– Baqyt Dıhanbaıuly, keshe ǵana eski jyldy shyǵaryp salyp, 2024 jyldy qarsy aldyq. Ádette, jyl bastalǵanda ótken jolymyzǵa qaıyrylyp bir qarap, el aldynda esep berip, sodan keıin jańa bastamalar týraly oılana bastaımyz ǵoı. Olaı bolsa, áńgimeni ózińiz basqaratyn ınstıtýttyń tarıhyna qysqasha sholý jasaýdan bastasańyz?
– Ózderińiz jaqsy bilesizder ýnıversıtetimiz tuńǵysh joǵary oqý orny retinde 1928 jyly qurylǵan. Sol kezde jańa ashylǵan joǵary oqý ornynyń quramyndaǵy jalǵyz fakúltettegi úsh bólimniń biri retinde fızıka-matematıka bólimi qurylǵan-dy. Osy bólimniń negizinde fızıka-matematıka fakúlteti, al búgingi kúni Matematıka, fızıka jáne ınformatıka ınstıtýty qalyptasty.
Alǵash ashylǵan fakúltetimizdiń dekany, qazaqtyń birtýar azamaty, Alashorda kósemderiniń biri Álimhan Ermekovtyń bolǵanyn zor maqtanyshpen aıta alamyn.
95 jyldyq tarıhy bar bizdiń túlekterden kóptegen ulaǵatty ustazdar, ǵalymdar shyqty. Solardyń biregeıi retinde fızıka-matematıka ǵylymdarynyń doktory, profesor O.A.Jáýtikovtyń esimin erekshe ataýǵa bolady. Aptal azamat fakúltette kafedra meńgerýshisi, dekan, ýnıversıtettiń ǵylym jónindegi prorektory qyzmetterin atqardy.
Erekshe túlekterimizdiń qatarynda B.S.Jańbyrbaev pen Q.Qalıevalarǵa toqtalǵym keledi. Sol jyldary profesor B.Jańbyrbaev elimizde yqtımaldyqtar teorıasy salasynan ǵylymı ataq qorǵaǵan jalǵyz maman boldy. Budan basqa fakúltet dekany, kafedra meńgerýshisi qyzmetterin abyroımen atqardy.
Al onyń jubaıy aǵa oqytýshy Q.Qalıeva fızıka páni boıynsha oqýlyqtardyń avtory edi. Profesor B.Jańbyrbaev ár dáristiń aldynda aýdıtorıanyń qabyrǵasyna alaqanyn qoıyp, «Qart QazPI-di aıalańdar» dep, sonan soń dárisin bastaýshi edi.
Begaly Sádýaqasuly QazPI-de oqyp júrgen kezimizde tobymyzdaǵy jalǵyz qyz Qalysh apaılaryńa men tańdap úılengenmin dese, apaıymyz, sonsha uldyń ishinen óziniń tańdaǵanyn ázildep aıtyp otyratyn.
Instıtýtymyzda Keńester Odaǵynyń aldyńǵy qatarly ýnıversıtetterin bitirgen dosent S.Boqaev, QazKSR ǴA korespondent-múshesi, profesor B.Orazbaev, profesorlar Sh.Erkeǵulov, Q.Baqtybaev, S.Ermatov, M.Qudaıqulov, B.Q.Naqysbekov, B.Baımuhanov, Q.Muqashev, E.B.Shalbaev, J.Toqybetov, O.Satybaldıev, akademık Ǵ.Ýálıevjáne t.b. kóptegen ulaǵatty ǵalym-ustazdardyń qyzmet atqarǵanyn erekshe jyly sezimmen eske alamyz.
– MFII-da stýdentterge zamanaýı bilim berýmen birge jan-jaqty tulǵa bolyp qalyptasýyna yqpal etý úshin qandaı jumystar atqarylyp jatyr?
– Stýdentterdi jan-jaqty tulǵa bolyp qalyptasýyna yqpal etýde birshama jumystar atqarylyp jatyr. Sonyń birqataryna toqtalyp óteıin.
Eń aldymen, stýdentterge óz mamandyǵy boıynsha jáne odan tys ártúrli mashyqtaný kýrstary bar. Bul – kýrstar stýdentterimizdiń ártúrli daǵdylar men qyzyǵýshylyqtaryn damytýǵa kómektesedi (shahmat, robototehnıka, baǵdarlamalaý).
Ekinshiden, stýdentterge ártúrli salalardaǵy bilimin biriktirýge yqpal etetin Minor baǵdarlamalar qarastyrylǵan, ıaǵnı, pedagogıkalyq emes mamandyq stýdentteri óz tańdaýy boıynsha pedagogıkalyq mamandyqtyń pánderin oqý múmkindigine ıe. Sebebi bul stýdentter keleshekte bilim berý salasynda jumys isteýge qyzyǵýshylyq tanytady.
Úshinshiden, stýdentterdiń shyǵarmashylyqtaryn shyńdap, damytýǵa yqpal etetin ártúrli mádenı is-sharalar (mysaly, «Eki juldyz», «KVN» sıaqty) uıymdastyryp turamyz.
Tórtinshiden, stýdentter alǵan bilimderin praktıkada qoldanýǵa múmkindik beretin kásibı pánder boıynsha jobalyq jumystarǵa, olımpıadaǵa, ǵylym dekadasyna qatysý múmkindigine ıe.
Besinshiden, sıfrlyq saýattylyqtaryn damytýda stýdentterge zamanaýı tehnologıalarmen jumys isteý daǵdylaryn shyńdaý baǵytynda sıfrlyq bilim berýge arnalǵan pánderdi oqıdy, ıaǵnı, Jasandy ınttelekt tehnologıalary, Bilim berýdegi robototehnıka jáne mehatronıka, Bilim berýdi sıfrlyq tehnologıalar, GameDav negizderin uıretemiz.
Altynshydan, stýdentterdiń ózin-ózi tárbıeleýge, ózin-ózi zertteýge jáne bilimdi únemi jańartýǵa degen qyzyǵýshylyǵyn oıatýǵa baǵyttalǵan jeke ózindik jumystar qarasyrylǵan.
Sodan soń, stýdentter jeke tulǵa jáne kásibı maman retinde damýyna kómektesetin pedagogıkalyq jáne óndiristik praktıkalaryn orta bilim berý mekemelerinde, ǵylymı-zertteý ınstıtýttarynda, óndiris oryndarynda ótedi.
– Qazir shyǵarmashylyqpen, ǵylymmen aınalysamyn degen jastarǵa ýnıversıtette barlyq jaǵdaı jasalǵan. Siz basqaratyn ınstıtýtta bul másele qalaı jolǵa qoıylǵan? Qandaı ǵylymı jobalar júzege asyrylyp jatyr? Instıtýttyń ǵylymı áleýeti men jobalardyń mańyzdylyǵyna toqtalyp ótseńiz.
– Bizdiń ınstıtýtymyzda ǵylymı-zertteý jumystarymen aınalysý úshin qolaıly jaǵdaı jasalǵan. Atap aıtqanda, matematıka, fızıka jáne ınformatıka ǵylymı baǵyttary boıynsha ǵylymı-zertteý zerthanalary qarastyrylǵan. Olar «Pedagogıkalyq bilimdi damytý ortalyǵy», «Bilimdi aqparattandyrý jáne bilim tehnologıalary máseleleri ǵylymı zerthanasy» men «Fızıkany oqytý tehnologıalary jáne qoldanbaly zertteýler laboratorıasy». Stýdentterdiń ǵylymı-zertteý jumystaryn shyńdaýǵa 10 kompúter synyptary, 8 fızıkalyq oqý jáne robototehnıka, mehatronıka zerthanalary qyzmet kórsetedi.
Instıtýtymyzdyń profesor-oqytýshylar quramy jáne bilim alýshylar ózderiniń baǵyttary boıynsha ǵylymı-zertteý jumystaryn osy zerthanalarda uıymdastyryp, júrgizedi. Búgingi tańda ınstıtýtymyzda memleket tarapynan qarjylandyratyn 10 ǵylymı joba júzege asyrylýda.
Onyń jalpy kólemi 550 mln teńgeden asady. Bul baǵyttaǵy jobalardy júzege asyrý úshin ınstıtýttyń ǵylymı áleýeti joǵary ekenin atap ótýimiz kerek, ıaǵnı jalpy oqytýshylar quramynyń 60 paıyzdan astamy ǵylymı dárejeli ataqtarǵa ıe.
Atap aıtqanda, QR UǴA akademıgi A.Ábilqasymova, QR UǴA korespondent-múshesi V.N.Kosov, profesor A.S.Berdyshev, profesor B.Ahmetov, PhD doktorlar Á.Qyryqbaeva, E.Ospanbekov, M.Revshenova, J.Baıshemırov, A.Rysqan osy atalǵan ǵylymı jobalarǵa jetekshilik jasaıdy. Maqtanysh sezimmen atap ótetin jaǵdaı, bıylǵy oqý jylynda PhD Á.Qyryqbaevanyń ǵylymı jobasynyń nátıjesi komersıalızasıa jasalynýda, ıaǵnı onyń nátıjeleri óndiriste keńinen qoldaný úshin qosymsha qarjylandyrýǵa ıe boldy. Bul ýnıversıtet tarıhyndaǵy alǵashqy jaǵdaı bolyp otyr.
– Abaı ýnıversıteti Qazaqstannyń óńirlik JOO-men ekijaqty kelisimder negizinde akademıalyq utqyrlyq baǵdarlamasy jumys jasap jatqany belgili. Bul másele Siz basqaratyn ınstıtýtta qalaı jolǵa qoıylǵan? Bilim alýshylardyń syrtqy akademıalyq utqyrlyǵyn uıymdastyrý máselesi týraly da tilge tıek ete ketseńiz?
– Iá, bul akademıalyq utqyrlyq negizinde bilim alýshylardy almasý arqyly óz bilim berý baǵdarlamalarymyzdyń kemshil tustaryn shyńdaı otyryp, óz jetistikterimizdi shákirtterimiz arqyly basqa JOO-da kórsetý múmkindigine ıe bolamyz. Osy oqý jylynda biz akademıalyq utqyrlyq baǵdarlamasy boıynsha Adam Mıskevıch ýnıversıtetine, (Polsha) 26.02.2024 – 06.07.2024 j. aralyǵynda, 5 stýdentti 1 semestrlik oqýǵa jiberemiz.
Al bizge Reseıdiń Petrozavodsk memlekettik ýnıversıtetinen magıstranttar osy semestrde akademıalyq utqyrlyq baǵdarlamasy boıynsha oqýǵa qabyldandy. Sonymen qatar ishki akademıalyq utqyrlyq baǵdarlamasy boıynsha Esenov ýnıversıtetinen, Jubanov atyndaǵy Aqtóbe óńirlik ýnıversıtetinen jáne H.Dosmuhamedov atyndaǵy Atyraý ýnıversıtetterinen 12 stýdent aǵymdaǵy semestrge akademıalyq utqyrlyq baǵdarlamasy boıynsha oqýǵa qabyldandy.
Sondaı-aq, bizdiń magıstratýra baǵdarlamasy boıynsha bilim alýshylarymyz Stambul, Qazan ýnıversıtetterinde taǵlymdamadan ótip keldi.
– Stýdent – oqý ordasynyń aınasy ǵana emes ári maqtanyshy. Olaı bolsa, kásibı salada bolsyn, ǵylymda, sportta, óner-bilimde bolsyn, stýdentterińizdiń qandaı jetistikterin erekshe atap ótken bolar edińiz?
– Jastar – el bolashaǵy, ata-analary men Otanymyzdyń úmiti. Bizdiń stýdentter bilimge qushtar, jan-jaqty damyǵan, belsendi jáne shyǵarmashyl jastar. Stýdentterimiz ǵylymda da, sportta da, óner-bilim jaǵynan da jaqsy jetistikterge jetýde. Zańǵar jazýshy Muhtar Áýezov aıtqandaı, «qashanda halyq pen halyqty, adam men adamdy teńestiretin nárse – bilim ǵana. Damyǵan zamannyń eń myqty qarýy – bilim». Osy oraıda ınstıtýtymyzdyń 4-shi kýrs stýdentteri Leıla Zaırova, Dıana Nurmýhamedova men Mereılim Tólebaı oqýda kórsetken joǵary bilim kórsetkishteri nátıjesinde Prezıdenttik shákirtaqy ıegerleri bolyp tabylady. Respýblıkalyq «Elbasy medali» jobasynyń aıasynda «Fızıka-ınformatıka» mamandyǵynyń 1 kýrs stýdenti Aqnıet Nalhan kúmis medalmen, al «Matematıka» mamandyǵynyń 1 kýrs stýdentteri Aqerke Tanabaı men Arýjan Nesipqazy jáne Nurasyl Ornyqbaı qola medaldarymen marapattalǵan.
Sport salasynda da stýdentterimizdiń jetken jetistikterine toqtalyp ótsem. «Matematıka» mamandyǵynyń 3 kýrs stýdenti Sharapat Beısenova voleıboldan ótken ınstıtýtishilik baıqaýda úzdik oıynshy marapatymen, ýnıversıtetaralyq baıqaýda júldeli II orynmen marapattaldy.
«Matematıka» mamandyǵynyń 2 kýrs stýdenti Nızamdýn Hezızov 2023 jyly Erejesiz jekpe-jekten Qazaqstanyń kúmis júldegeri, Almaty qalasynyń chempıony. Ponkratıonnan Almaty qalasynyń chempıony, MMA-den Almaty qalasy boıynsha kúmis júlde ıegeri atandy.
«Fızıka» mamandyǵynyń 2 kýrs stýdenti Alýa Karımbekova byltyr ótken 12-shi jazǵy ýnıversıadada 100 metr kedergimen júgirýden júldeli 3-shi oryndy ıelendi.
«Fızıka» mamandyǵynyń 4 kýrs stýdenti Iradam Narımanova «VIII halyqaralyq kitap basylymy», «Úzdik jas stýdentter – 2023» ǵylymı jáne oqý oryndary arasynda Birlestik túrindegi zańdy tulǵalar birlestigi uıymdastyrǵan joba aıasynda II dárejeli dıplommen marapattalǵan.
«Matematıka-fızıka» mamandyǵynyń 1 kýrs stýdenti Nurdaýlet Elýbaı respýblıkalyq ǵylymı jobasynda jáne Ó.Joldasbekov atyndaǵy halyqaralyq ǵylymı zertteý jobalarynda 3-shi oryn, al Respýblıkalyq zertteý jobalar konkýrsynda 1-shi oryn ıegeri atandy. 2023 jyly 12 qyrkúıekte Almatyda sulýlyq baıqaýynyń sońǵy mejesi ótken bolatyn. Baıqaý qorytyndysy boıynsha ınstıtýtymyzdyń «Fızıka» mamandyǵynyń 4 kýrs stýdenti Natalá Petrı «Mıss Almaty-2023» ataǵyn ıelendi. Mine, bul jastardyń bári bizdiń bolashaǵymyz ári maqtanyshtarymyz.
– Jumystaryńyzǵa tabys tileımiz. Áńgimeńizge rahmet.
Suhbattasqan Aınur JUMAHAN
