"Ótkenniń qatesin túzeý – qashan da aýyr, keıde tipti saıası turǵydan tıimsiz. Memleket qandaı da bir jeńildik, qoldaý nemese kásipkerler arasynda teńsizdik jasasa, bul eldiń ekonomıkasyna oń áserdi emes, kóbine saıası upaı jınaý degendi bildiredi. Ondaı upaıdyń ǵumyry tym qysqa. Biraq saldary uzaqqa sozylady. Ondaı sheshimderdi keıin túzeý tym qıynǵa soǵady. Osy jaǵynan alǵanda, ekonomıkalyq zańdardy jete túsinbegen jeke sýbektiler qysqa merzimdi paıdany kórgenimen, jalpy eldiń damýy tejeledi. Mysaly, benzın men komýnaldyq tólemderdiń arzandyǵyn halyq "memlekettiń meıirimi" dep qabyldaıdy. Al, shyn máninde, bul ınfraqurylymdardyń tozýyna, óndiristi keńeıtý jumysarynyń tejelýine, kiristerdiń azaıýyna, aqyry búginderi tarıfter men baǵanyń kúrt ósimine alyp keldi. Mundaıdy talaı el bastan ótkergen". Osylaı óz jazbasyn bastaǵan qarjyger-maman Ǵalym Qusaıynov kúni keshe Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev qol qoıǵan jańa Salyq kodeksi májbúrli ári ýaqytynan keshigip jetken ózgeris ekenin aıtady, dep habarlaıdy Dalanews.kz.
Ol buǵan deıin shaǵyn bızneske jasalǵan salyq jeńildikteri de shaǵyn kásiptiń ósýine emes, bıznestiń jasandy túrde bólshektenýine ákelip, sonyń kesirinen shaǵyn bıznes orta bızneske, orta bıznes iri bızneske aınala almaı, ekonomıkanyń eńbek ónimdiligi tómendep, halyqtyń kirisi artpaı jatqanyn aıtady.Makro jáne mıkro deńgeıdegi ustanymdar osylaısha árdaıym qaıshylyqqa ushyrap jatady.
"Sońǵy 20 jylda Qazaqstannyń salyq júıesi popýlısik sheshimderdiń qurbany bolyp, jol berilýi tıis barlyq qatelikterdi jasady. Sonyń saldarynan qarjy júıesi tolyq dısbalanstan shyqty. Qazir sol zıandy jeńildikterdi alyp tastaý úshin birneshe jylǵa sozylatyn batyl qadamdar qajet bolyp otyr.Jańa Salyq kodeksiniń qabyldanýyn, osy turǵydan alǵanda, aqylǵa qonymdy jeńis dep ataýǵa bolady. Árıne, bárin túgeldeı túzeý múmkin bolmady, biraq bastapqy baǵyt durys", - deıdi ol.
Sarapshy jańa Salyq kodeksindegi negizgi ózgeristerge bylaısha qysqasha toqtalady:
- Birinshiden, QQS mólsherlemesiniń 16%-ǵa kóterilýi - ózara ymyrada qabyldanǵan sheshim. Negizi, búdjet tapshylyǵyn jabý úshin QQS-ny 20%-ǵa deıin kóterý kerek edi. Biraq halyqqa aýyr tıedi, ári ınflásıany birden kóteretin shara bolǵan soń, 16% deńgeıine toqtady. Eýropalyq áleýmettik memleketterde salyq budan áldeqaıda joǵary, sebebi olarda salyq tabysty qaıta bólýdiń quraly retinde qoldanylady. Burynǵy 12%-dyq tómen mólsherleme ınfraqurylym shyǵyndaryn azaıtyp, munaı baǵasyna táýeldilikti kúsheıtken edi.
- Ekinshiden, bólshek saýda salyǵy endi tek naqty bólshek saýdaǵa arnalady. Buǵan deıin shaǵyn jáne orta bıznes arasyndaǵy salyq aıyrmashylyǵy bıznesti usaqtaýǵa ákelip soqtyrǵan. Negizi, bul salyq jeńildigi emes, salyq eseptiligin ońtaılandyrýdyń bir túri bolýy tıis edi. Endi bólshek saýda salyǵynyń shegi 2,4 mlrd teńge deńgeıinde belgilendi, bul B2B segmentinde salyqtan jaltarýshylar sanyn azaıtady, bıznestiń ádiletti básekelestigine jol ashady.
- Úshinshiden, QQS-tyń shegi 40 mln teńge bolyp bekitildi. Bul da túpki máseleni tolyq sheshpeıtin, biraq belgili bir dárejede jaǵdaıdy jaqsartatyn ózara kelisilgen sheshim. Buǵan deıin QQS tóleýden jaltarý shemalary óte kóp bolǵan, endi shaǵyn bıznestiń bólshektenýi birshama azaıýy múmkin. Degenmen alǵashqy kezeńderde báribir bıznesti maıdalaý jalǵasýy yqtımal.
- Tórtinshiden, QQS-ty avanspen tóleý tetigi engizildi. Bul eksporttaýshylar úshin QQS-ty qaıtarý prosesin jeńildetýge baǵyttalǵan. Buryn QQS-ty qaıtarý búrokratıaǵa, jemqorlyqqa toly, salyq pıramıdasyna aınalǵan óte kúrdeli proses bolatyn. Qazir shot-faktýrany tek QQS aldyn ala tólegen kompanıa ǵana ala alady. Alaıda adal kásipkerler qarjysyn aldyn ala buǵattamaý úshin Táýekelderdi basqarý júıesi (SÝR) arqyly salyq nesıelerin, bank kepildikterin engizý sıaqty qosymsha mehanızmderdi engizý kerek dep sanaımyn.
- Besinshiden, bank sektoryna engizilgen joǵary KTS mólsherlemesi. Bankterdiń asa joǵary tabysy memleket engizgen retteýshilik shekteýlerden týyndaǵan. Endi salyqty kóterý máseleni sheshpeıdi, kerisinshe iri bankterdiń pozısıasyn kúsheıtip, bank sektoryndaǵy konsentrasıany arttyrady.
- Altynshydan, turǵyn úı naryǵyna QQS-ty engizý. Qurylys naryǵy buryn QQS-ty ońtaılandyrý boıynsha shemamen jumys istegeni ras. Biraq endi birinshi naryq ekinshi naryqpen básekelese almaı qalady, óıtkeni ekinshi naryqta QQS joq. Bul «kóleńkeli» naryqtyń keńeıýine, turǵyn úı qurylysynyń tejelýine sebep bolýy múmkin. Elimizdiń eńbek ónimdiligin arttyrý úshin aýyl halqynyń qalaǵa kóshkeni jaqsy, sol úshin de turǵyn úı qurylysy úzdiksiz júrip jatýy kerek, biraq QQS-ty engizý oǵan keri áser etýi yqtımal. Sondyqtan bul sheshimniń óz-ózin aqtaıtyndyǵyna kúmánim bar.
- Jetinshiden, jeke tabys salyǵyna progresıvti júıe engizý. Bul – durys ári damyǵan elderde keńinen qoldanylatyn tájirıbe. Biraq, bizde ıpotekalyq nesıeden, alǵashqy baspana qunynan, em-sharadan, bilim alý shyǵyndarynan shegeriletin salyq jeńildikteri áli engizilmegen. Bul júıeni tolyqqandy engizý úshin áli de zertteý men taldaýlar qajet.
"Jańa salyq kodeksinde budan da ózge bastamalar jeterlik. Men olardyń eń mańyzdy, ekonomıkaǵa tikeleı áser etetinderin ǵana atadym. Jalpy alǵanda, jańa kodekstiń qabyldanýy – alǵa jasalǵan májbúrli qadam. Biraq aldaǵy ýaqytta onda áli de naqtylaýdy, jetildirýdi qajet etetin tustar jeterlik. Memleketke alda budan da batyl sheshimder qabyldaý kerek bolady", dep sózin túıindeıdi Ǵalym Qusaıynov.
Buǵan deıin saıtymyzda Ǵalym Qusaıynovtyń jyljymaıtyn múlik naryǵy men ıpotekalyq nesıege qatysty taldaýyn jarıalaǵan bolatynbyz.
