Almaty men Taldyqorǵannan barǵan respýblıkalyq BAQ tilshileri men oblystyq aqparat quraldarynyń jýrnalıserine arnap aldymen aýdan ákimi Marat Saǵymbekov óz keńsesinde shaǵyn esep berý jıynyn ótkizdi. Ary qaraı tilshiler aýdanda atqarylǵan, atqarýylýǵa tıisti memlekettik nysandardy aralady…
Panfılov aýdany 1928 jyly qurylǵan, 50 myń gektar jeri bar, basym bóligi sýarmaly egistik alqap, halqy eginshilikpen, mal sharýashylyqpen, saýdamen aınalysady, temirjolda eńbek etedi.
Panfılov Jetisý óńirindegi júgerimen aty belgili aýdan ekenin esterińizge salaıyq. Byltyr júgeriniń kelisi 126 teńge bolǵan, bıyl 70-75 teńgege túsip qalypty. Árıne, memleketten beriletin sýbsıdıa bar. Sharýalar memleketten ár kelisine 6 teńge sýbsıdıa alady.
Aldymen «Jaıly mektep» baǵdarlamasy boıynsha salynyp jatqan bilim ordasyna at basyn burdyq. Aýdan ákimi erekshe mektep bolatynyn aıtyp, Jarkent óńirinde buryn-sońdy ondaı zamanaýı bilim ordasy bolmaǵanyn eskertti.
Aıtpaqshy, aýdan boıynsha kúrdeli jóndeýdi qajet etetin úsh mektep bar eken, oǵan memlekettik qazynadan 3 mlrd teńge bólinipti. Ákim Panfılov aýdanynda osy ýaqytqa deıin mektep qurylysyna eshqandaı jumys jasalmaǵanyn ashyq aıtty. Bizge kórsetken úsh mekteptiń qurylysy ótken ǵasyrdyń ortasynda salynǵan, kemi 60-70 jyl bolǵan bilim oshaqtary.
Aýdan ákimi Marat Saǵymbekov jańadan salynyp jatqan mektep qurylysyna barǵanda sóılegen sózinde aýdanǵa jeke mektepterdiń kóptep salynýy qajet ekenin aıtty.
Sonymen birge, Panfılov aýdanynda bilim sapasy óte tómen ekenin, bul salany jemqorlyq ábden jaılap alǵanyn jasyrmady. Esterińizde bolsa, bıyl kóktemde ǵana Taldyqorǵan bilim bóliminiń basshysy birneshe mıllıon aqshamen Jarkent óńirinde qolǵa túsken joq pa?
Panfılov aýdanynda densaýlyq saqtaý salasynda da kúrdeli jumystar qajet. Aýdan ákiminiń aıtýynsha, Panfılovqa zamanaýı bir bolnısa qajet. Basy aýyryp, baltyry syzdaǵan naýqas Almaty men Taldyqorǵanǵa júgirmeýi kerek. Sol úshin zamanaýı jabdyqtalǵan myqty aýrýhana salynbaqshy. Ana men bala ólimi boıynsha da bul óńir kúrdeli aýdanǵa jatady.
Osyndaı olqylyqtardyń ornyn toltyrý úshin Marat Saǵymbekov Túrkıadan alty dáriger shaqyrtypty bıyl. Olar aýdan turǵyndarynyń densaýlyǵyn qarap, keıbirin Túrkıaǵa emdelýge shaqyrǵan, ol jaǵy memlekettik portalmen sheshiledi dedi aýdan basshysy.
Shekaradaǵy aýdan osy ýaqytqa deıin aýyl sharýashylyǵyna mán berip, mádenıet pen sport nazardan shyǵyp qalǵan. Ótken ǵasyrda salynǵan mádenıet úıleri tozǵan, sport zaldary qańyrap bos qalǵan. Altyúı, Úlken Shaǵan, Taldy aýyldaryna mádenıet úıleri salynyp, keıbirine kúrdeli jóndeý júrgizilip jatyr. Bul týraly M.Saǵymbekov «Mádenıet úılerin burynǵydaı qasqaıtyp salyp qoıý búgingi ýaqyt talabyna kelmeıdi. Aıyna bir ret qana jınalys ótip, qalǵan ýaqytta bos turatyn mádenıet úıleri bolmaýy kerek, sondyqtan qazirgi ýaqyt talabyna saı mádenıet úıleri qyzmet etýi kerek, mádenıet úıleriniń ishinde ártúrli kýrstar, óner men sporttyq úıirmeler jumys isteıdi» dedi.
Panfılov aýdanynda eń sońǵy ret asfált 1991 jyly salynypty. Yntaly aýylynda bir ǵasyrdan beri asfált bolmaǵan, aýyl turǵyndary da osy ýaqytqa deıin tarıhta tas tóselmegen aýyldaryna jol salý kerek degendi aıtyp, aýdan atqa minerlerin áýrelemepti. Bıyl osy jol salynǵan. Odan bólek, birneshe aýyl arasyndaǵy jolǵa kúrdeli jóndeý júrgizilip, taqtaıdaı asfált tóselgen. Joldyń jaıyn júrgen biledi. Panfılov – Qazaqstannyń Qytaıǵa shyǵar qaqpasy. Qaqpadaǵy otyrǵan aýdannyń joly taqtaıdaı bolýy kerek. Saǵymbekov te osyny aıtyp otyr.
Turǵynúı. Panfılov turǵyndary bul jaǵynan da aýyz asha almaıdy. Óıtkeni aımaqta jıyrma jyldan beri memlekettiń baǵdarlamamen aýdan turǵyndaryna arnap birde bir úı salynbaǵan. Úı kezeginde 4388, jer kezeginde 15 myń turǵyn bar. Osy ýaqytqa deıin salynǵan Nurkent sıaqty shaǵyn aýdandar Panfılov turǵyndaryna arnalmaǵan, ol basqa aımaqtan kelgen temirjolshylarǵa berilip kelipti.
Panfılov aýdanynda turǵyn úılerden bólek, qonaqúıler de jetispeıdi. Buryn Qytaıdan bir kúnde 120 kólik kirse, qazir kúnine 1200 kólik kiredi. Sol myń kólikti aıdap kirgen júrgizýshilerdiń teń jartysy sol kúni qaıtadan shekaradan shyǵyp úlgeredi desek, qalǵan jartysy Jarkentke qonýǵa májbúr. Onyń bárin qonaqúımen qamtamasyz etý qıyndyq týdyrýda. Qarapaıym turǵyndar úılerin jaldap amaldap otyr. Bir jaǵynan halyq úshin jaqsy, az bolsa da kiris bar. Biraq onyń qaýipsizdigi qonaqúıdegideı bolmaıtyny anyq. Sondyqtan Jarkentke jolaýshylarǵa, qonaqtarǵa arnap qonaqúı qurylysyn salý kerek. Bul ýaqyt kúttirmeıtin sharýa. Aýdan ákimi de jýrnalıserge osyny ashyq aıtty.
Panfılov aýdanynda «Ýnıversal» degen kompanıa bar, kádimgi qap tigedi. Óndiris júz paıyz avtomattandyrylǵan. Polıpropılen degen shıkizatty Atyraýdan ákelip, odan jip ıirip, un, kúrish, qant, jarma, kartop sıaqty azyq túlik salýǵa arnalǵan polıpropılen qaptar tigip jatyr. Jýrnalıser zaýytty aralap shyqty. Kompanıada 400 adam kúndiz túni jumys jasap jatyr. Aıyna 5 mln qap tigip, Qazaqstannan syrt kórshi elderge de satady.
Jarkentte óndirilgen ónim degen atpen shyǵatyn «Jarkent krahmal sirne zaýyty». 2005 jyly 19 qyrkúıekte qurylǵan. Seriktestiktiń jarǵylyq kapıtaly: 600 000 000 teńge. Kásiporynda 250-ge jýyq adam jumys isteıdi. Seriktestik ártúrli krahmal men sirne óndirý, júgerini tereń óńdeý sıaqty jumystarmen aınalysady. Kompanıa Qazaqstandy ǵana emes, jaqyn jáne alys shetelderdiń kásiporyndarynyń krahmal ónimderine degen ósip kele jatqan suranysyn qanaǵattandyrýda.
Búgingi tańda krahmal ónimderi tamaq, kondıterlik, jeńil, toqyma, qaǵaz basyp shyǵarý, temeki, syra qaınatý jáne shyryn ónerkásibinde, sondaı-aq qurylys materıaldary óndirisinde joǵary suranysqa ıe. Óndirilgen ónimniń jalpy kóleminiń 60%-yn Qazaqstan Respýblıkasynyń óndiristik kásiporyndary alady, ónimniń 40%-y Reseı Federasıasyna, Qytaı Halyq Respýblıkasyna, Qyrǵyz Respýblıkasyna, Ózbekstan Respýblıkasyna, Tájikstan Respýblıkasyna eksporttalady. Búgingi tańda zaýytty keńeıtý, jańǵyrtý jáne júgeri óńdeý kólemin táýligine 300 tonnaǵa jetkizý úshin 1 800 000 000 teńgeden astam ınvestısıa salyndy.
Qazirgi ýaqytta fabrıkada 249 birlik shtaty bar kásibı jumysshylar brıgadasy bar. Jumysshylardyń 95 paıyzy 30 jasqa tolmaǵandar. Ortasha jalaqy deńgeıi 150 000 teńgeden asady. Kásiporynda úsh mezgil tamaq, sonymen qatar qyzmetkerlerdi tasymaldaý úshin kóldik uıymdastyrǵan. Barlyq jumysshylar arnaıy kıim-keshekpen qamtamasyz etken, syıaqy júıesi jolǵa qoıylǵan. Zaýyttyń joǵarǵy basshylyǵy jyl saıyn zaýyt qyzmetkerlerine de, turǵyndarǵa da dinı jáne ulttyq merekeler qurmetine qaıyrymdylyq sharalaryn, sonyń ishinde oqý oryndaryna, Jarkent qalasyndaǵy múgedekter úıine demeýshilik jáne balalar, sporttyq oıyn-saýyq týrnırlerin ótkizedi.
Seriktestik óndiretin ónimderi:
Júgeri krahmaly
Júgeri glúteni
Júgeri uryǵy
Júgeri kebegi
Júgeri maıy
Júgeri torty
Júgeri sıropy
Maltoza sıropy
Karamel sirnesi
Jaras KEMELJAN
