Saıasattanýshy Ashat Qasenǵalı Qazaqstan men Ortalyq Azıadaǵy bılik aýysýyna qatysty óz joramalyn jarıa etti. Onyń oıynsha, Qazaqstanda bılikti turaqty túrde aýysýy úlken mańyzǵa ıe.
Ortalyq Azıada prezıdentter jıi aýysa bermeıdi ǵoı. Túrkimenstanda bılikti Serdar aldy. Ol jas, 40-tan endi asty, áli biraz jyl otyrady deýge negiz bar. Tájikstan basshysy áli otyr, biraq taqty uly, Dýshanbe meri Rýstam Emomalıge beretin syńaıly. Ózbekstanda Mırzıeev Konstıtýsıalyq referendým jasap, óziniń merzimin «obnýlenıe» jasady. Endi ol 2040 jylǵa deıin otyra alady. 2040 bolmasa da, shamamen 2035-ke deıin otyrýy múmkin degen boljam bar.
Qazaqstan da konstıtýsıaǵa prezıdenttik merzim jaıly ózgeris engizdi. Onda prezıdent 7 jyl, bir merzim ǵana otyratyny aıtylǵan. Qysqasy 2030 jyldy biz basqa prezıdentpen qarsy alamyz dep oılaımyn. Prezıdenttik merzim jaıly prezıdent keshe BAQ ókilderimen kezdeskende taǵy aıtty.
Sol sebepti Ortalyq Azıada 2030 jyly Qazaqstan men Qyrǵyzstanda basshy aýysady deýge negiz bar.
«Kim bolady» degenge eshkim jaýap bere almaıtyn shyǵar, biraq kim bolsa da kópvektorlyq saıasatty ustap qalatyn adam bolýy kerek dep sanaımyn. Konstıtýsıadaǵy «7 jyldyq merzim» degenmen alyp qarasaq, onda 2036-da bizde tórtinshi, 2043-te besinshi prezıdent bolady degen sóz. Aman bolsaq, kóre jatarmyz.
Bıliktiń turaqty aýysýy (smenáemostvlastı) degen mańyzdy. Bul jerdegi negizgi aksent «turaqty aýysýy» degenge kelip tireledi. Turaqty aýysý – memlekettik dınamıkany qalpyna keltiredi. Saıası partıalardyń kandıdat shyǵarýy, kelesi naýqanǵa daıyndalýy degenge áser etedi. Qoǵam da saıası naýqannyń qashan bolatynyn bilip otyrady.
Saıası partıalar saıası naýqandy qyzdyrý úshin olardyń sany kóp bolý kerek. Sońǵy jyldary partıa tirkeý úshin birqatar jeńildikter engizildi. Adam sany qysqardy, májiliske ótý paıyzy tómendetildi degendeı. Bul jaqsy ózgeris. Alaıda taǵy da jeńildik jasaýǵa bolady dep oılaımyn. Partıa qurýdyń kókesi osy eken dep, topyrlatý da durys emes árıne. Turaqty 10-12 partıa bolsa jetkilikti sıaqty. Qazir Parlamentte 6 partıa otyr, bul osyǵan deıingi parlamentten áldeqaıda jaqsy. Al kelesi parlamentte budan da kóp partıa otyrsa, ol tipti jaqsy dep oılaımyn. Talqy artady.
Saıası naýqan demekshi, qazir aýyl-aýdanda da saılaýlar ótip júr. Aýyl ákimin saılaý, aýdan ákimin saılaý degendeı. Durys árıne, Eýropanyń biraz elinde baıaǵydan solaı ǵoı. Keı jerde ádiletti bolyp jatyr, keı jerde ádiletsiz ótýde. Keı jerde «rýlyq kózqaraspen daýys beripti» degendi de estip qalamyn (bul jaıynda bir jazba jazam)). Bastapqyda túrli olqylyqtar bolatyny anyq. Degenmen aqyryndap bastaldy, kem-ketigi júre túzeledi. Báribir ótetin jol ǵoı. Endeshe qazir bastap ketken durys boldy.
Prezıdenttik merzimge qatysty saıttar jazyp jatyr. Sony kórip, týyndaǵan oılar ǵoı.
