ەلگە ينۆەستيسيا تارتۋ – تەك قارجى كوزى عانا ەمەس، سونداي-اق، شەتەلدىك تاجىريبەنىڭ، مۇمكىندىكتەردىڭ كەلۋىنە مۇمكىندىك اشۋ. بۇل ءوز كەزەگىندە دامۋدىڭ جاڭا باعىتىنا، اۋقىمدى وزگەرىستەرگە، ەكونوميكانىڭ ءار سالاسىنا تىڭ سەرپىن بەرەدى. مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆ حالىققا ارناعان جولداۋلارىندا جوبالاردى ءتيىمدى ىسكە اسىرۋ ءۇشىن ينۆەستيسيا تارتۋدىڭ ماڭىزى زور ەكەنىن ايتقان ەدى. اسىرەسە، شەتەلدىك ينۆەستورلار مەن وتاندىق بيزنەس وكىلدەرىن، كاسىپكەرلەردى ىنتالاندىرۋ قاجەت ەكەنىن بىرنەشە مارتە ايتتى. ەكونوميكانىڭ دامىتۋدىڭ العىشارتىندا سىرتقى ساياساتتا ينۆەستيسيا تارتۋ، سونىمەن قاتار، وتاندىق ەكسپورتتى ىلگەرىلەتۋ تۇراتىنى انىق. بۇعان دەيىن 2025 جىلعا دەيىنگى ارالىقتاعى جوسپار بويىنشا شەتەلدىك ينۆەستيسيا كولەمىن جالپى 30 ميلليارد دوللارعا دەيىن جەتكىزۋ جوسپارلانىپ وتىرعانى ايتىلدى.
بىلتىرعى جىلدىڭ قورىتىندىسى تۋرالى رەسمي مالىمەتتەرگە سۇيەنسەك، ەكونوميكادا ءوسىم 5،1 پايىز بولعان. سونىڭ ىشىندە قۇرىلىس، ساۋدا، بايلانىس، ونەركاسىپ سەكىلدى باستى سالالار جوعارى ناتيجە كورسەتكەن. ال باستىسى ينۆەستيسيا كولەمى 13،7 پايىزعا وسكەن. شەتەلدىك ينۆەستيسيا كولەمى 19،7 ميلليارد دوللار بولسا، 11 ميلليارد دوللارى شيكىزاتتىق ەمەس سالالارعا جۇمسالعان. قازاقستان ەكونوميكاسىندا كەيىنگى جىلدارى شەتەلدىك ينۆەستيسيا كولەمى ەداۋىر ارتىپ كەلەدى. بۇل تۋرالى ەكونوميست ساراپشىلار دا ءجيى ايتىپ ءجۇر.
ونىڭ ۇستىنە قازاقستان تمد ەلدەرى بويىنشا شەتەلدەن كەلەتىن ينۆەستيسيا كولەمى بويىنشا الدىڭعى ورىنداردا. بۇل دەگەنىمىز – ەكونوميكانى دامىتۋدا ينۆەستيسيا تارتۋعا زور كوڭىل ءبولىنىپ جاتقانىنىڭ كورىنىسى. كەيىنگى دەرەكتەرگە سۇيەنسەك، پوستكەڭەستىك ەلدەر اراسىندا بىلتىرعى ينۆەستيسيا كولەمى جاعىنان قازاقستانعا بارلىق ينۆەستيسيانىڭ 61 پايىز ۇلەسى تيەدى. سالىستىرمالى تۇردە كورشىلەس وزبەكستاندا بۇل كەزەڭدە 2،5 ميلليارد دوللار ينۆەستيسيا تارتىلعان.
ال قازاقستانعا ينۆەستيسيا سالىپ جاتقان الپاۋىتتار ىشىندە نيدەرلاند، جۇڭگو، اقش، رەسەي، شۆەيساريا سەكىلدى ەلدەر بار. 2023 جىلى قازاقستان 70-كە تارتا جوبا بويىنشا كەلىسىمشارتقا قول قويعان. بۇل ەلىمىزدى ءارتۇرلى باعىتتا دامىتۋعا، اتاپ ايتقاندا ءبىلىم بەرۋ، ترانسپورت، گاز، ەلەكتر ەنەرگياسى سەكىلدى سالالارعا باعىتتالعان. جالپى ينۆەستيسيا استانا، الماتى سەكىلدى مەگاپوليستەرگە كوبىرەك تارتىلعان. ودان بولەك اقمولا وبلىسى دا الدىڭعى قاتاردان كورىنەدى.
بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىنا سۇحباتىندا بەلگىلى ەكونوميست ەرنار سەرىك قازاقستاننىڭ دۇنيە ءجۇزى بويىنشا ينۆەستيسيا كولەمىنەن الدىڭعى ورىنداردان كورىنۋىنە ناقتى سەبەپتەر بار ەكەنىن دە ايتقان بولاتىن. ساراپشىنىڭ سوزىنە سۇيەنسەك، قازاقستاندا ماكروەكونوميكالىق جاعداي الدەقايدا تۇراقتى، ونىڭ ۇستىنە ءتۇرلى شارالار قولعا الىنعان. مۇنىڭ ءبارى ينۆەستورلاردىڭ قىزىعۋشىلىعىن تۋعىزادى. مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆ الداعى 2029 جىلعا دەيىن جالپى ينۆەستيسيانى 150 ميلليارد دوللارعا دەيىن جەتكىزۋدى مىندەتتەگەن ەدى.
بۇل رەتتە مەملەكەتتىك دەڭگەيدە ءبىرقاتار جوبالار قولعا الىنعان. جۋىردا تۇركى ينۆەستيسيا قورى قازاقستانعا قاتىستى ءوز جۇمىسىن باستادى. بۇل قور تۇركى ەلدەرى اراسىندا ءوزارا ەكونوميكالىق قارىم-قاتىناستى دامىتۋعا باعىتتالعان. تۇركى ينۆەستيسيا قورى اياسىندا ەل ينفراقۇرىلىمىن دامىتۋعا، اۋىل شارۋاشىلىعى، تۋريزم سەكىلدى سالالاردا بىرلەسكەن جوبالارعا نازار اۋدارىلادى دەپ كۇتىلىپ وتىر. بۇل جۇمىستاردىڭ تۇپكى ماقساتى – ازاماتتار ءۇشىن جاڭا جۇمىس ورىندارىن اشۋ ءارى ەكونوميكانى ءارتاراپتاندىرۋ.
قالالار مەن وبلىستار دا ينۆەستيسيا تارتۋ بويىنشا قارقىندى جۇمىس اتقارىپ كەلە جاتىر. ماسەلەن، ەلوردادا تۇركيانىڭ، بىرىككەن اراب امىرلىكتەرىنىڭ، اۆستريانىڭ، رەسەيدىڭ ءىرى كومپانيالارى ينۆەستور بولىپ وتىر. ماسەلەن، كاتار مەملەكەتىنىڭ Power International Holding اتتى حولدينگىنىڭ قولداۋىمەن مەديسينالىق حاب سالىنىپ جاتىر. جالپى بۇل جۇمىسقا ءبىرىنشى كەزەڭدە 88 ميلليارد تەڭگە، ال ەكىنشى كەزەڭدە 160 ميلليارد تەڭگە ينۆەستيسيا كوزدەلىپ وتىر. ال اراب كومپانيالارى مىڭداعان ورىندىق، حالىقارالىق ستاندارت بويىنشا مەكتەپ قۇرىلىسى جوباسىن جۇزەگە اسىرىپ جاتىر.
بۇل رەتتە Tiryaki اتتى تۇركيالىق كومپانيا ءبىر جىلدا 240 مىڭ توننا بيداي وندىرۋگە قۋاتى جەتەتىن بيداي وڭدەيتىن زاۋىت سالۋدى كوزدەپ وتىر. جوباعا 200 ميلليون دوللار كولەمىندە ينۆەستيسيا سالىنباق. ال تانىمال WILDBERRIES كومپانياسى اۋقىمدى لوگيستيكالىق ورتالىق قۇرىلىسىنا ءىرى كولەمدە ينۆەستيسيا بولەدى. وسىلايشا التى مىڭعا جۋىق جۇمىس ورنى اشىلۋىنا جاعداي جاسالادى. اۆستريالىق كومپانيا قۇرىلىس قوسپالارىن شىعارۋعا ارنالعان زاۋىت سالۋمەن قاتار، وسى جۇمىس اياسىندا كوپتەگەن جۇمىس ورىندارىن اشۋدى كوزدەپ وتىر. ال بۇل جۇمىسقا بولىنەتىن ينۆەستيسيا كولەمى 25 ميلليارد تەڭگەدەن اسادى. پرەزيدەنت بارلىق ىشكى مۇمكىندىكتى ەل دامۋى جولىندا سارقا پايدالانۋ كەرەك ەكەنىن دە ايتتى. وسى ورايدا استانانى دامىتۋدا وتاندىق ينۆەستورلار دا تارتىلعان.
سونىڭ ىشىندە «توكك «قازاقستان» ج ش س جانە «Land Invest Group» جشس-نى اتاپ وتۋگە بولادى. العاشقى ج ش س 55 ميلليارد تەڭگە تۇراتىن ءىرى جوبانى جۇزەگە اسىرۋدى ماقسات ەتكەن ەدى. ياعني كونسەرۆى (اليۋمينيي) بانكالارى وندىرىلەتىن زاۋىتتى ىسكە اسىرۋعا كىرىسكەن بولاتىن. بۇل جوبا ءبىر جىلدا ميللياردقا جۋىق ءونىم شىعارۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. جالپى ءبىر عانا ەلوردا بويىنشا ينۆەستيسيا بويىنشا وڭ وزگەرىستەر كورىنىس تاۋىپ وتىر. ويتكەنى بىلتىردىڭ وزىندە ينۆەستيسيا تارتۋ كولەمى جونىنەن رەكورد كورسەتكىش تىركەلىپ، 1،6 تريلليون تەڭگەگە جەتكەن. بيىلدىڭ وزىندە، نەبارى ءتورت ايدا 369 ميلليارد تەڭگە ينۆەستيسيالانعان. بىلتىر قالاعا شەتەلدىك ينۆەستورلار تاراپىنان تارتىلعان ينۆەستيسيا كولەمى 2 ميلليارد دوللار بولعان.
تاعى ءبىر مەگاپوليس الماتى قالاسى دا كەيىنگى جىلدارى ەكونوميكالىق ءوسىم تىركەلۋى بويىنشا رەكورد دەڭگەيگە جەتىپ كەلە جاتىر. قالا ەكونوميكاسىن دامىتۋدا ينۆەستيسيا تارتۋدىڭ ماڭىزى زور. بىلتىر قالادا 2 تريلليون تەڭگەگە جۋىق ينۆەستيسيا نەگىزگى كاپيتالعان سالىنعان. بۇل رەتتە شاعىن، ورتا بيزنەستىڭ قارقىندى جۇمىسى ناتيجەسىندە 20 تريلليون تەڭگەنىڭ ءونىمى وندىرىلگەن. وسىلايشا وڭ ديناميكادا ءوسىم بايقالىپ وتىر.
ينۆەستيسيا تارتۋ كولەمى جاعىنان تۇركىستان وبلىسىندا دا اۋقىمدى جوبالار قولعا الىنعان. بۇعان دەيىن ءوڭىر اكىمى دارحان ساتىبالدى تابىستى، كىرىستى ارتتىرۋ ءۇشىن ونەركاسىپتى دامىتۋ قانشالىق ماڭىزدى ەكەنىن، وسى ماقساتتا ينۆەستيسيا تارتۋعا باسا كوڭىل بولىنەتىنىن ايتقان ەدى. ماسەلەن، بىلتىر وڭىرگە 972 ميلليارد تەڭگە كولەمىندە ينۆەستيسيا تارتىلعان. بۇل كورسەتكىش تۇركىستان وبلىسىنىڭ وڭىرلەر اراسىندا ۇزدىك ۇشتىكتەن كورىنۋىنە ىقپال ەتىپ وتىر. ال 2024 جىلى وڭىرگە 1 تريلليون تەڭگەدەن اساتىن ينۆەستيسيا تارتۋ كوزدەلگەن. رەسمي دەرەكتەرگە سۇيەنسەك، جالپى بىلتىر تۇركىستان وبلىسىندا ەلۋدەن اسا ينۆەستيسيالىق جوبا جۇزەگە اسىرىلعان. سونىڭ ىشىندە مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ تاپسىرماسىنا سايكەس 30 ميلليارد تەڭگەدەن اسا قارجىعا 20 جوبا ءوز جۇمىسىن باستاعان.
ولاردىڭ ىشىندە وڭىردە دامىتۋ قولايلى سانالاتىن ماقتا ءوندىرىسى، مۇناي ءوندىرىسى، اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرى – ءسۇت، شۇجىق ءوندىرىسىن، تاۋىق ەتى مەن تاۋىق جۇمىرتقاسىن شىعارۋدى، تىگىن سالاسىن، پلاستيكالىق ونىمدەر شىعاراتىن زاۋىتتاردى اتاپ وتۋگە بولادى. وڭىرگە ينۆەستيسيانىڭ تارتۋدىڭ ەڭ ۇتىمدى ناتيجەسى – تۇرعىنداردى جۇمىسپەن قامتۋ، ازاماتتارعا ارنالعان جۇمىس ورىندارىن اشۋ. بىلتىر ءبىر عانا وڭىردە شاعىن، ورتا بيزنەس ارقىلى قىرىق مىڭنان اسا ادام جۇمىسپەن قامتاماسىز ەتىلگەن. وسىلايشا، جۇمىسپەن قامتۋ دەڭگەيىنەن ءوڭىر ەكىنشى ورىنعا تۇراقتاعان.
تۇركىستان وبلىسىندا شەتەلدىك كومپانيالار دا ينۆەستيسيا سالىپ، ءوندىرىس ورىندارىن اشقان. ماسەلەن، جۇڭگو مەملەكەتىمەن ارادا توعىز جوبا بويىنشا جۇمىستار اتقارىلىپ جاتىر. وسىلايشا، وبلىس ەكونوميكاسىنا 1 ميلليارد تەڭگەدەن اسا قارجى تارتۋ جوسپارلانىپ وتىر. ناتيجەسىندە جيھاز شىعاراتىن، شۇلىق تىگەتىن زاۋىتتار ءوز جۇمىستارىن جالعاستىرىپ جاتىر. وعان قوسا ءوڭىردىڭ ەكى بىردەي اۋدانىندا ماقتا وندىرەتىن زاۋىت، ارىس قالاسىندا اليۋمينيي رادياتورلارىن شىعارۋعا ارنالعان زاۋىت اشۋ كوزدەلىپ وتىر. قورىتا كەلگەندە، وڭىردە دامىتۋعا قولايلى سالالارعا ينۆەستيسيا تارتۋ جۇمىستارى بەلسەندى تۇردە اتقارىلىپ جاتىر.
وڭىرلەر بويىنشا جاسالعان شولۋ ناتيجەسىندە قازاقستان ەكونوميكاسىنا ينۆەستيسيا تارتۋ كولەمى جىلدان جىلعا ارتىپ كەلە جاتقانى بايقالادى. تۇپتەپ كەلگەندە ينۆەستيسيا تارتۋ ەلىمىزدە ەكونوميكالىق تۇراقتىلىقتى قالىپتاستىرۋىمەن قاتار، دامۋدىڭ نەگىزگى تەتىگىنە اينالىپ وتىر.
