«Búgingi tańda baǵyttardy ártaraptandyrý táýelsizdiktiń sınonımine aınaldy», – dedi Kaspıı aımaǵyndaǵy munaı-gaz jobalary boıynsha sarapshy Rashıd Jaqsylyqov. Osy maqsatqa qol jetkizý úshin Astana Beıjińmen, ásirese eldiń mańyzdy munaı-gaz sektoryndaǵy yntymaqtastyqty quptap otyr.
Elimizdiń jetekshi kompanıalarynyń basyn biriktirgen «Samuryq-Qazyna» Ulttyq ál-aýqat qory men Qytaı ulttyq munaı korporasıasy (CNPC) Qazaqstanda tórt iri jobany iske qosýǵa bel býdy. Olardyń qatarynda eki munaı qubyryn keńeıtý bar: Keńqıaq-Atyraý ótkizý qabileti jylyna 6 mıllıon tonnaǵa, Keńqıaq-Qumkól jylyna 5 mıllıon tonnaǵa artady. Eki qubyr da Beıjiń qarjylandyratyn Qytaıǵa shıki munaı eksporttaý jelisiniń bóligi.
Jaqsylyqov Reseı 2014 jyly Qyrymdy zańsyz aneksıalaǵannan keıin Qıyr Shyǵystaǵy munaı ınfraqurylymyn Qytaıǵa qaraı nyǵaıtýǵa belsendi túrde ınvestısıa salǵanyn eske saldy.
«Qazaqstan osy segiz jyldy tek KTK-ǵa (Reseı arqyly Qara teńizge munaı tasymaldaıtyn qubyr) arqa súıeý arqyly bosqa ótkizip aldy jáne qazir qazirgi jaǵdaıda óz qateligin túzetýge tyrysýda», – dep túsindirdi ol.
Bul jobalar Astana úshin óte mańyzdy, óıtkeni shıki munaı eksporty valútalyq túsimderdiń 70%-yn jáne respýblıkalyq búdjettiń jartysyna jýyǵyn beredi. Qazaqstan atalǵan qubyrlardan basqa qytaılyq munaı alybynyń kómegimen jyldyq qýaty 15 mıllıard tekshe metr gazdy quraıtyn Beıneý-Bozaı-SHymkent gaz qubyrynyń jańa jelisin salýǵa úmitti.
Bul Qazaqstannyń ońtústigindegi Shymkent munaı óńdeý zaýytyn keńeıtýmen, onyń óndiristik qýatyn eki esege ulǵaıtý jáne kómirsýtegi shıkizatyn 12 mıllıon tonnaǵa deıin arttyrýmen, sondaı-aq Qazaqstannyń batysyndaǵy eń iri Qashaǵan ken ornynda 4 mıllıard tekshe metr munaı óndiretin gaz zaýytynyń qurylysymen tolyqtyrylady.
Qytaıdyń yntymaqtastyǵy munymen bitpeıdi. Qytaı munaı-hımıa korporasıasy (SINOPEC) Qazaqstannyń munaı-hımıa ónerkásibin, atap aıtqanda, elimizdiń batysyndaǵy polıetılen shyǵaratyn zaýytty damytýǵa qyzyǵýshylyq tanytyp úlgerdi.
Qmotinor.kz málimetinshe, CNPC 1997-2020 jyldar aralyǵynda Qazaqstanǵa 46 mıllıard dollar ınvestısıa salǵan, odan keıin qatarda Qytaı halyqaralyq senim jáne ınvestısıalyq korporasıasy (CITIC) jáne SINOPEC sıaqty korporasıalar tur.
Árıne, budan keıin Astananyń Beıjińge shekten tys táýeldiligi týraly eskertkender boldy. Jaqynda Astana turǵyndary shaharda «China Railway Asia-Europe Construction Investment» ınvestısıalyq kompanıasy salyp jatqan bolashaq aspan poıyzy baǵytynyń boıyndaǵy qytaı tilinde jazylǵan jazýlarǵa qarsylyq bildirgen edi.
Munyń negizinde Qytaıdyń «ekspansıonıstik umtylysyna» qatysty alańdaýshylyq týyndaǵany ras. Alaıda, belgiler alynyp tastalyp, shý basylǵan.
Desek te, qazaqstandyq saıasattanýshy Talǵat Qalıev qazirgi Qazaqstan-Qytaı qarym-qatynasy «pragmatıkalyq jáne ózara tıimdi» ekenin aıtty.
«Biz barlyq kórshilerimizben ekonomıka men saıasatty aralastyrmaı ózara árekettesýge tıispiz. Dabyl qaǵý emes, aldymyzda ashylyp jatqan múmkindikterdi kórý óte mańyzdy», – degen ol Astana men Beıjiń geografıalyq turǵydan baılanysty ekenin atap ótip, qazaqstandyqtardy oǵan baılanysty kez kelgen fobıadan bas tartýǵa shaqyrdy.
