سوڭعى ۋاقىتتارى ەكونوميكالىق دامۋدىڭ ەستافەتاسىنا شىعىس ازيا ەلدەرى ءوز قولىنا العانى بارشاعا ءمالىم. اتالعان ايماقتاعى قۋاتتى ەلدەردىڭ ءبىرى ۆەتنام دەسەك، قاتەلەسپەيمىز. جاقىندا سوساليستىك دامۋ باعىتىنان اينىماعان ۆەتنامدا بولىپ، ەلدىڭ ەكونوميكالىق، عىلىمي-تەحنيكالىق الەۋەتىن باعامداپ قايتۋدىڭ ءساتى ءتۇستى. حالىقارالىق عىلىمي-تەحنيكالىق اقپارات ورتالىعى ۇيىمىنا مۇشە ەلدەردىڭ كەزەكتى 66 باسقوسۋى ۆەتنام استاناسى حانويدا بولىپ ءوتتى. القالى جيىنعا قازاقستاندىق دەلەگاسيانى «ۇلتتىق عىلىمي-تەحنيكالىق اقپارات ورتالىعى» اق-ى پرەزيدەنتى ءادىل ىبىرايەۆ باستاپ باردى. ەندى ەۋرازيا قۇرلىعىنىڭ قيىر شەتىندە جاتقان ۆەتنامدا كورىپ-بىلىپ، كوڭىلگە تۇيگەندەرىمىزدى قالىڭ وقىرماندارمەن بولىسسەك.
ۆەتنام قانداي ەل؟
بۇگىندە قازاقستاننان ۆەتنام استاناسى حانويعا تىكەلەي قاتىنايتىن ۇشاق جوق. تەك ءتۋريزمى دامىعان حوشيمين قالاسىمەن بارىس-كەلىس جولعا قويىلعان. «ەير استانانىڭ» ۇشاقتارى حوشيمينگە اپتاسىنا ءبىر رەت قاتىناۋدا. جيىننىڭ بولاتىن كۇنىمەن حوشيمين رەيسى ورايلاسپاعان سوڭ، بىزدەر حانويعا تايلاند استاناسى بانگكوگ ارقىلى تارتىپ كەتتىك.
حانويدا كۇن ىسىپ تۇر ەكەن. تىنىق مۇحيتىنان كوتەرىلگەن ىلعال ىستىقپەن ارالاسقاندا تىمىرسىق اۋا پايدا بولىپ، تىنىسىڭدى تارىلتادى ەكەن.
ۆەتنام سوسياليستىك ەل بولعاننان كەيىن ۆيزا قويدىرىپ، تەرگەۋ-تەكسەرۋگە ءبىراز ۋاقىتىمىزدى شىعىندايتىن شىعارمىز دەپ ويلاعان ەدىك. سويتسەك، ونىمىز بەكەر ەكەن. الىپ لاينەر قالىقتاپ كەلىپ، حانويدىڭ حالىقارالىق اۋەجايىنا قونعاننان كەيىن 20 مينۋتقا جەتەر-جەتپەس ۋاقىتتا اۋەجايدىڭ كوشى-قون قىزمەتىنىڭ قاعىلەز قىز-جىگىتتەرى، تورتكۇل دۇنيەنىڭ ءار تارابىنان كەلگەن ادامداردى ءبىر جەرگە جيناپ، شەتىمىزدەن شاقىرىپ ءمورىن باسىپ، ۆيزاسىن قويىپ بەردى. قولىمىزعا ءتولقۇجاتىمىز بەن ۆەتنامعا كەلگەن قۇرمەتتى قوناق ەكەنىمىزدى ايقىندايتىن قۇجاتتى العاننان كەيىن سىرتقا بەتتەدىك.
ۆەتنامعا ساپارعا شىققانىمىزدا مۇندا ورىس ءتىلىن بىلەتىن ادامداردى كەزدەستىرەتىن شىعارمىز دەپ ويلاعانبىز. ءبىراق ۆەتنامنىڭ سوسياليستىك ەل دەگەن اتى بولماسا، الەمدىك وركەنيەتتىڭ ءبىر پۇشپاعىنا اينالىپ، دۇنيەجۇزىمەن عالامداسىپ كەتىپتى. جۇرتتىڭ ءبارى سىرتتان كەلگەن تۋريستەرگە اعىلشىن تىلىندە ءتىل قاتىپ، قۇشاق جايا قارسى الىپ جاتىر. كوشەدە ساۋدا ساتىپ، تاكسيلەتىپ جۇرگەن قاراپايىم ادامداردىڭ وزدەرى اعىلشىنشا «سايراپ» تۇر. كەڭەس وكىمەتىمەن ۇزاق جىلدار بويى تىعىز ىنتىماقتاستىق ورناتسا دا، ورىس مادەنيەتى مەن ورىستىڭ ءتىلى بۇل ەلگە سىڭبەپتى.
«ادام سويلەسكەنشە، جىلقى كىسىنەسكەنشە» دەپ بابالارىمىز بەكەر ايتپاعان عوي. اۋەجايدان كۇتىپ العان جاس جىگىتپەن ازداعان اعىلشىنشامىز جەتپەگەن جەردە ىمداسىپ، ءتۇسىنىسىپ قويىمىز. جانعا جايلى اۋەجايدان شىقپاي تۇرىپ، الەمگە ءامىرىن جۇرگىزىپ تۇرعان ازداعان دوللارىمىزدى ۆەتنام دونگىنە ايىرباستاپ، قالتامىزعا سالىپ الدىق. ءبىر دوللاردىڭ قۇنى 22 مىڭ دونگقا تەڭ كەلەدى ەكەن. الەمدىك ەكونوميكانى جۋساتىپ، ورگىزىپ وتىرعان «دوللارەكەڭ» ۆەتنام دونگىن قاتتى قۇنسىزداندىرىپ جىبەرگەنىنە تاڭعالدىق. ۆەتنامنىڭ قارجى-ەكونوميكالىق جۇيەسى جايىندا جەتىك بىلمەگەندىكتەن بۇل جايىندا اڭگىمە قوزعاۋىمىز ورىنسىز بولارى انىق. سوندىقتان كوزبەن كورىپ، كوڭىلگە تۇيگەن جايتتاردى ورتاعا سالساق، سونىڭ ءوزى جەتەر.
شلاگباۋمى جوق قالا
اۋەجايدىڭ ماڭىندا ۇزىننان ۇزاق سوزىلىپ جاتقان كوشەگە كوز سالعانىمىزدا قاپتاعان كولىك كوزىمىزگە تۇسكەن جوق. سودان ۆەتنامدىقتاردىڭ كوپشىلىگى تەمىر تۇلپاردى تاقىمداۋعا شامالارى جەتپەيتىن شىعار دەپ ويلادىق تا قويدىق. جول باستاۋشىمىز اۋەجايدىڭ الدىندا قازداي ءتىزىلىپ تۇرعان تاكسيلەرگە قاراي الىپ كەلدى. تاكسيلەردىڭ ءبارى كونۆەيەردەن كەشە شىققان سۋ جاڭا كولىكتەر ەكەن.
تاكسيگە مىنگەنىمىزدە جانعا جايلى جۇماقتىڭ ءبىر بۇيىرىنە توپ ەتە تۇسكەندەي بولدىق. سالقىنداتقىش پەن Wi-Fi ينتەرنەتىڭىز ۇزدىكسىز ۇرىپ تۇر. سالقىن تاكسيدە وتىرىپ، التى قۇرلىقتىڭ ار جاعىندا قالعان ەلىڭنەن حابار الۋىڭا بارلىق جاعداي جاسالعان. اعىلشىنشاڭ جەتپەي قالسا، «Google اۋدارماشىعا» جۇگىنە قوياسىڭ. ءار تاكسي Wi-Fi ورناتىپ العانىنا قاراعاندا ۆەتنامدا بايلانىس كومپانيالارى ءبىزدىڭ وپەراتورلار سياقتى حالىقتىڭ موينىنا ءمىنىپ الماعان-اۋ دەپ ويلادىق تا قويدىق.
اكە-كوكەمىز كورمەگەن بوتەن ەلگە اياق باسقان ادامعا Wi-Fi الدانا قويمايتىنىمىز بەلگىلى. ارينە، قاجەتتىلىك ءۇشىن پايدالانۋعا بولادى. قالتافونىمىزدى قالتاعا سۇڭگىتىپ، اينالامىزعا كوز سالدىق. اۋەجايدان شىققاندا الدىمىزدان ءبىر شلاگباۋم وراپ، تۇراقاقىسىن تالاپ ەتەتىن شىعار دەپ ويلاعان ەدىم. ءبىراق كوزىمە جۇرتتىڭ جولىن كەس-كەستەگەن شلاگباۋم شالىنا قويعان جوق. «مۇمكىن ارىرەكتە شىعار» دەپ ىشتەي ويلاپ قويامىن (الماتى اۋەجايىنىڭ ماڭىنداعى كورىنىسپەن سالىستىرىپ وتىرمىن عوي). دەگەنمەن حانويداعى 3 كۇندىك ساپارىم بارىسىندا بىردە-بىر شلاگباۋم كورمەدىم. ال الماتىدا اياق اتتاپ باسساڭ، شلاگباۋمعا بارىپ ماڭداي تىرەيسىڭ. ۆەتنام ساپارىنان شلاگباۋمدى قاپتاتىپ، الماتىنى تۋريزم مەن قارجى ورتالىعىنا اينالدىرا المايتىنىمىزدى جەتە تۇسىنگەندەي بولدىم. حانويدىڭ حالىقارالىق اۋەجايى قالا سىرتىنان قاشىق جاتىر ەكەن. ويتكەنى اۋەجايدا يىق تىرەستىرەتىندەي عيمارات كوزگە شالىنعان جوق. جول بويىندا قاپتاعان ۇيلەر دە جوق. كوبىنە كۇرىش پەن شاي پلانتاسيالارى كوزگە وتتاي باسىلادى. اتىزداردىڭ ءبارى ءبىر سىزىقتىڭ بويىمەن تارتىلعان. كوزدى اربايتىن گەومەتريالىق سىزىقتار دەرسىڭ. پلانتاسيالاردان بەيساۋىت ءوسىپ، ادەمى كورىنىستىڭ سيقىن بۇزعان بىردە-بىر قۋرايدى كورمەدىك. سوعان قاراعاندا ۆەتنامدىقتاردى جەر ەمگەن شارۋالاردىڭ قاتارىنا قوسۋعا بولاتىن شىعار. جولدارى تاقتايداي، كەڭ – جاماپ-جاسقاعان ءبىر جەرى جوق. حالىقارالىق اۋەجايعا تارتىلعان جول بولعان سوڭ، جاقسىلاپ جوندەپ تە قويۋى مۇمكىن عوي...
حانويعا ساپار شەگەتىنىمىزدىڭ الدىندا عالامتور ارقىلى ەل استاناسىنا ءۆيرتۋالدى ساياحات جاساعانىمىزدا، 7 ميلليون تۇرعىنى، قالانىڭ اينالاسىندا ايقۇش-ۇيقىش اعىپ جاتقان بىرنەشە وزەن بار ەكەنىن وقىعانبىز. سونىڭ ەڭ ۇلكەنى – قىزىل وزەن. قالا مەن اۋەجايدىڭ اراسىن ءبولىپ تۇرعان وزەننىڭ ۇستىنە ۆەتنامدىقتار تەڭدەسى جوق كوپىر سالىپ، وزدەرىنىڭ شىعىس ازياداعى «جەتەكشى ەل ەكەنىن پاش ەتتى» دەگەن قىسقا جازبانى سول عالامتوردان وقىعانمىن. ەندى، مىنە، سول بولات ارقانداردى، الىپ بەتون باعانالارعا كەرىپ سالعان بيىك ءارى كەڭ كوپىردىڭ ۇستىمەن زۋلاپ بارامىز. ال قىزىل وزەننىڭ ۇستىندە شاعىن قايىقتارعا ءمىنىپ العان ۆەتنامدىقتار ازيا حالىقتارىنا ءتان كۇرىش ساباعىنان توقيتىن قالپاقتار كيىپ الىپ، ارى-بەرى ءجۇزىپ ءجۇر.
بۇلقىنىپ اعىپ جاتقان قىزىل وزەندى كورمەدىك. وزەن بەتىندە تۇنىپ قالعان تىنىشتىق قاراپايىم ۆەتنام شارۋاسىنىڭ مامىراجاي تىرلىگىمەن ۇيلەسىم تاپقانداي. تەك الىپ كوپىردىڭ ۇستىندە جۇيتكىگەن كولىكتەر عانا تاياۋ ماڭدا تىرلىگى قايناعان ءنان شاھاردىڭ بار ەكەنىنەن حابار بەرىپ تۇرعانداي.
وسىلايشا اينالامىزداعى بۇرىن-سوڭدى كورمەگەن كەرەمەت تابيعات كورىنىستەرىن كوكىرەك كوزىمىزگە ءتۇسىرىپ، ەل استاناسى حانويعا كەلىپ كىردىك.
موتوسيكلدەر اعىنى
مۇنداعى كورىنىستەر مۇلدە باسقاشا. قالاعا ات باسىن تىرەگەندە ادام شاعىن موتوسيكلدەر اعىنىنا تاپ بولعانداي اسەرگە بولەنەدى ەكەن.
كوشەدەگى كوپ موتوسيكلدى كورىپ، اۋزىمىز اشىلىپ قالعانىن بايقاعان تاكسي جۇرگىزۋشىسى اعىلشىن تىلىندە «حانوي – موتوسيكلدەر قالاسى» دەگەندە ەسىمىزدى جيعانداي بولدىق. شىنى كەرەك، موتوسيكلگە مىنگەسكەن جۇرتتى ءبىرىنشى رەت كورۋىم. قالاي تاڭدانباسسىڭ؟ ايتپاقشى، اراسىندا قاراپايىم ۆەلوسيپەدتەر دە بار. ءبىراق موتوسيكلدەردىڭ قاراسى باسىم. بۇكىل الماتىداعى موتوسيكلدى جيناساڭىز، حانويدىڭ ءبىر كوشەسىندە ساپ تۇزەپ جۇيتكىپ بارا جاتقان موتوسيكلدەرگە جەتپەسى انىق.
مۇنشاما كوپ موتوسيكلدەردى كورگەندە 7 ميلليون الىپ قالانى كوشەلەرىندە كەپتەلىس بولمايتىنىن تۇسىنگەندەي بولدىم. ەگەر جۇزدەگەن مىڭ موتوسيكل ماشيناعا اينالسا، حانويدا سول زاماتتا تىرشىلىك توقتاپ، جۇرتتىڭ ءبارى بارار جەرىنە جەتە الماي قالاتىنى انىق ەدى. الماتىنى كولىك تىعىنىنان قۇتقارۋ ءۇشىن ءبىر ۋاقىت ۆەلوسيپەدكە ءمىنۋدىڭ قانشالىقتى ماڭىزدى ەكەنىن وسى جولى ۇعىنعانداي بولعانىمدى جاسىرىپ قايتەيىن.
جاسى دا، كارىسى دە موتوسيكلگە ءمىنىپ العان. ءتىپتى، جۇكتى دە وسى قوس دوڭگەلەكتى كولىكپەن تاسيدى ەكەن. ال ساباققا اسىققان ۆەتنامدىق كىشكەنتاي بالاقاندار اتا-انالارىنىڭ ارقاسىنا كەنەشە جابىسىپ، الاڭسىز كەتىپ بارادى...
تاعى ءبىر بايقانىم، كوشە بويىمەن اعىلىپ جاتقان كولىكتەردىڭ جولىن كەس-كەستەپ، توقتاتىپ، قۇجات تەكسەرىپ جاتقان جول ساقشىلارى نازارىمىزعا ىلىكپەدى. سونداي-اق، جول بەلگىلەرىنە ءمان بەرمەستەن، ارى-بەرى جۇيتكىپ جۇرگەن موتوسيكلدەردى كورگەندە جول ساقشىلارى حانويداعى جول قاۋىپسىزدىگىن باقىلاي الماي قالعانىن ۇققانداي بولدىم. ءبىراق كەپتەلىس ورىن الىپ، ايعايعا باسىپ جاتقان جۇرتتى كەزدەستىرمەدىك. الىپ قالاداعى جول قوزعالىسى تابيعي تۇردە دامىپ جاتقانداي... وسىلايشا ءبىز مىنگەن كولىك قالىڭ موتوسيكلدىڭ اراسىمەن قايىقتاي ءجۇزىپ، قوناق ۇيگە كەلىپ ماڭداي تىرەدى.
تابيعي تۇردە دامىعان بيزنەس
قوناق ءۇيدىڭ الدىندا تۇرعان ەلگەزەك شۆەيسار جىگىتى جۇگىرىپ كەلىپ كولىكتىڭ ەسىگىن اشىپ، جۇگىمىزدى ءتۇسىرىپ، بولمەمىزگە باستادى. ادەپكى قوناق ءۇي. الىپ-قوساتىن ەشتەڭەسى جوق. سالقىن، جانعا جايلى. ءبىراز تىنىعىپ العاننان كەيىن تۇنگى حانويدى ارالاپ كورۋگە اڭسارىمىز اۋىپ، كوشەگە شىقتىق. باعاناعى اۋەجايدان شىققان قارسى العان تىمىرسىق اۋا ءالى قايتپاپتى.
مىنە، حانويدىڭ اتى بەلگىسىز ورتالىق كوشەلەرىنىڭ بىرىمەن اياڭداپ كەلەمىز. جۇرتتىڭ ءبىرازى موتوسيكلدەرىن كوشە بويىنا قاڭتارىپ تاستاپ، جاعالاي ورنالاسقان شاعىن اسحانالاردان تاماق جەپ، سۋسىن ءىشىپ جاتىر. بىزدە كوشەدە ۆەتنامدىقتار سياقتى جۇرەمىزدەن وتىرا قالىپ، تاماقتاناتىن بولسا، سەس ماماندارى ەرتەسىندە سول اسحانانىڭ ەسىگىنە قۇلىپ سالىپ، جۇمىسىن توقتاتار ەدى.
شىنى كەرەك، حانوي كوشەلەرىندە اسحانالاردىڭ كوپشىلىگى ءبىزدىڭ سانيتارلىق جانە ءورت قاۋىپسىزدىگى تالاپتارىنا سايكەس كەلمەيدى. سونداي اسحانالارعا باس سۇعىپ، اششى-تۇششىسى ارالاسقان ۆەتنامدىقتاردى كۇرىش كەسپەسىنەن ءبىز دە ءدام تاتتىق. ءدامدى ەكەن. ءبىراق ءبىزدىڭ ۇيدەگىدەي قۇنارلى، قۋاتتى ەمەس. بىرنەشە قايتا ىشسەڭ بولاتىنداي.
ءوز باسىم ۆەتنامدا شاعىن جانە ورتا بيزنەستىڭ بۇلايشا وركەن جايىپ كەتتى دەپ ويلاماعان ەدىم. ويتكەنى حانوي كوشەلەرىندەگى اسحانا مەن شاعىن دۇكەندەردەن اياق الىپ جۇرە المايدى ەكەنسىڭ. ءتىپتى، كەي جەردە شاعىن پەشىن كوشەنىڭ ءبىر قۋىسىنا قويىپ، ءتۇرلى كۇرىش كەسپەلەرىنىڭ بۋىن بۇرقىراتىپ، ۇسىنىپ جاتقان ۆەتنام ايەلدەرىنە ءتارتىپ ساقشىلارى مەن سەس قىزمەتكەرلەرىنىڭ «اڭگىمە ايتىپ» جاتقانىن بايقادىم. كوشەدەگى جول قوزعالىسى مەن بيزنەسى تابيعي تۇردە دامىپ، كەرەمەت ۇيلەسىم تاۋىپتى. تالعامپاز جاستارىنىڭ وزدەرى كوشە بويىنداعى شاعىن كافەلەرگە تىزە بۇگىپ، جەمىس شىرىندارىمەن ءشول باسۋعا كۇمار.
ادەتتە بىزدەر شاعىن جانە ورتا بيزنەستى دامىتۋ تۋراسىندا كوپ اڭگىمە ايتىپ، كوپتەگەن قولداۋلار جاسايمىز. ۆەتنامداعى جاعدايدى كورگەندە سونىڭ ءبارى بەكەر ما دەپ قالدىم. كەز كەلگەن كاسىپ تابيعي دامۋ كەزەڭىنەن ءوتۋى ءتيىس. ال ءبىز بولساق، وركەنيەتتىڭ شىڭىنا شىققان ەلدەردىڭ ستاندارتتارى مەن تالاپتارىن العا تارتىپ، شاعىن جانە ورتا بيزنەستىڭ قولىن بۋىپ تاستاعانىمىزدى بايقامايمىز.
عىلىم جانە ءوندىرىس
ەرتەسىندە حالىقارالىق عىلىمي-تەحنيكالىق اقپارات ورتالىعىنىڭ جيىنىنا قاتىسىپ، ۆەتنامدا عىلىمنىڭ قالاي دامىپ جاتقانىن بايقاۋدىڭ ءساتى ءتۇستى. سوناۋ كەڭەس زامانىندا قۇرىلىپ، سودان بەرى ۇزدىكسىز جۇمىس ىستەپ كەلە جا
تقان حالىقارالىق ۇيىم عىلىمي-تەحنيكالىق زەرتتەۋلەردى جۇيەلەپ، اقپارات الماسۋعا بار كۇشىن سالىپ جاتىر ەكەن. ۇيىمعا ۇزاق جىلداردان بەرى جەتەكشىلىك جاساپ كەلە جاتقان ۆ.ە.كودولا مىرزا حالىقارالىق عىلىمي-تەحنيكالىق اقپارات ورتالىعىنىڭ وكىلەتتى كوميتەتىنىڭ وكىلدەرى الدىندا ءبىر جىل بويىنا اتقارعان جۇمىستارى جايىندا ەسەپ بەردى.
– ورتالىق وتكەن جىلى اقپاراتتىق-ساراپتامالىق، يننوۆاسيالىق تەحنولوگيا، جوعارى وقۋ ورىندار مەن زياتكەرلىك مەنشىكتى قورعاۋ جانە يننوۆاسيالىق باعىتتاعى شاعىن جانە ورتا بيزنەستى دامىتۋ باعىتتارى بويىنشا اۋقىمدى جۇمىستار اتقاردى. قازىرگى تاڭدا عىلىمي-تەحنيكالىق سالا جىل وتكەن سايىن قارقىندى تۇردە دامۋ ۇستىندە. سوندىقتان بىزدەر ۇيىمنىڭ ىنتىماقتاستىق اياسىن بارىنشا كەڭەيتۋگە كۇش سالدىق. بۇل باعىتتاعى جۇمىستارىمىزعا ۇيىمعا مۇشە مەملەكەتتەر بارىنشا قولداۋ كورسەتىپ وتىرعانىن ايتقىم كەلەدى. وتكەن جىلى ورتالىق ۇلىبريتانيا، گەرمانيا، جۇڭگو، فرانسيا جانە چەحيامەن عىلىمي-تەحنيكالىق سالا بويىنشا اقپارات الماسۋ باعىتىندا ءونىمدى جۇمىستار جۇرگىزدىك. سوڭعى ۋاقىتتارى بىزبەن قىتايلىق ارىپتەستەرىمىز بايلانىس ورناتۋعا ايرىقشا قىزىعۋشىلىق تانىتۋدا. 2014 جىلدىڭ 30 ماۋسىمى مەن 4 شىلدە ارالىعىندا حاربين عىلىمي-تەحنيكالىق كورمەسىنە قاتىسىپ، ىس-تاجىريبە الماستىق. الداعى ۋاقىتتا حالىقارالىق عىلىمي-تەحنيكالىق اقپارات ورتالىعى وزگە ەلدەرمەن ىنتىماقتاستىعىن كەڭەيتۋگە مۇددەلى، – دەپ ۇيىم جەتەكشىسى اتقارعان جۇمىستارى جايىندا ەسەپ بەردى.
ەسەپتى باياندامادان كەيىن مىنبەگە ۇيىمعا مۇشە ەلدەردىڭ وكىلدەرى كوتەرىلىپ، وزدەرىنىڭ ىس-تاجىريبەسىمەن ءبولىستى. ءوز كەزەگىندە «ۇلتتىق عىلىمي-تەحنيكالىق اقپارات ورتالىعى» اق-ى پرەزيدەنتى ءا.ىبىرايەۆ ءوزى باسقارىپ وتىرعان ورتالىقتىڭ جۇمىسى جايىندا جينالعان قاۋىمعا كەڭىنەن اڭگىمەلەپ بەردى.
– ۇلتتىق عىلىمي-تەحنيكالىق اقپارات ورتالىعى ءوزىنىڭ 60 جىلدىق ىس-تاجىريبەسىنىڭ ارقاسىندا ءقازىر قازاقستاندى عىلىمي-تەحنيكالىق جانە يننوۆاسيالىق تۇرعىدان دامىتاتىن ماڭىزدى ورگانعا اينالىپ وتىر. وسىلايشا ورتالىق عىلىمي-تەحنيكالىق اقپاراتتى جۇيەلەپ، قازاقستان عىلىمىن دامىتىپ، يننوۆاسيالىق ەكونوميكا قۇرۋعا بارىنشا ۇلەس قوسىپ كەلەدى. قازىرگى تاڭدا «ۇعتاو» اق-نىڭ قورىندا جاريالاۋعا جاتپايتىن 31 مىڭ قۇجات جيناقتالعان. بۇدان باسقا 25 مىڭنان استام ديسسەرتاسيالىق جۇمىستار جانە جۇزەگە اسقان 753 عىلىمي-تەحنيكالىق باعدارلامالاردىڭ قۇجاتتارى ساقتالۋدا. ورتالىق قىزمەتكەرلەرى ماڭىزدى قۇجاتتارعا ءتيىستى ساراپتاما جۇرگىزىپ، ەلىمىزدەگى مەملەكەتتىك ورگاندار مەن عىلىمي مەكەمەلەردى قاجەتتى عىلىمي-تەحنيكالىق اقپاراتپەن تولىقتاي قامتاماسىز ەتىپ كەلەدى. سوڭعى ۋاقىتتارى «ۇعتاو» اق-ى حالىقارالىق ىنتىماقتاستىق سالاسىن كەڭەيتۋگە بارىنشا كۇش جۇمساپ كەلە جاتقانىن ايتقىم كەلەدى. بۇگىندە بىزدەر اقش، ۇلىبريتانيا، گەرمانيا، نيدەرلاند، جۇڭگو، وڭتۇستىك كورەيا، ءباا، رەسەي سىندى ەلدەرمەن تىعىز ارىپتەستىك قارىم-قاتىناس ورناتتىق. سونداي-اق، ورتالىق قازاقستاننىڭ حالىقارالىق عىلىمي مالىمەتتەر قورلارىنا ۇلتتىق جازىلىمىن ۇيىمداستىرىپ، عىلىمدى دامىتۋعا كۇش سالىپ وتىر. وسىلايشا قازاقستانداعى 300-دەن استام جوو مەن ءعزي-دىڭ عالامدىق عىلىمي-تەحنيكالىق مالىمەتتەر قورىنا قولجەتىمدىلىگىن قالىپتاستىردى. قازىرگى تاڭدا قازاقستاندىق عالىمدار مەملەكەت باسشىسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ قولداۋىنىڭ ارقاسىندا Thomson Reuters كومپانياسىنىڭ Web of Science پلاتفورماسىن، Elsevier كومپانياسىنىڭ Scopus مالىمەتتەر بازاسىن، Springer كومپانياسىنىڭ عىلىمي مالىمەتتەر قورىن پايدالانۋدا. سوڭعى ۋاقىتتارى Wiley-Blackwell كومپانياسىنىڭ عىلىمي مالىمەتتەر قورىنا سىناقتىق قوسىلۋدى ىسكە اسىردىق. وسىلايشا قازاقستان عالىمدىق عىلىمي مالىمەتتەر قورىنداعى عىلىمي-تەحنيكالىق اقپاراتتار كەڭ كولەمدە قولدانىپ، عىلىمنىڭ ءورىسىن كەڭەيتىپ، يننوۆاسيالىق ەكونوميكا قۇرۋعا بارىنشا كۇش سالۋدا، – دەپ ويىن ورتاعا سالدى.
ءوز كەزەگىندە رۋمىنيادان كەلگەن ت.س.گروزا مىرزا ءوز ەلىندەگى جوعارعى وقۋ ورىندارى شەتەلدىك ستۋدەنتتەردى تارتۋدا كوپتەگەن جۇمىستار اتقارىپ جاتقانىن العا تارتتى:
– سوڭعى ۋاقىتتارى رۋمىنيادا ءبىلىم الۋعا ۇمتىلعان وزگە ەلدىڭ جاستارىنىڭ قاتارى ارتىپ كەلەدى. بۇل جاعدايدان رۋمىنيادا ءبىلىم بەرۋ سالاسىنىڭ وڭ باعىتتا دامىپ جاتقانىنىڭ كورىنىسى دەپ ەسەپتەيمىن. قازىرگى تاڭدا ەلىمىزدەگى جەتەكشى 24 ۋنيۆەرسيتەت شەتەلدىك ستۋدەنتتەردى تارتۋدا ارنايى باعدارلاما قابىلداپ، بۇل باعىتتا جان-جاقتى جۇمىستار جۇرگىزۋدە. الداعى ۋاقىتتا جىل سايىن رۋمىن ەلىنە كەلىپ ءبىلىم الاتىن جاستاردىڭ سانىن 29 مىڭعا دەيىن جەتكىزۋدى كوزدەپ وتىرمىز. سول سياقتى ەلىمىزدە جاستارعا كەمەل ءبىلىم بەرەتىن سىرت ەلدەردىڭ بىلىكتى ۇستازدارىن تارتۋعا دا باسا كوڭىل بولىنۋدە، – دەدى. ال جيىن بارىسىندا ءسوز العان مولداۆاندار مولداۆيا بيلىگى مەملەكەتتىڭ عىلىمعا بولەتىن قارجىسىن ءجىو-نىڭ 1 پايىزىنا جەتكىزۋگە جوسپارلاعانىمەن، بۇل كورسەتكىشكە قول جەتكىزە الماي كەلە جاتقاندارىن جاسىرماي ايتتى. سونداي-اق، ولار عىلىمدى كوممەرسيالاۋ ماسەلەسىندە دە شەشىمىن تاپپاعان وزەكتى ماسەلەلەر بار ەكەنىن تىلگە تيەك ەتتى. وسىلايشا جيىنعا قاتىسقان دەلەگاسيا وكىلدەرىنىڭ بايانداماسىن تىڭداعانىمىزدا عىلىمدى كوممەرسيالاۋ، بيزنەس پەن عىلىمنىڭ اراسىنداعى بايلانىستى جانداندىرۋ سىندى وزەكتى ماسەلەلەرمەن كوپتەگەن ەلدەردىڭ بەتپە-بەت كەلىپ وتىرعانىن بايقادىق.
جيىن سوڭىندا «تەحمارت-2015» تەحنولوگيالار كورمەسىنە قاتىسقانىمىزدا ۆەتنامنىڭ شىعىس ازيادا كوشباسشى مەملەكەت بولۋعا ۇمتىلاتىنداي ءجونى بار ەكەنىنە كوزىمىز جەتە ءتۇستى. كورمەگە قاتىسقان ۆەتنامدىق كومپانيالار كوپتەگەن زاتتاردى ءوز ىشىندە وندىرەتىندەرىن كورسەتتى. وسىلايشا ۆەتنامنىڭ قۇرىلىس، جوعارى تەحنولوگيالار، تاماق، فارماسيەۆتيكا سالاسى قارقىندى دامىپ كەلە جاتقانىنا كۋا بولدىق. ءبىزدى قۇرىلىس سالاسىنداعى تىڭ جوبالارى قاتتى قىزىقتىردى. بۇل ەلدە جەڭىل بەتون قۇراستىرمالار دايىنداۋ ءىسى ءتيىستى دەڭگەيدە دامىعان ەكەن. قازاقستاننىڭ قۇرىلىس كومپانيالارى ۆەتنامنىڭ ءىرى كومپانيالارىمەن بىرىككەن كاسىپورىن قۇرىپ، جۇمىس ىستەسە، تابىسقا جەتەرى انىق. ونىڭ ۇستىندە شىعىس ازيا ەلدەرى اراسىندا ۆەتنامنىڭ ەۋرازيالىق وداققا قىزىعۋشىلىق تانىتىپ وتىرعانى كوپشىلىككە ءمالىم. بىزدەر وسى مۇمكىندىكتەردى پايدالانا وتىرىپ، اراداعى ساۋدا-ەكونوميكالىق بايلانىستارىمىزدى جانداندىرۋعا بولادى.
حوشيمين موۆزولەيى
ۆەتنام مەملەكەتىنىڭ نەگىزىن قالاۋشى ءحوشيميننىڭ العاشقى ۇكىمەت ءۇيى، ءقازىر مۇراجاي.
تابيعات كورىنىسى
ۆەتنامنىي ءبيشى قىزدارى
عيباداتحانا
ۆەتنام ساربازدارى
حانوي قالاسىنىڭ باستى مادەنيەت سارايى
حانوي قالاسىنىڭ بەلگىسى
نۇرلان جۇماحان، الماتى – حانوي – الماتى.
