiziledi: 2026 jyldan bastap 5 paıyz jáne 2027 jyldan bastap 10 paıyz bolady.
- Tegin medısınalyq kómektiń kepildik berilgen kólemi, mindetti medısınalyq saqtandyrý, sırek kezdesetin jáne áleýmettik mańyzy bar aýrýlardy emdeý aıasyndaǵy taýarlar men qyzmetter qosylǵan qun salyǵyn tóleýden bosatylady.
- Áleýmettik mańyzy bar azyq-túlik taýarlary men otandyq basylymdardy, sondaı-aq, baspa túrindegi kitaptardy basyp shyǵarý qyzmetterin QQS tóleýden bosatý josparlanyp otyr.
- Aýyl sharýashylyǵy taýaryn óndirýshilerdi qoldaý maqsatymen qosylǵan qun salyǵy somasy 70 paıyzdan 80 paıyzǵa deıin ulǵaıtyldy.
- Ońaılatylǵan deklarasıany reformalaý aıasynda ruqsat etýshi tiziminiń ornyna tyıym salynatyn tizim engizildi.
- Máslıhattardyń óńirlik erekshelikterin eskere otyryp ±50%-ǵa deıin túzetý múmkindigimen 4 paıyzdyq biryńǵaı mólsherleme belgilendi.
- Kásipkerlik sýbektileri arasyndaǵy operasıalarǵa arnaýly salyq rejımin qoldaný keńeıtildi.
- Oıyn bıznesi men bankter úshin korporatıvti tabys salyǵy mólsherlemesi 25 paıyzǵa deıin kóbeıtildi. Al bankter úshin kásipkerlik sýbektilerin nesıeleýden túsetin kirister boıynsha mólsherleme 20 paıyz deńgeıinde qaldy.
- Jeke tabys salyǵynyń progresıv shkalasy engiziledi: jalaqy boıynsha: 8500 AEK-ke deıingi tabysqa 10% (jylyna 33,5 mln. teńgege deıin), odan joǵary bolsa 15%; dıvıdendter túrindegi kirister úshin: 230 000 AEK deıin 5% (1 mlrd. teńgege jýyq) jáne odan joǵary bolsa 15%; rezıdent emes jeke tulǵalardyń kiristeri úshin: 600 000 AEK deıin 10%, odan joǵary bolsa 17%.
Al keshegi Senattaǵy ózgertýlerge mynalar enedi:
1. Fermerlik sharýashylyqtar úshin progresıvti salyq salý usynyldy: 230 000 AEK-ten asatyn tabysqa 15% mólsherleme engiziledi;
2. KASE-de baǵaly qaǵazdarmen jasalǵan mámilelerden dıvıdend alatyn azamattarǵa (AHQO tárizdi) JTS boıynsha jeńildik beriledi;
3. Banktik operasıalar qymbattap ketpeýi jáne halyqaralyq esepteýlerde irkilister bolmaýy úshin tólem kartalary boıynsha operasıalar QQS-tan bosatylady;
4. Lúks zattarǵa (avtokólik, keme, ushaq) aksız tek ımport kezinde emes, el ishinde satylǵanda da alynady. Bul salyqty tek jeke tulǵalar tóleıdi;
5. Memlekettik baǵaly qaǵazdarmen operasıalardan tabys tabatyn rezıdent emester úshin jeńildik saqtalady. Bul ınvestısıalardyń ketýine jol bermeý úshin qajet;
6. Salyqtyń aýyrlaıtyn normalary tek 2026 jylǵy 1 qańtardan bastap kúshine enedi dep naqty belgilendi;
7. Kameraldyq baqylaý boıynsha habarlamalarǵa jaýap bermegen jaǵdaıda elektrondy shot-faktýralardy ýaqytsha toqtatý tetigi engiziledi;
8. Quramynda múgedektigi bar keminde 10 adam jumys isteıtin kásiporyndardyń aınalymy QQS-tan bosatylady;
9. Otandyq baspa basylymdary úshin QQS mólsherlemesi 10% bolyp bekitiledi;
10. Qorshaǵan ortaǵa teris áseri bar, biraq tirshilikke qajetti nysandar úshin qoldanystaǵy ekologıalyq tólem mólsherlemeleri saqtalady;
11. Sharýa qojalyqtaryna óteýsiz berilgen múlik salyq salynatyn tabys bolyp eseptelmeıdi.
