ارينە، ونىڭ جازۋشىلىعى ەش كۇمان كەلتىرمەيدى، ونىڭ ورنى شەكسپيردىڭ جانىندا. «اعايىندى كارامازوۆتار» وسىعان دەيىنگى جازىلعان رومانداردىڭ ىشىندەگى ەڭ ۇلىسى. ال، «ۇلى ينكۆيزيتور تۋرالى اڭىز» الەمدىك ادەبيەتتىڭ ەڭ ۇلكەن جەتستىگى دەسەك بولار جانە ول تۋرالى اسىرا سىلتەۋ مۇمكىن دە ەمەس. سەبەبى، لايىقتىسى وسى. ءبىراق، جازۋشى شىعارماشىلىعىنىڭ الدىندا پيسحواناليز دارمەنسىزدىگىن مويىندايدى.
[caption id="attachment_13381" align="alignright" width="800"]
فەدور دوستويەۆسكيي[/caption]
دوستويەۆسكيي موروليست رەتىندە دارمەنسىزدەۋ. ونى جوعارى مورالدى ادام رەتىندە ەلەستەتكەندە، ومىرىندە كۇناھارلىقتىڭ ءتۇبىن كورىپ، ول ەندى جوعارى مورالدىك دەڭگەيگە جەتكەنىندە، ءبىز ءبىر جاعدايدى ەسكەرۋسىز قالدىرامىز. سەبەبى جوعارى مورالدى ادام ىشكى قايشىلىعىنا قارايلاپ جانە وعان سول مەزەتتە بەرىلمەيتىن ادام ەمەس پە؟ بىردە كۇنا جاساپ، بىردە وعان وكىنىپ جوعارعى مورالدى ماقسات قوياتىنداردى – ءومىردى وزىنە تىم ىڭعايلى ەتىپ جاساپ الدى دەپ سوگۋگە بولادى. ول – مورالدىلىق پرينسيپتەرىنىڭ قىزمەتىن اتقارمايدى، سول ۋاقىتتا مورالدىق قۇندىلىقتار بۇكىل ادامزاتتىڭ نەگىزگى ماقساتىن ايقىندايدى. ونىسىمەن دە ول ۆارۆارلارعا ۇقسايدى. كوش داۋىرىندەگى ۆارۆارلار، ادامداردى ءولتىرىپ، كەيىن سونىسىنا وكىنەنتىن بولعان. ال سول وكىنىش، جاڭا ولتىرۋلەردىڭ الدىنداعى تازالىقتى سيپاتتايتىن ەدى. ءدال سولاي يۆان گروزنىي دا؛ ءوز ارىڭمەن كەلىسىمگە كەلۋ – ورىس ەلىنە ساي ۇعىم. دوستويەۆسكييدىڭ ىشىندەگى وسى تالاستىڭ سوڭى دا ءالى ەشكىمگە بەلگىسىز. ونىڭ وسى ارىمەن كەلىسىمىنىڭ ارقاسىندا، ول تايىنۋعا كەلىستى، پاتشاعا جانە حريستيان قۇدايىنا باعىندى جانە ءدال وسىعان، ودان ءسال تومەندەۋ اقىلدار دوستويەۆسكييگە قاراعاندا ەش قيىندىقسىز كەلدى. ۇلكەن تۇلعانىڭ ەڭ ءالسىز جەرى، مىنە، وسىندا. دوستويەۆسكيي ۇلى ۇستاز بەن بوستاندىققا شىعارۋشى مۇمكىندىگىن قولىنان شىعارىپ الدى. ونىڭ ورنىنا ول قاپاستاعىلارعا قوسىلدى، بولاشاق ونەر وعان كوپ نارسەمەن تاۋەلدى بولمايدى دا. بالكىم وسىنىڭ ارقاسىندا ول نيەۆروزعا ۇشىرادى، سونىڭ كەسىرىنەن وسىنداي ساتسىزدىككە ۇرىندى. ءبىراق ادامزاتقا دەگەن ماححابباتىنىڭ ارقاسىندا وعان باسقا – اپوستولدىق – قۇلشىلىق ەتۋ جولى اشىلدى.
وسى جەردە، وسىعان قاراما قايشى دوستويەۆسكييدىڭ مىنەزىن اجىراتىپ الۋعا بولادى؛ ونىڭ سۇيىسپەنشىلىككە دەگەن ەرەكشە ۇمتىلىسى، ونىڭ ءسارۋار ماحابباتى مەن كەشىرىمشىلدىگى، ول جەك كورە الاتىن جەرىندە دە كومەككە بارۋى مەن سۇيە الۋى، ەسكە تۇسىرەتىن بولساق، ونىڭ ءبىرىنشى ايەلى مەن ونىڭ كوڭىلدەسىن الايىق.
بىزگە كوبى قابىلداي بەرمەيتىن دوستويەۆسكييدى كۇناھار جانە قىلمىسكەر رەتىندەگى تالقىلاۋ كۇتىپ تۇر. جانە بۇل تالقىلاۋ قاراپايىم قىلمىستىق فاكتورلارمەن قارالۋى ءتيىس ەمەس. قىلمىستىڭ ءموتيۆىن قاراستىرۋ وتە ۇزاققا سوزىلمايدى، سەبەبى قىلمىسكەرلەردە ەكى ءتۇرلى سيپات بار. ءبىرى ءوزىن تىم جاقسى كورسە، ەكىنشىسىندە قىلمىسقا دەگەن بەيىمدىلىك يا اۋىتقۋشىلىق بولادى. ماحابباتىڭ جوقتىعى مەن ادامدارمەن ەموسيانالدىق جانە قاتىناسقا كەرەكتى باعا بەرە الماۋ ەكى تيپكە دە ورتاق سيپات. وسى جەردە، وسىعان قاراما قايشى دوستايەۆسكييدىڭ مىنەزىن اجىراتىپ الۋعا بولادى؛ ونىڭ سۇيىسپەنشىلىككە دەگەن ەرەكشە ۇمتىلىسى، ونىڭ ءسارۋار ماحابباتى مەن كەشىرىمشىلدىگى، ول جەك كورە الاتىن جەرىندە دە كومەككە بارۋى مەن سۇيە الۋى، ەسكە تۇسىرەتىن بولساق، ونىڭ ءبىرىنشى ايەلى مەن ونىڭ كوڭىلدەسىن الايىق. ءبىراق وسى ورايدا سۇراق تۋادى – وسى تىزىلگەن سيپاتتاردىڭ قىلمىسقا قانداي قاتىسى بولماق؟ جاۋاپ بىرەۋ-اق – ول تاڭداعان سيۋجەتتەر، ونىڭ كەيىپكەرلەرى، قىلمىسكەر،زورلىقشىلار، ادام ولتىرۋشىلەر، ەگوسەنترلىك مىنەزدەر ونىڭ قىلمىستىق سيپاتىنىڭ ءوز ىشىندە جاتقانىن كورسەتەدى-مىس؛ سول سەكىلدى ونىڭ جەكە ومىرىندەگى بىرنەشە فاكتورلار، ونىڭ قۇمار ويىندارىنا بەيىمدىلىگى، مۇمكىن ءالى بوي جەتىپ ۇلگەرمەگەن قىزعا سەكسۋالدى قۇمارلىعى ( يسپوۆەد). بۇل قاراما قايشىلىق كەلەسى جولمەن شەشىلۋى مۇمكىن. ونىڭ قىلمىسقا قۇمارلىعى ونى قىلمىسكەر جاساۋى مۇمكىن ەدى، باستىسى ونىڭ وزىنە قارسى قىلمىس (سىرتتىق ەمەس، ىشكى فاكتورعا يە بولدى) جانە ول كەيىن كەلە مازوحيزمگە جانە وكىنىش سەزىمىنە الىپ باردى. نە دەگەنمەن ونىڭ ساديستتىك سيپاتى دا بار، ونىڭ شىدامسىزدىعى، نيەۆروزدىلىعى، اشۋلانشاقتىعى – ءتىپتى ءوزى جاقسى كورەتىن ادامدارىنا دا – ءتىپتى ونىڭ وقىرماندارعا ءتىل قاتۋى دا؛ ول ۇساق-تۇيەك ماسەلەلەردە – جالپى ماعىناداعى ساديست، ال ۇلكەن دۇنيەلەرگە كەلگەندە وزىنە قارسى ساديست، ياعني ول مازوحيزم جانە ول ەڭ جۇمساق، قول ۇشىن بەرۋگە استە ءازىر تۇراتىن، جۇرەگى ەلجىرەپ تۇراتىن ادام.
دوستايەۆسكييدىڭ تۇلعالىق قيىندىعىنا ءۇش فاكتور كەلتىردىك – ءبىرى جالپى، ەكەۋى جالقى فاكتورلار. ونىڭ اففەكتيۆتىلىگى، ونىڭ سادو-مازوحيزمگە نەمەسە قىلمىسكەرلىككە اپاراتىن ىشكى سيپاتى جانە ەشقانداي اناليزگە كەلمەيتىن ونىڭ شىعارماشىلىق دارىنى. وسىنداي تاندەم ونى نيەۆروزسىز-اق ءوز دەگەنىن ىستەۋىنە بولاتىن ەدى، سەبەبى ەش نيەۆروزسىز ءجۇز پايىزدىق مازوحيستتەر بار ەمەس پە؟ ءبىراق وسى كەزەكتەگى دۇنيەلەر نيەۆروزدىڭ دوستويەۆسكييدىڭ بويىندا بار ەكەندىگىمەن شيەلەنىسەدى، تىعىرىققا تىرەيدى. نيەۆروز – ول وزىندىك «مەن»ء-نىڭ بار ەكەندىگىنىڭ بەلگىسى. جانە ول، سول «مەن»ء-دى ىشكى كۇرەسىندە جەڭۋدى قالادى.
نيەۆروز، دورەكى ايتقاندا، قانداي جاعدايدا بەلەڭ الادى؟ دوستويەۆسكيي ءوزىن – كەيىن بارلىعى دا سولاي ويلادى – ەپيلەپتيك دەپ جاريالادى. ول ءوزىنىڭ اۋىر ۇستامالارىنىڭ، ەسىنەن تانىپ قالۋىمەن وسى تۇجىرىمعا كەلدى.
دوستايەۆسكييدىڭ ەپيلەپتيكامەن اۋىرعانىن ناقتى ايتۋعا كەلمەيدى. ءتىپتى ول ايتىپ تۇرعان ەپيلەپتيكا نيەۆروزدىڭ العاشقى بەلگىلەرى عانا بولۋى مۇمكىن. جانە ونىڭ ەپيلەپتيك بولماعانىن تاعى ەكى تۇجىرىم بويىنشا انىقتاۋىمىزعا بولادى: ءبىرىنشىسى ول – دوستويەۆسكييدىڭ امنەزيالىق ۇستامالارى جەتكىلىكسىز مولشەردە نەمەسە سەنىمسىز، ال ەكىنشى تۇجىرىم – ەپيلويدتىق ۇستامالارىنىڭ بولىپ-بولماعانىنىڭ بەلگىسىز ەكەنى.
ەكىنشىسىنەن باستاساق، ەپيلەپسيانىڭ بارلىق دەرلىك پوتولوگياسىن باستان-اياق قاراپ شىعۋدان ەشتەڭە شىقپاس ەدى. ءبىراق ءبىر نارسەنىڭ انىقتاي الامىز: قايتا-قايتا تابىلا بەرەتىن ءبىر سيپات بار؛ تولىق كلينيكالىق ۇعىمعا سيىپ-سىيماۋى دا بەلگىسىز، «قاسيەتتى اۋرۋ»( morbus sacer). بۇل وتە قورقىنىشتى اۋرۋدىڭ ەشقانداي سيپاتسىز تالماعا ۇشىراۋ، ۇستامالاردىڭ ۇستەمەلەنۋى، مىنەزدىڭ اشۋلانشاق جانە ادامنىڭ قاتىگەزدىككە بەيىم بولۋى، سوڭىندا بارلىق رۋحاني دەڭگەيدىڭ تومەندەۋىنە اپارىپ سوعادى. ءبىراق ءبىز وسى كارتينانىڭ قاي جاعىنان قاراساق تا، ءبىر بەلگىسىزدىككە، تىعىرىققا اپارىپ تىعادى. بىردەن ۇستايتىن تالمالار ومىرگە ءقاۋىپ توندىرەتىندەي دەڭگەيگە جەتە الاتىن status epilepticus، كەي جاعدايدا وسىنشاما كۇش الماي قالۋى دا مۇمكىن. قىسقا ابسانستىق كۇي، تەز قويىپ كەتەتىن باس اينالۋلار جانە ول اۋرۋدىڭ بەيسانالىق دەڭگەيدە ءبىر ءتۇرلى ءىس-قيمىلداردى ىستەۋىنە سەبەپ بولادى، كەي جاعدايلاردا. ءبىراق قالاي دەسەك تە، كەيدە ول تەك تاندىك دەڭگەيدە ەمەس سانالىق، رۋحاني دەڭگەيدە دە بەلەڭ الۋى دا عاجاپ ەمەس (قورقىنىش)؛ نەمەسە سول رۋحاني دەڭگەيگە تاۋەلدى بولادى. كوپ جاعدايلاردا ينتەللەكتۋالدى دەڭگەيدىڭ تومەندەۋى بار، ءبىراق كەمىندە ءبىر جاعدايدا – بىزگە بەلگىلىسى – وسى سيپاتتىڭ بەلەڭ الماعانىن بىلەمىز (گەلمگولس). ەپيلەپسيامەن اۋىراتىن ادامداردىڭ جۇزىنەن توپاستىقتىڭ، جەتىلمەي قالعان ادامداردىڭ سيپاتىن، اشىق كورىنىس بەرەتىن اقىماقتىق پەن مي جۇيەسىندەگى اقاۋلاردى بايقاۋعا بولادى؛ ءبىراق ول، ارينە، ەپيلەپسيانىڭ جالپى سيپاتىن كورسەتە المايدى؛ ءدال وسىنداي ەپيلەپسيا رۋحاني دەڭگەيى جوعارى ادامداردان – كەي جاعدايلاردا ءتىپتى نورمالىق دەڭگەيدەن دە جوعارى – كوپ جاعدايلاردا وزدەرى تولىق قاندى باسقارا المايتىن اففەكتىلىكتى بايقاۋعا بولادى.
«ەپيلەپسيالىق رەاكسيا» - ەگەر وسىنىڭ ءبارىن سولاي ايتاتىن بولساق – نيەۆروزدىڭ قول استىنا وتەدى، تۇسىنىكتى تىلدە ايتقاندا. وسىلاي العاندا ءبىز ورگانيكالىق جانە اففەكتىلى ەپيلەپسيانى ءبولىپ الامىز. قاراپايىم تىلمەن ايتساق، بىرىنشىسىمەن اۋىراتىن ادام – مي اقاۋىنا ۇشىراعان، ال ەكىنشىسىمەن اۋىراتىن ادام – نيەۆروتيك. بىرىنشىسىندە ىشكى جان دۇنيە سىرتقى اسەرلەردىڭ كەسىرىنەن بۇزىلعان، ال ەكىنشىسىندە ىشكى رۋحاني الەمنىڭ ءوزىنىڭ بۇزىلعان بەينەسى.
دوستايەۆسكيي وسىنىڭ ەكىنشىسىنە دۋشار بولۋى ابدەن مۇمكىن. ءبىراق مۇنى دالەلدەۋ قولدان كەلمەيدى. ول ءۇشىن ونىڭ ومىرىنەن تولىق ماعۇلمات، تالمالاردىڭ قاي ۋاقىتتا، قاي ۋاقىت ارالىعىندا بولعانى، قانداي اسەردىڭ كەسىرىنەن بولعانىن انىقتاۋ قاجەت. بىزدە ونداي دەرەك جوق، بولسا دا بىر-بىرىنە قاراما قايشى تۇستارى كوپ كەزدەسەدى. دەگەنمەن، دوستايەۆسكييدىڭ ەپيلەپسياسى بالا كەزىنەن باستالۋى مۇمكىن. ول ۋاقىتتا وتە قاتتى اسەر بەرمەگەن، ۋاقىت وتە باس اينالۋلار مەن تالمالاردىڭ ءالسىز ۇستامالارى بولىپ تۇرعان. تەك ون سەگىز جاسىندا العان قاتتى پسيحيكالىق اسەر – اكە ءولىمى – ەپيلەپسياعا اينالعان. ونىڭ ەپيلەپسياسى سىبىرگە، قىلمىسىن وتەۋگە كەتكەن ۋاقىتتا جويىلىپ كەتتى دەۋگە دە بولار ەدى، ءبىراق بۇعان ءبىر دەرەك تاعى قارسى كەلىپ تۇر. «اعايىندى كارامازوۆتارداعى» اكە ءولتىرۋ مەن دوستايەۆسكييدىڭ اكەسىنىڭ تاعدىرىنىڭ ۇقساستىعى ونىڭ بيوگرافتارىنىڭ تالاي كوزىنە تۇسسە كەرەك. قالاي دەگەنمەن بۇل ولار ءۇشىن كىلت – تانىمال زاماناۋي پسيحولوگيالىق اعىمنىڭ جول كورسەتۋى. ول، ارينە – پسيحواناليز، پسيحوناليز بۇل دەرەكتەن دوستايەۆسكييدىڭ وتە قاتتى پسيحيكالىق زاقىم العانىن كورۋگە بەيىم، جانە بۇل ونىڭ نيەۆروزىنداعى باستى نىسان نە بولماسا نيەۆروزىنداعى كىلتتىڭ ءوزى. ەگەر مەن پسيحواناليزدىك بۇل تۇجىرىمدى پيسحولوگيا جونىنەن تۇسىندىرە باستاسام، مەن عىلىم مەن پسيحواناليز سوزىنەن الشاق جاندارعا مۇلدە تۇسىنىكسىز بولىپ قالۋدان قورقامىن.
سونىمەن بىزدە ءبىر عانا انىق دەرەك بار. ول - دوستويەۆسكييدىڭ بالا كۇنى مەن «ەپيلەپسياعا» ۇشىراعانعا دەيىنگى كۇيى. بۇل تالمالاردا ءولىمنىڭ كەيىپى بار – ولىمنەن قورقۋ – جانە ول لەتارگيالىق ۇيقىمەن سيپات العان. بۇل اۋىرۋ ونىڭ بالا كۇنىنەن بەلەڭ العان، ول دوسى سولوۆيەۆكە ايتقانىنداي ءدال ءقازىر ءولىپ كەتەتىندەي سەزىم، راسىندا كەيىننەن ءدال ءولىم كەشكەندەي سەزىم كەشكەن... ونىڭ اعاسى اندرەي، فەدوردىڭ شىن مانىندە دە ءولىم تەكتى ۇيقىدان قورقىپ، ۇيقى الدىندا ونى تەك بەس كۇننەن كەيىن جەرلەۋىن سۇراپ جازعان حات قالدىرىپ وتىرعان (رۋلەتكا باسىنداعى دوستويەۆسكيي، كىرىسپە. XL ب).
بىزگە وسى ۇستامالاردىڭ ماعىناسى مەن سەبەبى بەلگىلى. ول بىرەۋدىڭ ءولىمى نەمەسە ءتىرى ادامعا ءولىم تىلەۋ، سوڭىندا سونىسى ءۇشىن جازا تارتۋ. ەكىنشىسى كوبىرەك كەلەتىن سەكىلدى. تالما ۇستاپ قالۋى ول وزىنشە ءبىر جازا سەكىلدى. ءبىز بىرەۋگە ءولىم تىلەدىك، كەيىن سول ولىممەن ءوزىمىز ولدىك. پسيحواناليتيكالىق عىلىم بالانىڭ وسى وزگە ادامى اكەسى ەكەنىن انىقتايدى. جانە ۇستاماسى ۇستاپ، تالماعا شالدىققاندا ول اكەسىنە ءولىم تىلەگەنى ءۇشىن ءوزىن جازالايدى-مىس.
اكە ءولتىرۋ جەكە ادامنىڭ ءھام بار ادامزاتتىڭ باستى قىلمىسىنىڭ ءبىرى بولىپ سانالادى. جانە ول ءوزىن جازالاۋدىڭ باستى نىسانى ەكەنى انىق؛ البەتتە ونىڭ وسى اۋىرۋىنداعى جالعىز نىسان ەكەنى بەلگىسىز، پسيحوناليز كەشىرىم ىزدەۋ مەن ءوزىن جازالاۋداعى ماعىناسىن تولىقتاي زەرتتەپ بەرە المايدى. ءبىراق اكەسىنە دەگەن قاتىگەزدىكتەن بولەك، ازعانتاي سۇيىسپەنشىلىك تە بالانىڭ بويىنان ءوڭ الادى. ەكى ۇدايلى سەزىم؛ ول اكەسى سەكىلدى بولعىسى كەلدى – سەبەبى اكەسى ونىڭ ماقتان تۇتارلىق ادامى ەدى، ول اكەسىنىڭ ورنىن باسقىسى كەلدى – سونىقتان دا ونى جولىنان الىپ تاستاۋعا بەكىندى. ءبىراق بۇنىڭ ءبارى ءبىزدى تىعىرىققا اپارىپ تىرەدى. ول ەگەر ءوز اكەسىن جولىنان الىپ تاستاۋعا بەكىنسە، اكەسى تاراپىنان جازانىڭ بولاتىنىن دا بىلگەن، ول اكەسىنىڭ ءوزىن ءپىشتىرىپ تاستاۋىنان قاتتى قورىققان. ول ءوزىنىڭ ەركەكتىگىن ساقتاپ قالۋى ءۇشىن دە، قورىققانىنان دا ول ويىنان باس تارتادى. جانە ول ويى ونىڭ بەيسانالىق دەڭگەيىندە قالىپ قويعاندىعىنان دا، ول ءوز-وزىن كىنالاۋدىڭ باستى نىسانى بولىپ ەسىنەن كەتپەيدى. ءبىز قاراپايىم نورمالاردى، ايتالىق، ەديپتىك كومپلەكستەردى ءتۇسىندىرىپ بەردىك. ءبىراق تاعى ءبىر ماڭىزدى تولىقتىرۋدى ەنگىزۋىمىز كەرەك-اق.
ول پىشتىرۋدەن قاتتى قورىققانى سونشالىق، ءوزىنىڭ ەكىنشى جاقتى، ياعني بيسەكسۋالدى سەزىمدەرىنە بوي الدىرتىپ الۋدان شوشىندى. ونداي جاعداي بولعاندا ادام ايەل جاندۇنيەسىنە بەيىم بولا سالۋى دا عاجاپ ەمەس. ايتالىق، بيسەكسۋالدىقتى دوستويەۆسكييدىڭ بويىنان كورۋگە بولادى، ءبىراق ول قالىپتى مولشەردە عانا. ونىڭ ەر ادامدارمەن دوستىعى نەمەسە ماحابباتىنداعى قارسىلاسقا دەگەن ءبىر ءتۇرلى قارىم-قاتىناسى. وسىنىڭ ءبارى ونىڭ شىعارمالارىندا بوي الادى.
«جوعارعى مەن» ساديستىك، ال وزىندىك «مەنىمىز» مازوحيستتىك ءرولدى الادى. ياعني بەيسانالى تۇردە قىلمىسكەرلىك پەن سول قىلمىسىمىز ءۇشىن ءوزىمىزدى جەگىدەي جەيمىز دەگەن ءسوز. سەن اكەڭدى اكە بولۋ ءۇشىن دە ولتىرەسىڭ، ال ءقازىر سەنىڭ ءوزىڭ اكەسىن، ال اكەڭ ولگەڭ. ءبىراق ول ءقازىر سەنى ءولتىرىپ جاتىر. ۋاقىت وتە اكە مەن تۇلعا اراسىنداعى قايشىلىق سول جاڭاعى بەيسانالىق دەڭگەيدەگى وزىندىك «مەن» مەن «جوعارعى مەن» اراسىنداعى قايشىلىققا اپارىپ سوقتى.
اكەسى ەكەۋىنىڭ اراسىنداعى قاتىگەزدىك قارىم-قاتىناس ونىڭ ساناسىنداعى، ىشىندەگى وزىندىك «مەن»، بارا-بارا وسى قورقىنىشتى وزىنە قابىلدايدى. جانە ول ۋاقىت وتە بەيسانالىق دەڭگەيدە ورنىقتى ورىنىن الادى. ءبىز ونى «جوعارعى مەن» دەپ اتايمىز، كەزەگىنشە ول وتباسىلىق تاربيەنىڭ اسەرىنەن پايدا بولاتىن، پسيحيكاداعى ماڭىزدى تەتىك. اكەسى ەگەر زورلىقشى، قاتىگەز ادام بولسا، وندا وسى قاتىناستى ءبىزدىڭ «جوعارعى مەنىمىز» وزىنە قابىلداپ الادى. ال وزىندىك «مەن» ءپاسسيۆتى تۇردە قالا بەرمەك، ءبىراق نەگىزىندە ول «جوعارعى مەندى» ورنىنان تايدىرۋ ءۇشىن قولدانىلاتىن بولسا دا كولەڭكەدە قالىپ كەتەدى. ال كەيىنگى تاعدىر – ول سول اكەسىنىڭ ءومىرىنىڭ جالعاسى رەتىندە بولىپ قالا بەرمەك. ادامنىڭ ساناسى، ونىڭ بەيسانالىق دەڭگەيىندەگى پروسەسستەرگە مۇلدەم ارالاسا المايدى جانە ونىڭ جانىندا ول تەك قيىلىسپايتىن پاراللەل سەكىلدى. «جوعارعى مەن» ساديستىك، ال وزىندىك «مەنىمىز» مازوحيستتىك ءرولدى الادى. ياعني بەيسانالى تۇردە قىلمىسكەرلىك پەن سول قىلمىسىمىز ءۇشىن ءوزىمىزدى جەگىدەي جەيمىز دەگەن ءسوز. سەن اكەڭدى اكە بولۋ ءۇشىن دە ولتىرەسىڭ، ال ءقازىر سەنىڭ ءوزىڭ اكەسىن، ال اكەڭ ولگەڭ. ءبىراق ول ءقازىر سەنى ءولتىرىپ جاتىر. ۋاقىت وتە اكە مەن تۇلعا اراسىنداعى قايشىلىق سول جاڭاعى بەيسانالىق دەڭگەيدەگى وزىندىك «مەن» مەن «جوعارعى مەن» اراسىنداعى قايشىلىققا اپارىپ سوقتى.
[caption id="attachment_13382" align="alignright" width="187"]
ايگىلى فيلووسف، پسيحولوگ ز. فرەيد[/caption]
دوستويەۆسكييدىڭ اكەسىنە دەگەن جەك كورىنشتىلىك ۋاقىت وتە كەلە اۋىر دەڭگەيگە جەتتى. اكەسى وعان قاتال بولدى، ءبىراق ولگەننەن كەيىن دە ونىڭ زۇلىمدىعى دوستويەۆسكييدى ىشىنەن جەي باستادى. بەيسانالىق دەڭگەيدەگى وسىنداي اقاۋ وتە ءقاۋىپتى. ارينە، ەگەر ول سىرتقى كورىنىس تاپسا. ونىڭ ءوز اكەسىنىڭ ولىمىنە كىنالى سەزىنگەندىكتەن دە ءوزىنىڭ ويىندا ول ازا تۇتتى، ءوزىن جازالادى. ال ونىڭ فانتازياسى وڭگە اينالدى. ول وسىلاي ءولىمدى ۇيقىدا، تالما ۇستاعان كەزىندە قۇشتى (ۋاقىتشا). دوستويەۆسكييدىڭ وسىنداي تالما ۇستامالارى كەيىننەن ەپيلەپسياعا اپارىپ سوقتى. ونىڭ تالماسى اكەسىنىڭ ءولىم كەيىپىندەي قورقىنىشتى وبرازدا بولدى جانە وعان قوسا سەكسۋالدى بەيىمدىلىگىنىڭ سيپاتى قوسىمشا زاقىمدىلىققا اپاردى، ءبىراق ونى ءدال ايتۋ مۇمكىن ەمەس.
ول تالما كەزىندە ۇلى راقاتقا بولەندى. جانە بۇنى اكەسىنىڭ ءولىمى ءۇشىن العان جازا رەتىندە قاراۋىمىزعا بولادى. وسىنداي ءلاززات پەن وزىنە قارسى قىلمىستىڭ اراسىندا وراسان زور الماسۋلار ونىڭ نيەۆروتيك ەكەندىگىنىڭ ءبىر دالەلى دەسەك بولار. ول سىبىرگە ايدالعان ۋاقىتىندا ەشقانداي دا تالماعا ۇشىراماۋى راس بولسا، ول سول جازانى وزىنە قابىلداعانىنىڭ نىشانى ىسپەتتى. ونى ساياسي قىلمىسكەر رەتىندە سىبىرگە ايداتادى، ونى دوستويەۆكسييدىڭ ءوزى بىلۋگە ءتيىس بولاتىن. ءبىراق ول وسى جازانى اكەسىنىڭ ءولىمى ءۇشىن الدىم دەپ قابىلداپ الدى. ول جەردە ول قانشا قيىندىق پەن قاسىرەتتى كوردى. ءوزىنىڭ بەيسانالىق دەڭگەيىندەگى الۋعا ءتيىستىمىن دەگەن جازانى ول وڭىندە سىبىردە الدى. وسىلاي ونىڭ «جوعارعى مەنى» ءوزىن ىشتەي جازالاۋدان قۇتقارا الدى.
يستەريالىق ەپيلەپسيا جايلى بىلەتىندەر ءبىزدىڭ دوستويەۆسكييدىڭ تالمالارى جايلى تولىق انىقتاما جاساۋعا ۇمتىلمايتىنىمىزدى تۇسىنەدى. بىزگە ونىڭ باستاپقى كەيپى كەيىنگى قاتپارلارىنا دەيىن وزگەرىسسىز قالعانىن ءبىلۋ جەتكىلىكتى. بىلاي ايتقاندا، دوستويەۆسكيي ءوزىنىڭ اكەسىن ولتىرمەك بولعانى ءۇشىن جازالانۋدان ەشقاشان ارىلماعان. ونىڭ وسى وكىنىشى تاعى ەكى جاعدايعا سەبەپ بولدى. ءبىرىنشىسى، ول مەملەكەتتىك ابىرويلى ازامتقا باعىنۋ، ەكىنشىسى، حريستيان قۇدايىنا. بىرىنشىسىندە، پاتشاعا ول ەرىكسىز باعىنىشتى بولدى، ال دىندىك ماسەلەگە كەلگەندە ونىڭ كىشكەنە دە بولسا تاڭداۋ بوستاندىعى ساقتالدى. ول ءومىرىنىڭ سوڭىنا دەيىن دىنسىزدىك پەن ءدىندارلىقتىڭ اراسىندا ءجۇردى. ونىڭ جوعارعى دەڭگەيلى ويى ءدىن ۇسىنعان كەيبىر ۇستانىمداردى ساراپتاۋدان كۇمان تۋعىزعانى انىق. ول حريستوستىڭ يدەالدىلىعىنا سەنىم ارتىپ، كۇناسىنان ايىرىلعىسى كەلدى. ال ونىڭ سوڭىندا ءدىن مەن جالپى ادامزاتتىق نورمالارعا باعىنۋىنا تەك اكە الدىنداعى كۇناسى عانا سەبەپ بولدى، ونىڭ جوعارعى دەڭگەيلى ينتەلەكتى دە بۇل جەردە دارمەنسىز ەدى. ءبىزدى بۇل جەردە دوستويەۆسكييگە تەك پسيحوناليزدىك باعا بەرىپ، جالپىعا ورتاق كوزقاراستى ەلەۋسىز قالدىردىق دەپ سوگۋگە بولادى. ءبىراق ادەبيەتشى ونى تەك «ۇلى ينكۆيزيتور تۋرالى اڭىز» تۇرعىسىنان قارار ەدى عوي. ياعني، سوگۋلەرىڭىز زاڭدى، دوستويەۆسكييدىڭ باسقاشا ويلاي الۋى ول نيەۆروزدىڭ اۋىر اسەرىنەن تۋعان.
ول تالما كەزىندە ۇلى راقاتقا بولەندى. جانە بۇنى اكەسىنىڭ ءولىمى ءۇشىن العان جازا رەتىندە قاراۋىمىزعا بولادى. وسىنداي ءلاززات پەن وزىنە قارسى قىلمىستىڭ اراسىندا وراسان زور الماسۋلار ونىڭ نيەۆروتيك ەكەندىگىنىڭ ءبىر دالەلى دەسەك بولار.
سوفوكلدىڭ «ەديپ پاتشاسى»، شەكسپيردىڭ «گاملەتى» جانە دوستويەۆسكييدىڭ «اعايىندى كارامازوۆتارى» سەكىلدى الەمدىك ادەبيەتتىڭ شەديەۆرلىك تۋىندىلارىنىڭ بارلىعى دەرلىك اكە ءولتىرۋدى سيپاتتاۋىن جاي عانا سايكەستىك دەپ ايتا الامىز با؟ ۇشەۋىندە دە قىلمىسكەر ايەل ءۇشىن بولعان سەكسۋالدى تالاستى ايتادى. بۇل جەردە ءىس-قيمىل باس كەيىپكەردىڭ ءوز قولىمەن جاسالادى. گرەك دراماتۋرگياسىندا مىندەتتى تۇردە جۇمساقتاۋ جەتكىزەدى. سەبەبى ونسىز پوەتيكالىق ۇعىمعا سىيدىرۋ مۇمكىن ەمەس. وندا باس كەيىپكەردىڭ ىس-ارەكەتى ءموتيۆسىز، ياعني ادەيى ەمەس، ابايسىز جاسالادى. وندا اكە ءرولىنىڭ سيمۆولى جاعىمسىز كەيىپكەرگە قارسى جاسالعان قىلمىستان كەيىن، ونىڭ كىناسى اشىلادى، جانە ول كىناسىنان ايىرىلۋعا ەش امال ىستەمەيدى؛ كەرىسىنشە ونىڭ كىناسى مويىندالادى جانە جالپى ادامدىق كۇنا رەتىندە جازاسىز قالمايدى؛ سانا ۇعىمىندا ول ادىلدىككە جاتپاۋى مۇمكىن، ءبىراق پسيحولوگيالق تۇرعىدان ءبارى دۇرىس. ال اعىلشىن دراماسىندا ول جاناما تۇردە بەينەلەنگەن. ول جەردە باس كەيىپكەر ەمەس، اكە ءولتىرۋدى قىلمىس دەپ سانامايتىن باسقا كەيىپكەر ارقىلى جۇزەگە اسادى. ول وسى قىلمىس ءۇشىن كەك الۋى كەرەك ەدى، ءبىراق تۇسىنىكسىز سەبەپتەرمەن ول مۇنى ىستەي المايدى. ونى مۇنداي السىزدىككە ءوزىن كىنالى سەزىنەتىندىكتەن ۇشىراعانى بەلگىلى. ول وزگەلەردى وزىنەن بەتەر جيىركەنىشتى قابىلدايدى. «ەگەر بارلىق ادامدارمەن ءوز ىسىنە ساي جازاعا تارتساق، وندا جازادان كىم قاشا الادى؟». بۇل باعىتتا ورىس جازۋشىسىنىڭ رومانى ءبىر قادام ىلگەرى كەتەدى. ول جەردە دە قىلمىستى باسقا كەيىپكەر ىستەيدى، ءبىراق ونىڭ، اكەسى ولگەن دميترييمەن بايلانىسى بار بولىپ شىعادى. ونىڭ سەكسۋالدى قايشىلىعى بۇل جەردە انىق ايتىلادى. سول بايلانىسى بار باۋىرىنا دوستايەۆسكيي ءوزىنىڭ اۋىرۋىن بەرگەن، ونى ەپيلەپسيامەن اۋىرادى دەپ سيپاتتايدى. ول سونىسىمەن دە مويىنداعىسى كەلگەندەي، ياعني مەندەگى ەپيلەپتيك، نيەۆروتيك ول – اكە ءولتىرۋشى دەگىسى كەلگەندەي. ال سوتتا كەيىپكەردىڭ قورعاۋشىسى – پسيحولوگيانى مازاق قىلاتىن مالىمدەمە جاسايدى: تاياقتىڭ ەكى ۇشى بار. بۇنى تەرەڭدەپ قارايتىن بولساق دوستايەۆسكييدىڭ كوزقاراسىن كورە الاسىز. بۇل جەردە كۇلكى بولعان پسيحولوگيا ەمەس، سوت پروسەسى. «اعايىندى كارامازوۆتاردا» دوستويەۆسكييدىڭ مىنەزىنە ءتان ءبىر ەپيزود بار. ول جەردە شال مەن دميتريي اراسىندا اڭگىمە ءوربىپ، ونىڭ اكە ولتىرۋگە دايىن ەكەندىگىن مويىنداپ، ونىڭ الدىنا تىزەرلەپ جىعىلادى. اۋليە ونىڭ الدىندا، ونىڭ اكە ولتىرۋگە دەگەن نيەتىنە جەك كورىنىشپەن قاراعاننىڭ ورنىنا، ونىڭ ويىنا كەلىسكەندەي سىڭاي تانىتادى. دوستويەۆسكييدىڭ قىلمىسكەرگە دەگەن سۇيىسپەنشىلىگى جاي عانا جانى اشىعاندىقتان دا جوعارى، ناقتى، تەرەڭدەۋ. ول قىلمىسكەردى وسىعان لايىقتى دەپ شەشتى، ورتا عاسىرلاردا ەپيلەپتيكتەر مەن نيەۆروزدارعا دا وسىنداي مەيىرىمدى كوزقاراس بولعان. ول ءۇشىن قىلمىسكەر كىنانى ءوز مويىنىنا العان قۇتقارۋشى ىسپەتتى. ەندى ءولتىرۋدىڭ قاجەتى جوق، سەبەبى قىلمىسكەر ءولتىرىپ قويدى جانە دوستويەۆكيي وعان ريزاشىلىعىن ءبىلدىردى، سەبەبى ول جاعدايسىز دوستويەۆسكييدىڭ ءوزى ولتىرۋگە ءماجبۇر بولاتىن. ول ءوزىنىڭ ەگويزمگە بارىپ، قاراپايىم قىلمىسكەرلەردى، ساياسي جانە ءدىني قىلمىسكەرلەردى جازعاننان كەيىن ءومىرىنىڭ سوڭىندا، العاشقى قىلمىسقا ورالىپ، پوەتيكالىق تۇردە كەشىرىم سۇرادى.
ول ولگەننەن كەيىنگى جارىق كورگەن ايەلىنىڭ كۇندەلىك قولجازبالارىندا ءبىر ەپيزود ونىڭ ومىرىندەگى ماڭىزدى دۇنيەلەردى جارق ەتكىزدى (رۋلەتكا باسىنداعى دوستويەۆسكيي). گەرمانيادا ول ويىنقۇمارلىققا سالىنعان. تالمالارعا ەشقانداي پوتولوگيالىق باعا بەرۋ مۇمكىن ەمەس. ءبىراق ول ءوزىنىڭ كىناسىن قارىز بولىپ قالۋىمەن الماستىرعان، ول ەگەر ۇتقان جاعدايدا رەسەيگە قايتا ورالاتىنىن ايتىپ سىلتاۋراتقان. ول ويىننىڭ ءوز كەزەگىندە - ' le jeu pour le jeu1 – ەكەنىن بىلگەن. ول قولىندا بارىنىڭ بارلىعىنان ايىرىلعانىنشا توقتاماعان. سوڭعى تيىنىنا دەيىن ۇتىلعانىنشا ويىن ۇستەلىنەن تۇرماعان. ول جاس ايەلىنىڭ الدىندا سانسىز كەشىرىم سۇرايدى، ەندى وينامايتىنىن ايتىپ سانسىز ۋادە بەرەدى. ءبىراق ايەلىنىڭ ايتۋىنشا، ول ۋادەسىن باسىم كوپشىلىك جاعايدا بۇزىپ وتىرعان. ول ونىسىمەن جاس ايەلىنىڭ الدىندا تومەندەۋگە بارعان، ونىڭ كارى كۇناھار شالعا بوسقا كۇيەۋگە شىققاندىعىن وزىنە قاراتىپ ايتقىزىپ، ءوزىن تومەندەتەتىن سوزدەردى بوراتۋىن جالىنىپ سۇراعان. ول، ياعني، ءوزىنىڭ كىناسىن سول ۋاقىتتا دا ۇمىتا الماعان. ال جاس ايەلى مۇنداي سيكلگە ەتى ۇيرەنىپ كەتكەننەن كەيىن، كوپ رەنىشىن دە بىلدىرە قويمادى. ويتكەنى ونىڭ وسى جۇرىسىندە ءبىر قۇتقارۋشى بارىن سەزدى، ول – جازۋشىلىق. ونىڭ جازۋشىلىعى قولىنداعى بار اقشاسىنان ايىرىلىپ، سوڭعى دۇنيەسىن ويىنعا سالىپ تاستاعان كەزدە عانا العا جىلجىعان. ءبىراق ونىڭ نەلىكتەن سولاي ەكەنىن، ارينە، ايەلى تۇسىنگەن جوق. ول تەك ءوزىنىڭ كىناسىنە لايىقتى جازاسىن العان كەزدە عانا ءوزىن ەركىن سەزىنە الدى، تيىسىنشە، جەتىستىككە قاراي ءبىر نەشە قادام جاسادى.
[caption id="attachment_13383" align="alignleft" width="349"]
زيگمۋند فرەيد[/caption]
ودان ەداۋىر جاس جازۋشىنىڭ اڭگىمەلەرىن وقيتىن بولساق، بالا كەزدەگى ۇمىت بولعان باس كەشۋلەردىڭ ويىن قۇمارلىققا سەبەپ بولاتىنىن بايقاۋعا بولادى. ءوز كەزىندە دوستويەۆسكييگە وچەركىن ارناعان («ءۇش شەبەر») ستەفان سۆەيگتىڭ «ايەل ومىرىندەگى 24 ساعات» اتتى نوۆەللاسى بار. بۇل كىشىگىرىم شەديەۆر ايەلدەردىڭ قانداي جاۋاپكەرشىلىگى از ادام ەكەنىن، ونىڭ وزىنە قاتىسسىز زاڭبۇزۋشىلىقتىڭ ولاردىڭ سەزىمىنە قاتتى اسەر ەتەتىنىن ايتقان. ءبىراق كوڭىل اۋدارۋعا تۇرارلىق ەپيزودتار بار. بۇل نوۆەللادا جاسى ەگدە تارقان اقسۇيەك ايەل وسىدان جيىرما جىل بۇرىن قانداي وقيعانى باستان كەشكەندىگى تۋرالى اۆتورعا ايتادى. ەرتە جەسىر قالعان ەكى بالانىڭ اناسى – بالالارى وعان ەندى ەش نارسەمەن تاۋەلدى بولماعان، – ءۇمىتى ۇزىلگەن كۇيى، ءوزىنىڭ ماعىناسىز ساياحاتتارىنىڭ بىرىندە موناكولىق كازينوعا بارادى. بارلىق جابايىلىقتىڭ اراسىنان ونىڭ كوزى ەكى قولعا تۇسەدى. ول قولدار – بار قوزعالىسى مەن كۇشىنىڭ كومەگىمەن، – بايقۇس ويىنشىنىڭ ويىن بارىسىندا سەزىنىپ وتىرعان سەزىمىن ءدال ءبىلدىرىپ وتىرادى. ول قولدار – ادەمى جەتكىنشەكتىڭ قولدارى بولاتىن (اۆتور ەشقانداي سىلتەمەسىز ونى ايەلدىڭ بالاسىمەن جاستى دەپ كەلتىرەدى) جانە ول بار دۇنيەسىنەن ايىرىلعان ساتتە، ساعى سىنىپ سىرتقا شىعىپ. ءوز ومىرىمەن قوشتاسۋعا بەل بۋادى. ايەل، سۇيىسپەنشىلىگىنىڭ اسەرىنەن بە، ونىڭ سوڭىنان ەرىپ، ولۋگە ۇمتىلعان رايىنان قايتارۋعا تىرىسادى. جەتكىنشەك ايەلدى موناكالىق جابىسقاق ايەلدەردىڭ ءبىرى ەكەن دەپ، ودان تەزىرەك قۇتىلعىسى كەلەدى. ءبىراق ايەل ونى ءوز ويىنان قايتارۋ ماقساتىنان تايىنباي، سوڭىندا ونىڭ پاتەرىنە دەيىن بارىپ، ءبىر توسەكتى بولىسۋگە تۋرا كەلەدى. قولدان جاسالعان ماحاببات تۇنىنەن كەيىن، ساباسىنا تۇسكەن جەتكىنشەككە ەندى ويناماۋعا ءسوز الىپ، وعان ءجۇرىس-تۇرىسىنا اقشا قالدىرىپ، ءوز كەزەگىندە ونىمەن پوەزد جۇرگەنىنشە ۆوكزالدا كەزدەسۋگە ۋادە ەتەدى. ءبىراق ايەلدىڭ بويىنان جەتكىنشەككە دەگەن نازىكتىك ويانىپ، ول ءوزى ءۇشىن جەتكىنشەكتى ساقتاپ قالۋعا بار امالدى ىستەمەكشى بولادى. ول بار دۇنيەدەن باس تارتىپ، جەتكىنشەكپەن بىرگە ساياحاتقا اتتانۋعا بەل بۋادى. جولىنا نە ءبىر نارسە بوگەت بولىپ، ول پويىزعا كەشىگىپ قالادى. جەتكىنشەكتى وزىندىك ەتە الماي قالعان سوڭ، وكىنىشتەن وزەگى ورتەنىپ، ويىنحاناعا قايتىپ ورالادى. سول جەردەن الگى قولداردى قايتا كورەدى. ايەل بىردەن وعان بارىپ، ءوزىنىڭ ۋادەسىن ەسىنە سالادى. ءبىراق ويىنعا بەرىلگەن جەتكىنشەك وعان كەتۋىن بۇيىرىپ، ساتىپ العىسى كەلگەن اقشاسىن بەتىنە لاقتىرادى. ابىرويىنان ايىرىلعان ايەل قالادان كەتۋگە ءماجبۇر بولادى. ال كەيىننەن ايەل جەتكىنشەكتى ءوز وزىنە قول جۇمساۋدان قۇتقارا الماعانىن ەستيدى.
[caption id="attachment_13384" align="alignright" width="406"]
جازۋشى، اۋدارماشى ابزال سۇلەيمەن[/caption]
بۇل ءبىر دەممەن وقىلاتىن، ادامعا تاربيەلىك، رۋحتىق دۇنيە بەرە الاتىن نوۆەللا وقىرمانعا كەرەمەت اسەر ەتەتىنى ءسوزسىز. ءبىراق پسيحواناليز بۇنى باسقاشا تۇسىندىرەدى. ياعني، بۇل جەردە جەتكىنشەك بالانىڭ ءوزىن اۆتوەروتيكالى قاناعاتتاندىرۋى. بالا جىنىستىق قاتىناس جاسىنا تولعاندا اناسى ونى ءوزى توسەككە اپارىپ قوسۋ كەرەك دەيدى پسيحولوگيادا. سەبەبى اۆتەروتيكالىق قاناعاتتاندىرۋدىڭ كەيىنگى سالدارى قۇمار ويىنعا اپارىپ سوقپاق. ول وزىنە كەلەسى جولى ىستەمەيمىن دەپ، ءلاززاتقا بوي ۇسىنىپ، تاعى سوعان اپارار جول ىزدەيدى. مۇندا ونىڭ بالا كەزىندەگى «ويىنىن» قۇمار ويىندارى باسقان. ونىڭ قولدارى دا ساتقىندارشا ءوزىن ۇستاپ بەرىپ وتىرعان. سۆەيگتىڭ نوۆەللاسى بالانىڭ ەمەس، اناسىنىڭ اتىنان جازىلعانى راس، ارينە. ءبىراق ەگەر ول بالاسىنىڭ اتىنان جازىلعاندا، ونىڭ وسىنداي پسيحولوگيالىق قينالىسىن بىلگەن اناسى ءوزى-اق جاتا سالار ەدى عوي دەگەن دە وي بولۋى مۇمكىن. سۆەيگتىڭ نوۆەللاسى فانتازيالىق تۇرعىسىندا جاسالعان دۇنيە، ول جەردە قيىن كەلەتىن دۇنيەلەرگە اشىق قول سۇعۋعا مۇمكىندىك بار. ەگەر ويىنقۇمارلىق پەن ودان ارىلۋعا تىرىسقان سانسىز تالپىنىستار مەن ءوزىن جازالاۋى اۆتوەروتيكالىق قاناعاتتاندىرۋدىڭ سالدارى بولسا، وندا دوستايەۆسكييدىڭ ومىرىندە وسىنداي ويىنقۇمارلىققا ونىڭ اكە ءولتىرۋ كىناسى ءۇشىن ءوزىن جازالاۋى اكەلىپ سوققانىن بىلۋگە بولادى. بىزدە وسى كۇنگە دەيىن اۆتوەروتيكالىق قاناعاتتاندىرۋدىڭ باستاپقى نەمەسە اسقىنعان كەزەڭى ورنىقتى ءرولىن ويناماعانى ءالى كەزدەسپەدى. جانە ودان ارىلۋعا دەگەن ۇمتىلىس پەن دوستويەۆسكييدىڭ اكە الدىنداعى قورقىنىشى بارشاعا جاريا بولدى جانە ول تەك ونى ەسكەرىپ وتۋدەن دە ۇلكەن دۇنيەگە لايىقتى دەپ ەسەپتەيمىز.
اۋدارعان ابزال سۇلەيمەن، جازۋشى.
