Respýblıkalyq advokattar alqasy "Dıkıı Armannyń" advokaty Vıktor Krıvonosov Qostanaı qalasyndaǵy №76 tergeý ızolátorynda qysymǵa ushyraýyna baılanysty málimdeme jasady, dep habarlaıdy Dalanews.kz.
2025 jylǵy 11 jáne 12 naýryzda advokattar Vıktor Krıvonosov pen Daýlet Baıseıtov qorǵalatyn tulǵaǵa barǵan kezde tergeý ızolátory qyzmetkerleriniń qorlaıtyn talaptaryna ushyrady, sonyń ishinde kıimderin sheshý talaby qoıyldy. Bul jaǵdaı advokattyń rólin tómendetýdiń saldarynan oryn aldy, óıtkeni advokat jaı azamat emes, qoǵamdyq-quqyqtyq fýnksıalardy atqarýshy tulǵa bolyp tabylady.
Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev quqyqtyq memleket qurý úshin kúshti ári táýelsiz advokatýranyń mańyzdylyǵyn birneshe ret atap ótti.
Osyǵan baılanysty Respýblıkalyq advokattar alqasy mynalardy málimdeıdi.
Advokat – qoǵamdyq-quqyqtyq mártebeniń ıesi
Advokattyq qyzmet erekshe qoǵamdyq-quqyqtyq sıpatqa ıe, óıtkeni ol ádilettilikti qamtamasyz etý jáne azamattardyń quqyqtaryn qorǵaýda sheshýshi ról atqarady. Advokat quqyqqa qyzmet etý mısıasyn oryndaıdy, ádil sot tóreliginiń júzege asyrylýyna járdemdesedi jáne quqyq ústemdigi qaǵıdatyn ilgeriletedi. Sondyqtan onyń prosestik mártebesi jeke quqyqtyq qatynastardyń sheńberinen shyǵyp, arnaıy quqyqtyq qorǵaýǵa jatady. Buny aıqyndamaı sot talqylaýynyń básekelestik qaǵıdatyn jáne taraptardyń teńdigin, sonyń ishinde qylmystyq proseste advokat pen prokýrordyń teń quqyly bolýyn qamtamasyz etý múmkin emes.
Advokat ta, sýdıa men prokýror sıaqty, jeke tulǵada bolmaıtyn erekshe qoǵamdyq-quqyqtyq mártebege ıe. Dál osy mártebe advokattyq ımýnıtetti qamtamasyz etedi, ol tintý, alý, klıentter isteri boıynsha jaýap alý sıaqty áreketterden qorǵaıdy, advokattyq qupıany saqtaýǵa, qylmystyq is materıaldary men memlekettik organdardyń qyzmettik aqparatyna qol jetkizýge, advokattyq suranystardyń mindetti túrde oryndalýyna, sot mekemelerine kedergisiz kirýge jáne zańmen kózdelgen basqa da kepildikterge quqyq beredi.
Advokattardyń qyzmetiniń qoǵamdyq-quqyqtyq sıpaty Konstıtýsıanyń 13-babynan týyndaıdy. Bul bap ár adamnyń óz quqyqtary men bostandyqtaryn sot arqyly qorǵaý quqyǵyn, sondaı-aq bilikti zań kómegin alý quqyǵyn belgileıdi. Munda negizgi mán beriletin jaıt – Konstıtýsıa jaı ǵana zań kómegin emes, bilikti zań kómegin kepildendiredi. Bul kómekti tıisti quzyretke ıe adamdar kórsetetinin bildiredi: tıisti bilimi bar, taǵylymdamadan ótken, lısenzıa alý úshin attestasıany sátti tapsyrǵan jáne óz biliktiligin júıeli túrde arttyryp otyratyn mamanda.
Advokattyń ádil sot tóreligine qatysýshy retindegi róli halyqaralyq standarttarmen de rastalǵan. Eýropa advokattary men zań qaýymdastyqtarynyń keńesi (CCBE) 1988 jylǵy 28 qazanda qabyldaǵan Eýropalyq advokattardyń (kásibı sot ókilderiniń) kásibı minez-qulyq kodeksinde atap ótilgendeı:
«Biz advokattyń (kásibı sot ókiliniń) rólin ádil sot tóreligin júzege asyrýǵa qatysýshy retinde anyqtadyq. Dál osy ıdeıa keıde advokatty «sot qyzmetkeri» (officer of the court) nemese «ádilettiń ókili» (minister of justice) dep sıpattaý arqyly da jetkiziledi».
Bul tujyrymdama 1990 jyly BUU qabyldaǵan «Zańgerlerdiń róline qatysty negizgi qaǵıdattardyń» 12-tarmaǵynda da rastalǵan, onda advokattardyń ádil sot tóreligin júzege asyrýdaǵy jaýapty agentter retinde erekshe mártebege ıe ekendigi atap ótiledi.
Osylaısha, advokattardy qorlaıtyn tekserý rásimderine ushyratý, olardyń táýelsizdigin kúmánǵa alý nemese kásibı qyzmetine kedergi jasaý áreketteri tek ulttyq zańnamany ǵana emes, sonymen qatar advokatýrany ádil sot tóreliginiń ajyramas bóligi retinde qorǵaıtyn irgeli halyqaralyq qaǵıdattardy tikeleı buzý bolyp tabylady.
Halyqaralyq standarttardyń saqtalmaýy jáne bılikti asyra paıdalaný
BUU «Zańgerlerdiń róline qatysty negizgi qaǵıdattarynda» advokatýrany qorǵaý standarttaryn naqty bekitken. Atap aıtqanda, 16-tarmaqta bylaı delingen:
«Úkimetter zańgerlerdiń (advokattardyń):
(a) qorqytý, kedergi jasaý, qýdalaý nemese orynsyz aralasýsyz ózderiniń barlyq kásibı fýnksıalaryn oryndaı alýyn qamtamasyz etedi;
(b) óz klıentterimen erkin kezdesip, keńes júrgize alýyn qamtamasyz etýi kerek;
(c) kásibı mindetterine sáıkes áreket etkeni úshin jazaǵa tartylmaýyn, qorqytýǵa, úrkitýge nemese qýdalaýǵa ushyramaýyn qamtamasyz etýi kerek».
Qostanaıdaǵy tergeý ızolátory qyzmetkerleriniń áreketteri, ıaǵnı advokattardy qorlaıtyn tekserý rásimderine májbúrleýi – tek ókilettikterdi asyra paıdalaný ǵana emes. Bul áreketter qaýipsizdikti qamtamasyz etýge emes, bılikti kórsetýge jáne advokattardyń kásibı qyzmetinde negizsiz kedergilerge tap bolýyna jaǵdaı jasaýǵa baǵyttalǵan.
Belgili bolǵandaı, bul jeke dara oqıǵa emes. Buǵan deıin de qorǵalatyn tulǵaǵa barý úshin bas bostandyǵynan aıyrý oryndaryna kelgen advokattarǵa qatysty osyndaı ádister qoldanylǵan. Bul týraly advokattar Oleg Chernov, Tımýr Erekeshov jáne basqalar málimdedi.
Mundaı praktıka ádil sot tóreliginiń irgeli qaǵıdattaryna qaıshy keledi jáne Konstıtýsıamen, sondaı-aq halyqaralyq standarttarmen kepildendirilgen qorǵaý quqyǵy men bilikti zań kómegin alý quqyǵyn buzady. Bul áreketterge jol berilmeýi kerek jáne olar dereý toqtatylýy tıis.
Advokatty óz klıentimen teńestirýge jol berilmeıdi
Advokattyń ar-namysyn qorlaıtyn jaǵdaıda tekserýden ótýin talap etý – advokattyq qyzmettiń kásibı kepildikterin óreskel buzý bolyp tabylady. Mundaı áreketter ne advokattarǵa sanaly túrde qysym kórsetý, ne tergeý ızolátory qyzmetkerleriniń zańsyz kózqarasynyń nátıjesi bolýy múmkin, óıtkeni olar advokatty qorǵalatyn tulǵamen teńestiredi.
Advokat qylmystyq qýdalaýdyń bir bóligi bolyp tabylmaıdy, jedel baqylaýǵa jatpaıdy jáne qorǵalatyn tulǵaǵa qoldanylatyn shekteýlerge ushyraı almaıdy. Oǵan qatysty osyndaı yqpal etý sharalaryn qoldaný quqyqtyq negizderge saı kelmeıdi jáne qorǵaý quqyǵyn qamtamasyz etetin táýelsiz ınstıtýt retindegi advokatýranyń mánin buzady.
Advokatty zań kómegi kórsetiletin tulǵamen teńestirýge tyıym salý ulttyq jáne halyqaralyq quqyqta tikeleı bekitilgen.
Qazaqstan Respýblıkasynyń «Advokattyq qyzmet jáne zań kómegi týraly» zańynyń 35-babyna sáıkes:
«Advokatty ol zań kómegin kórsetip otyrǵan tulǵamen teńdestirýge tyıym salynady.»
Osyǵan uqsas qaǵıda BUU-nyń «Zańgerlerdiń róline qatysty negizgi qaǵıdattarynyń» 18-tarmaǵynda da bekitilgen:
«Zańgerler óz fýnksıalaryn oryndaý barysynda klıentterimen nemese olardyń múddelerimen teńestirilmeıdi.».
Advokattyń qylmystyq iske «qatysy joqtyǵyn» dáleldeýge májbúrleıtin jaǵdaılardy jasaý arqyly advokatýranyń táýelsizdigin buzýǵa baǵyttalǵan kez kelgen áreketke jol berilmeýi tıis.
Mundaı áreketter tek kásibı quqyqtardy buzý ǵana emes, sonymen qatar ádil sot tóreliginiń negizderine tikeleı qaýip tóndiredi, óıtkeni qorǵaý quqyǵy qysymsyz jáne kedergisiz júzege asyrylýy tıis.
Respýblıkalyq advokattar alqasy jaǵdaıǵa dereý aralasýdy talap etedi
Respýblıkalyq advokattar alqasy advokat mártebesiniń júıeli túrde elenbeý máselesi týraly málimdeıdi.
Respýblıkalyq advokattar alqasy Tóralqasy talap etedi:
- Advokattardyń quqyqtarynyń buzylýyna jol bergeni úshin Qostanaı qalasyndaǵy tergeý ızolátory qyzmetkerleriniń áreketterine qatysty qyzmettik tekserý júrgizý.
- Kinálilerdi qylmystyq jaýapkershilikke tartý.
- Mundaı áreketterge jol berilmeýi týraly İshki ister mınıstrligi men Bas prokýratýra tarapynan resmı túsindirme berý.
- Qorǵalatyn tulǵaǵa barý kezinde advokattardyń quqyqtarynyń saqtalýyn baqylaý tetigin engizý.
