دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىنىڭ مالىمەتتەرى بويىنشا جىل سايىن الكوگولدىڭ كەسىرىنەن 3 ميلليوننان استام ادام قايتىس بولادى ەكەن. ولاردىڭ 75 پايىزى – ەر ادامدار.
ستاتيستيكا بويىنشا ەلىمىزدە ورتا ەسەپپەن ءاربىر جەتىنشى قىلمىسكەر ماس كۇيىندە قىلمىس جاسايدى. ماسكۇنەمدىكتەن بولعان ءولىمءنىڭ تورتتەن ءبىر بولىگى جازاتايىم وقيعالاردان، جانجالدان جانە وز-وزىنە قول جۇمساۋعا بايلانىستى جاراقاتتان، ال تورتتەن ءبىرى – اسقازان-ىشەك جولدارىنىڭ اۋرۋلارى، 19% – جۇرەك اۋرۋلارى، قالعانى – جۇقپالى اۋرۋلار، وبىر جانە پسيحيكالىق اۋىتقۋلاردان تۋىندايدى دەپ ماماندار دابىل قاعۋدا.
بۇۇ مالىمەتتەرى بويىنشا الكوگولدەن بولاتىن ءولىم-جىتىم دەڭگەيى جوعارى ەلدەردىڭ اراسىندا قازاقستان 10-ورىندا تۇر. الكوگولدى سۋسىننىڭ كولەءمى قانداي بولسا دا، دەنساۋلىققا زيان. بۇل تۋرالى زەرتتەۋ The Lancet مەديسينالىق جۋرنالىندا جارىق كوردى. ۆاشينگتون ۋنيۆەرسيتەتى عالىمدارىنىڭ ايتۋىنشا، الەمدەگى ءار ءۇش ادامنىڭ ءبىرى ءسپيرتتى سۋسىن قولدانادى. الكوگول تۇتىنۋ بولاشاق ۇرپاقتىڭ دەنساۋلىعى ءۇشىن دە وتە زيان. بۇۇ ۇسىنعان تۇراقتى دامۋ ماقساتتارى كونسەپسياسىنىڭ 3 ماقساتى «جاقسى دەنساۋلىق جانە ءال-اۋقات» ەكەنىن ەسكەرە وتىرا زياندى زاتتارمەن كۇرەس بارلىق ەلدە وزەكتى ەكەنىن اڭعارتادى.
قازىرگى تاڭدا الەمنىڭ كوپتەگەن ەلىندە سالاۋاتتى ءومىر سالتىن قالىپتاستىرۋ ءۇشىن مەملەكەت ارنايى باعدارلامالاردى جۇزەگە اسىرۋدا. كەيبىر ەلدەردە الكوگولدى ىشىمدىك ىشۋگە، ساتۋعا مۇلدە تىيىم سالىنعان. سونىمەن قاتار، ءتۇرلى شەكتەۋ تۇرلەرى دە بار.
ماسەلەن، ىشىمدىك ساتاتىن دۇكەندەردىڭ مەكتەپكە جاقىن بولماۋى، الكوگولدى ىشىمدىك ساتاتىن كۇندەر مەن ساعاتتاردى شەكتەۋ، ءىرى سپورتتىق جارىستار بولاتىن كۇنى الكوگول ساتپاۋ. مۇنداي شەكتەۋلەرگە قوسا ەل ىشىندە ىشىمدىككە قارسى كۇرەس ۇلگىلەرى دە بار. جالپى، ادامدى ماسكۇنەمدىكتەن ارىلتۋدىڭ 12 قادامى بار. رەابيليتاسيا ورتالىعىندا ناۋقاس وسى 12 قادامنان ءوتىپ، ەم الادى. ءبىر ەرەكشەلىگى – مۇنداي ورتالىقتا دارىگەرلەر مەن پسيحولوگتەر عانا ەمەس، كەزىندە ءوزى ماسكۇنەم بولعان قاراپايىم ادامدار دا قىزمەت ەتەدى. وسىنداي شارالاردان كەيىن دە ايىققاندار بار.
«اراقتىڭ ادام دەنەسىندە زياندى اسەر ەتپەيتىن مۇشەسى جوق، ول بارلىق اعزاداعى نۇكتەلەرگە دەيىن ۋلى اسەرىن تيگىزەدى». ستاتيستيكا اگەنتتىگىنىڭ دەرەگىنە سۇيەنسەك، الماتى قالاسىندا ءار 100 مىڭ ايەلدىڭ 211-دەن استامى، ەر ادامداردىڭ 2330-ى اراق-شاراپتىڭ كەسىرىنەن پسيحيكاسى مەن مىنەز-قۇلقى بۇزىلعان. استانادا بۇل كورسەتكىش 90 جانە 476-نى قۇرايدى. سالاۋاتتى ءومىر سالتىن قالىپتاستىرۋ ۇلتتىق ورتالىعىنىڭ دەرەكتەرى بويىنشا، پسيحيكالىق جانە تارتىپتىك اۋىتقۋلارى بار 249 مىڭ ادام ەسەپتە تۇر. ولاردىڭ ءاربىر 12ء-سى – 25-30 جاستاعىلار، وتباسىن قۇرىپ، ەڭبەككە ارالاسىپ، قوعامنىڭ بەلسەندى مۇشەلەرى بولاتىن ايەلدەر. ۇلتتىق ورتالىق قىزمەتكەرلەرى بۇل مالىمەتتىڭ تولىق ەمەس ەكەنىن مويىندايدى. ەسەپكە الىنباعان اراققا اۋەستەردىڭ قاتارى ودان دا كوپ. ستاتيستيكالىق دەرەككە سۇيەنسەك، رەسپۋبليكا تۇرعىندارىنىڭ 35 پايىزى ىشىمدىككە ءۇيىر ەكەن. وكىنىشكە قاراي، وسى دەرەككە مەكتەپ جاسىنداعى بالالار دا ىلىككەن. جوعارىدا اتالىپ وتكەن مالىمەتتەردى ەسكەرە وتىرىپ، شاكىرتتەرىمىز زياندى دۇنيەدەن الىس بولادى دەگەن سەنىمدەمىز.
نۋراحمەتوۆا گ.گ.
ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ-دىڭ زاڭ فاكۋلتەتى ازاماتتىق قۇقىق جانە ازاماتتىق ءىس جۇرگىزۋ، ەڭبەك قۇقىعى كافەدراسىنىڭ ز.ع.ك.، دوسەنت
