بەلگىلى اقىن، تۇگەل ءسوزدىڭ ءتۇپ توركىنىن ىزدەپ، "قاس ساق اڭقىماسى" اتتى كۇردەلى ءتىلتانىم (رۋحتانىم) كىتابىن جازعان تىنىشتىقبەك ابدىكاكىم ۇلى ءوزىنىڭ فەيسبۋكتەگى پاراقشاسىندا "ءۇش تۇعىرلى ءتىل" ساياساتى جونىندە كولەمدى ويىن جاريالاپتى. مۇندا اقىن قازىرگى مەملەكەتتىك ساياساتتىڭ قازاق ءتىلىن عانا ەمەس، تۇتاس ۇلتتى جويۋعا باعىتتالعانىن ساياسي-فيلوسوفيالىق تۇرعىدان تالداپ، تارازىلاپتى. "قالا مەن دالا" گازەتىنىڭ ساۋاتتى وقىرماندارىمەن وسى ماقالانى بولىسكەندى قۇپ كوردىك.

ءماشھۇر ءجۇسىپ ءوزىنىڭ "انا ءتىلى تۋرالى" اتتى جازباسىندا (ءماشھۇر ءجۇسىپ شىعارمالارى. 9-توم. پاۆلودار-2006. 317 ب.) قازاق ءتىلى تۋرالى بىلاي دەيدى:
"... سارتتان وقىعانى سارت تىلىنە ەلىكتەدى. نوعايدان وقىعانى نوعاي تىلىنە ەلىكتەدى. انان سۇراتقان ورىستان وقىعانى ورىس تىلىنە ەلىكتەدى. ءوزىنىڭ جەرگىلىكتى تىلىنەن ايىرىلىپ قالدى. قاتىن ەشقانداي، ەشكىمنەن وقىعان جوق. بۇرىنعى ەسكى قازاق ءتىلى قاتىندا قالدى. وسى قاتىن ءتىلىن دۇرىس بىلەتۇعىن قازاق جوق دەمەيىن، سانالماسا، ناما قالعان شىعار. "انا ءتىلى" دەگەننىڭ ءمانىسى - وسى".
اۋليەنىڭ وسىنداعى "بۇرىنعى ەسكى قازاق ءتىلى" دەپ وتىرعانى - ءبىزدىڭ اتا-بابالارىمىزدىڭ ءتىلى - باعزىدان كەلە جاتقان قاسيەتتى اتا ءتىل. ونىڭ نەلىكتەن "اتا ءتىل" بولاتىندىعىنىڭ سەبەبىن ءبىز تالاي ماقالالارىمىزدا دالەلدەپ ايتقانبىز. سول ماقالالاردىڭ باستى ءبىرى - جۇماباي شاشتاي ۇلى اعامىزدىڭ ارقاسىندا "قازاق ادەبيەتى" گازەتىنىڭ ءتورت بىردەي نومىرىندە تۇتاس جاريالانعان "ۇلتتىق يس پەن "كوپتىلدىلىك" ءھام ۇلتتىق يدەولوگيا" (ءقا. قاراشا-جەلتوقسان. №№ 47 -50. 2012) اتالمىش ماقالا-تىن. وندا ءبىز سان مىڭداعان جىلدار بويى كەمەلدەنە قالىپتاسقان اتا ءتىلىمىزدىڭ الەمدىك بارشا اداسقاق ىلىمدەردىڭ (دىندەردىڭ) دە قادىمعى حاق نەگىزدەرىنىڭ قۇپياسىن جاسىرىن دا جاريا ساقتاپ تۇرعان اسا قاسيەتتى دە قۇپيا ءتىل ەكەندىگىنە سانداعان عىلىمي مىسالدار كەلتىردىك. قازىرگى زاماندا بىزگە اۋاداي قاجەتتى ۇلتتىق يدەولوگيا نەگىزىنىڭ دە اتا تىلدە ەكەندىگى، "ءۇشتۇعىرلى ءتىل" ساياساتىنىڭ قازاقتى "ءۇش تىلمەن تىرىدەي باۋىزداپ ولتىرەتىن" سوراقى قىلمىس ەكەندىگى دە سوندا باياندالدى.
قوش. ول ماقالانى وقىعىسى كەلەتىندەر - وزدەرى تاۋىپ الىپ وقي جاتار. ال، ءبىز بۇگىن جوعارعى بيلىگىمىزدىڭ "ءۇشتۇعىرلى ءتىل" ساياساتىنىڭ قازاق حالقىن تىرىدەي جويىپ جىبەرۋگە باعىتتالعان الاپات قىلمىس ەكەندىگى جايىندا بۇرىندارى ايتقاندارىمىزدىڭ باستى تۇجىرىمىن وسى جەلىدە قىسقا دا نۇسقا تۇردە تاعى دا ءبىر قايتالايىق.

***

[caption id="attachment_16135" align="alignright" width="292"] تىنىشتىقبەك ابدىكاكىم ۇلى[/caption]

جالپى، اتا تىلىمىزدەگى ەجەلدەن كەلە جاتقان بەستانىم (ادامتانۋ، تابيعاتتانۋ، كۇنتانۋ، عارىشتانۋ، ءتاڭىرتانۋ) ءىلىمىنىڭ اڭقىمالىق عاجاپ ءعىلىم-بىلىمى جايىندا ءبىز تالاي ايتتىق، تالاي جازدىق. سونداي سوزدەردىڭ ءبىر پاراسى پاراقشامىزدا دا ساقتاۋلى تۇر. بەستانىم ءىلىمىنىڭ قۇپياسى تەك ءسوزتانىم ارقىلى عانا اشىلادى. ءسوزتانىم دەگەنىمىز - ءتىلتانىم. ونى وزىمىزشە زەرتتەپ جۇرگەنىمىزگە دە شيرەك عاسىر بولدى. ال، ءتىلدءى بىلمەسەك، ءسوزتانىم-تىلتانىم ءعىلىم-بىلىمىن قالاي يگەرمەكپىز؟ انە، اتا ءتىلدىڭ اسا قاسيەتتىلىگى دە، اسا قاجەتتىلىگى دە سوندا.
الەمدىك عىلىم ءالى كۇنگە دەيىن ادام بالاسىنىڭ نەندەي جاراتىلىس ەكەندىگىن تۇپكىلىكتى بىلە الماي، دال بولىپ وتىر. ءبىزدىڭ اتا تىلىمىزگە ول بەسەنەدەن (بەس ەنە: 1. "بەس شەشە". 2. "جازمىش". 3. "ماڭداي". 4. ۆرەميا پەرۆوتۆورەنيا ) بەرى بەلگىلى. مىسالى، ادامتانۋدىڭ ەجەلدەن كەلە جاتقان اڭقىمالىق سانسىز تەرميندەرى مەن قاعيداتتارىنان ءۇش-اق ءسوز الايىق:

****

ءبىزدىڭ دانا بابالار رۋحتى "ىيە" دەپ تە اتاعان. سلاۆيان باۋىرلار تىلىندە ول ىقشامدالىپ، "يا" (يا: "مەن") تۇرىنە كوشسە، بۇلىنگى "ەگە" نۇسقاسى لاتىن تىلىندە "ەگو" (يا. "مەن") كەيپىنە ەنەدى. دانا ابايدىڭ "مەن" مەن "مەنىكى"ء-نىڭ ماعىناسى - ەكى"؛ "مەن" ولمەككە تاعدىر جوق اۋەل-باستان" دەگەندەگى "مەن" ("مەن!" دەۋشى ادام-رۋح) جاراتىلىسىنىڭ ءسوزتانىمدىق ءبىر سىرى وسىنداي. ال، جالپى، "مەن"ء-نىڭ "ءبىز!" دەۋشى ورتاقشىل رۋح (قوش ەگە)، نەمەسە، تەك "مەن! مەن!" دەۋشى مەنمەن-وزىمشىل رۋح (كەج ەگە) بولۋىنىڭ سىرى، ول - اڭقىمالىق وزىنشە ءبىر دوكترينا.
سونىمەن، ءسوزتانىمداعى مىناداي كەرى ترانسفورماسيانىڭ كۋاسى بولدىق:
ىيە - "يا" (مەن)
ىيە - "ەگە" - "ەگو" (مەن)
"قوش ەگە" (ادام رەتىندەگى جۇپار ىيە-رۋح)، "جۇپار ىيە" (قۇداي رەتىندەگى جۇپار رۋح)، ت.س.س. اڭقىمالىق باعزى تەرميندەر سولايشا تۇزىلگەن. اڭقىمالىق كونە "جۇپار" تەرمينى لاتىن تىلىندە "سپيريت" تۇرىندە كورىنسە، اراب تىلىندە ول بۇلىنگى "جاف(ف)ار" تۇرىندە تىرلىك ەتەدى.
جۇپار رۋح (يس) ءوزىنىڭ ون ەكى مۇشەسى (سەزىم مۇشەلەرى) ارقىلى، قورشاعان ورتادان الاتىن بارشا "ينفورماسيانى" ياكي ويلاردى (دىبىسسىز سوزدەردى) "ويلاۋ مۇشەسى" رەتىندەگى مىي (ەس) دۇنيەسىندە قورىتىپ، سايكەسىنشە "شەشىم قابىلداپ"، سوعان وراي، جاسامپازدىق يا جويىمپازدىق كورسەتەدى.
مىيداعى بارشا وي - رۋحتىڭ ءوز ويلارى (سوزدەرى). ول سول ويلارمەن ياكي "سوزدەرمەن" شەكسىز كومبيناسيا جاساپ، تاڭ-عاجايىپ ءومىر تۋىنداتىپ جاتادى. ءتىل دەگەنىمىز، انە، - سونداي عاجاپ! كەز كەلگەن ۇلتتىڭ ءتىلى دە - سونداي جاسامپاز دا جويىمپاز قۇدىرەت!
قوش. ەندى، ۇلتتىڭ كەز كەلگەن جەكە وكىلىنىڭ تىلىنە كەلەيىك. ارينە، ونىڭ ءتىلى دە - ءوز ۇلتىنىڭ ءتىلى نەگىزىندە عانا قالىپتاسا ءومىر سۇرەتىن وزىنشە ءبىر فەنومەن. سونداي قاسيەتىمەن عانا ول - سول ۇلتتىڭ اسا قابىلەتتى، تازا دا تەكتى ءارى كەمەل وكىلى بولا الماق. مىنە، ءبىزدىڭ ايتپاقشى بولىپ وتىرعان قاسىرەتتى ماسەلەمىزدىڭ ءمانىسى دە تۋرا وسى جاعداياتتاردان شىعادى.

***

بويعا بىتكەن بالانىڭ، قۇرساقتا جەتىلۋ بارىسىندا، ەڭ اۋەلى "ءوز اناسىن تانۋمەن ۇدايى شۇعىلداناتىندىعىن" قازىرگى جۇرتتىڭ ءبارى دەرلىك بىلەدى. ياعني، پەرزەنت دۇنيەگە كەلمەي تۇرىپ-اق، جاتىردا جاتىپ، ءوز اناسىنىڭ مىنەز-قۇلقىن، نەمەن شۇعىلداناتىندىعىن، داۋىسىن، ت.س.س. فاكتورلاردىڭ بارلىعىن تۇيسىك دەڭگەيىندە "ۇعىنۋعا" جەتىسەدى. سونىڭ ىشىندەگى ەڭ ماڭىزدى فاكتور، ارينە، - اتا ءتىل نەگىزىندە سويلەنەتىن سوزدەر. دەمەك، "ءار ءسابي، قۇرساقتا جاتىپ-اق، ءوز اتا ءتىلىن مەڭگەرە باستايدى" دەگەن ءسوز. ءسويتىپ، ول قۇرساقتىق "توعىز اي، ون كۇن" عۇمىرىندا ۇلت پەرزەنتى بولۋدىڭ العاشقى نەگىزدەرىن قالىپتاستىرادى. ول مەرزىمدى "ءبىر جىل" دەپ قويالىق، ياعني، "ءبىر جاس".
وسى ورايدا، اڭقىمانىڭ ادامتانۋداعى كەزەكتى ءبىر پوستۋلاتىن كەلتىرەمىز:
"ون ۇشتە - وتاۋ ىيەسى"
بايقايسىزدار ما، اڭگىمە باسىندا ايتىلعان كونە "ىيە" (ادام-رۋح) تەرمينى قايتا شىقتى الدىمىزدان. ال، وسىنداعى "وتاۋ" دەگەنىمىز قانداي "وتاۋ"؟ ونى اڭقىمادان ماقۇرىم قالىپ ماڭگۇرتتەنگەن كەيىنگى قازاق كادىمگى وتاۋمەن (جاس جۇبايلار مەكەنى رەتىندەگى كىيىز ۇيمەن) شاتاستىرادى. جوق، ول "وتاۋ" - رۋح باسقارىمىنداعى اقىل-ەستىڭ "وتاۋى". اقىل-ەس ىيەسى رەتىندەگى رۋح جاراتىلىسىنىڭ تاعى ءبىر اكسيوماسىنىڭ "وتىز ومىرتقا، قىرىق قابىرعا" بولاتىندىعى دا جانە ول قاعيدانىڭ كادىمگى وتاۋ (جاس جۇبايلاردىڭ كىيىز ءۇيى) فورمۋلاسى بولىپ تابىلاتىندىعى دا سوندىقتان.
سوندا، مىناداي دانالىقتى ۇعىنۋىمىز قاجەت. رۋحتىڭ ءوزى "جارتىلايەركەك-جارتىلايۇرعاشى" تۇرىندەگى ءبىرتۇتاس جاراتىلىس. سوعان وراي، ونىڭ ءوزىنىڭ دە، ءوز باسقارىمىنداعى اقىل-ەستىڭ دە قابىلەتتىك سيپاتتارى "اڭقىر-اكە" جانە "مۇڭكىر-شەشە" ("اڭقىل" جانە "جەرىت" دەگەن اتاۋلارى دا بار) تۇرىندە بولادى. سونداي "ەركەك اڭقىر" مەن "ۇرعاشى مۇڭكىر" تۇرىندەگى "اكە-شەشەلىك" جۇپ قابىلەتتىڭ ءوزارا ۇدايى "ورتاق تىرلىك ەتۋى" بارىسىندا، سانا ىشىندە، "يادرولىق تىزبەكتى رەاكسيا" ءپرينسيپى نەگىزىندە، سانسىز ويلار (دىبىسسىز سوزدەر) "كۇركىرەي" جاراتىلىپ جاتادى. سولاردىڭ ءبارى - رۋحتىڭ "اكە-شەشە" رەتىندەگى اڭقىرى مەن مۇڭكىرىنىڭ ورتاق بالالارى". ياعني، "ەس وتاۋىنىڭ ىيەسى (رۋح) مەن ونىڭ بالالارىنىڭ باستاعى تۇراعى" - وزىنشە ءبىر رۋحاني "وتاۋ". "رۋح پەن ەس تۇراعى" رەتىندەگى باسقا كيگىزىلەتىن ءداستۇرلى باسكيىمدەردىڭ ءبىرىنىڭ "تاقيا" ("تاكيە": باسپانا) اتالعاندىعى دا سودان.
مىنە، "ون ۇشتە - وتاۋ ىيەسى" قاعيداسىنىڭ ءبىر سىرى، قىسقاشا ايتقاندا، وسىلاي اشىلادى. مۇنداعى "ون ءۇش" دەگەنىمىز - ادامنىڭ جاس مولشەرى. سونىڭ ءوزى - پەرزەنتتىڭ جوعارىدا باياندالعان "قۇرساقتىڭ ءبىر جىل عۇمىرى" مەن قۇرساقتان شىعىپ، كادىمگى ادام بالاسى رەتىندە ءومىر سۇرگەندەگى ون ەكى جىلدىڭ قوسىندىسى:
"قۇرساقتىق" ءبىر جىل + تۋعاننان كەيىنگى بالالىق ون ەكى جىل = ون ءۇش جىل"

***

"ون ۇشتە - وتاۋ ىيەسى". ەندى وسى پوستۋلاتتىڭ اڭقىمالىق باعزى ءمانىسىن تۇجىرىمدايىق. مۇنداعى "وتاۋ" مەن "ىيە" جايىندا دا ايتىلدى. ال، اتالمىش قاعيداداعى "ون ءۇش"ء-تىڭ "قۇرساقتىق" ءبىر جىل + تۋعاننان كەيىنگى بالالىق ون ەكى جىل = ون ءۇش جىل" ەكەندىگىن دە بىلدىك. ياعني، "قۇرساقتىق "توعىز اي، ون كۇن" عۇمىرىندا ۇلت پەرزەنتى بولۋدىڭ العاشقى نەگىزدەرىن ءوز تۇيسىگىندە اتا ءتىل ارقىلى قالىپتاستىراتىن ۇرپاق، ءدۇنيەگە كەلگەن سوڭ، ون ەكى جىل بويى، ۇلت پەرزەنتى بولۋدىڭ اۋەلگى تولىق ءبىر ستاديالىق سيكلىن باستان وتكەرەدى" دەگەن ءسوز. سول ون ەكى جىلدىڭ دا اڭقىمالىق ءوز انىقتامالارى بار:
"ون ەكىدە - ءبىر گۇل".
"ون ەكىدە ءبىر گ ۇلى اشىلعان (يا اشىلماعان)".
ال، وسىنداعى "گۇل" دەگەنىمىز نەندەي ۇعىم؟ ول، "باستاعى باقتىڭ" ("كوسەگەنىڭ" ياكي جۇپارلى جۇماق ەستىڭ) سيمۆولى رەتىندەگى "گۇل" عانا ەمەس، - سول "باستاعى باقتىڭ ىيەسى" رەتىندەگى جۇپار رۋحتىڭ (قوش ەگەنىڭ) دا سيمۆولى رەتىندەگى "رۋحاني گۇل". اباي ايتقان "يمانيگۇل" - سول "گۇلدىڭ" ارقاسىندا عانا پايدا بولاتىن پەرىشتەلىك قۇبىلىس.
سونىمەن، "ون ەكىدە - ءبىر گۇل" پوستۋلاتىنىڭ ءبىر ينتەرپرەتاسياسى:
"رۋح رەتىندەگى جاس ۇرپاق باستاپقى ون ەكى جىلدا ۇلت پەرزەنتى بولىپ قالىپتاسۋدىڭ اتا ءتىل قامقورلىعىنداعى العاشقى ءارى نەگىزگى ستادياسىن باستان وتكەرەدى". "قۇرساقتىق عۇمىرىن" قوسساق، "ون ۇشتە - وتاۋ ىيەسى".
مىنە، ۇرپاقتىڭ ۇلت پەرزەنتى بولىپ قالىپتاسۋىنىڭ العاشقى تاڭىرلىك شارتىن كوزگە شۇقىپ كورسەتەردەي كوزەيتىن ءارى كوسەم دە كوركەم ايتىپ تۇراتىن وسىنداي دا كونە اڭقىمالىق عاجاپ عىلىم بار - قاسيەتتى اتا تىلىمىزدە. شىنىن ايتايىق، ءبىزدىڭ شيرەك عاسىر بويى "الۋان قۇندىلىقتارىنا" ەسسىز-كوزسىز ەلپەڭدەپ، ەلتىپ، ەلىرىپ جۇرگەنىمىزدەگى "وركەنيەتتى ەلدەردىڭ" ءۇش ۇيىقتاسا تۇسىنە دە كىرمەيتىن دانالىق - بۇل. ارعى بابالارىمىزدىڭ ۇرپاقتى انا قۇرساعىندا دا، تۋعاننان كەيىن دە ادامدىق رۋحىنىڭ ("ۇلتتىق مەن"ء-ىنىڭ) قالىپتاسۋى بارىسىندا، شىن مانىسىندە ەلمان (پاتريوت) ەتىپ تاربيەلەۋدەگى ۇستانعان قاراپايىم دا قاستەرلى رۋحاني تاعىلىمنىڭ باستى ءبىر فورمۋلاسى جونىندەگى ايتىلار سوزدەردىڭ بىرەگەيى - وسىنداي.
ارينە، بۇل تاقىرىپتى دەندەتە بەرسەك، اتا تىلىمىزدە دانىشپاندىق ءسوز كوپ. وتە كوپ. اڭگىمەمىزدى قورىتىندىلاۋعا كوشەمىز.
****

"ون ەكىدە - ءبىر گۇل" پوستۋلاتىنىڭ ينتەرپرەتاسياسىن تاعى ءبىر قايتالايىق: "رۋح رەتىندەگى ءار جاس ۇرپاق باستاپقى ون ەكى جىلدا ۇلت پەرزەنتى بولىپ قالىپتاسۋدىڭ اتا ءتىل قامقورلىعىنداعى العاشقى ءارى نەگىزگى ستادياسىن باستان وتكەرەدى". "قۇرساقتىق عۇمىرىن" قوسساق، "ون ۇشتە - وتاۋ ىيەسى".
ياعني، ءار بالانىڭ تەك ءوز ۇلتىنىڭ تازا ءارى كەمەل وكىلى بولىپ قالىپتاسۋىنا قاجەتتى باستى اڭقىمالىق العى شارت - ۇرپاقتىڭ اۋەلگى ون ءۇش جىل ("قۇرساقتىق عۇمىردى" قوسا ەسەپتەگەندە) بويى تەك ءوز اتا ءتىلىنىڭ قۇندىلىقتارى نەگىزىندە عانا ءبىرىڭعاي تازا وقىپ ءوسۋى، تاربيەلەنۋى. مۇنداعى "ءوز اتا ءتىلىنىڭ قۇندىلىقتارى نەگىزىندەگى ءبىرىڭعاي ۇلتتىق تاربيە مەن ءوقۋ-بىلىم" دەگەنىمىز نە؟ ول - اتا ءتىل الەمى تۇتاس قامتىپ تۇراتىن ۇلتتىق ادەت-عۇرىپتىڭ، ءسالت-داستۇردىڭ، ۇلتتىق فولكلوردىڭ، ۇلتتىق دۇنيەتانىمنىڭ، ت.س.س. سانسىز ەتنوگرافيالىق رۋحاني قازىنالاردىڭ ءبىرتۇتاس گارمونيالى جيىنتىعى. ال، ءبىزدىڭ جاس ۇرپاقتى ەلمان (ۇلت پاتريوتى) ەتىپ تاربيەلەۋدەگى قازىرگى ۇلتتىق ۇستانىمىمىز بەن باعدارلامامىز، قايرات-قارەكەتىمىز قالاي؟ قالاي بولۋشى ەدى، وتە قورقىنىشتى! سەبەبى، "ون ەكىدە - ءبىر گۇل"، "ون ۇشتە - وتاۋ ىيەسى" كانوندارىنىڭ ۇلت پەرزەنتىن قالىپتاستىرۋداعى اتام زامانداعى تاڭىرلىك ءمانىسى مەن ماڭىزىنان ءبىز مۇلدە يسالماسپىز.
ءقازىر "ءۇشتۇعىرلى ءتىل" ساياساتىنىڭ پارمەنى بالاباقشاعا دا جەتتى. ياعني، ورىسشالانعان قوعامىمىزداعى قازاق بالاسى ءۇش جاسىنان باستاپ، ءوز ءتىلىن دە، ورىس ءتىلىن دە، اعىلشىن ءتىلىن دە "بىرمەزەتتە ۇيرەنە" باستايدى. ال، ۇرپاقتىڭ ۇلتتىق "مەن"ء-ى قالىپتاسۋىنىڭ ءبىرىڭعاي اتا ءتىل قۇندىلىقتارىنىڭ عانا نەگىزىندە، ون ءۇش جىل ۇدايى ءارى ۇزدىكسىز جۇرگىزىلەر ۇلتتىق تاربيە مەن وقۋ بارىسىندا عانا مۇمكىن ەكەندىگىن ەسكەرسەك، "ءۇش ءتىلدى قاتار مەڭگەرمەك" ءۇشجاسار سورلى ۇرپاعىمىزدىڭ ۇلتتىق رۋحى قۇنارىنىڭ وزگە تىلدەر اسەرىنەن سالعان جەردەن-اق بىردەن "سۇراپىل شايىلا" باستايتىندىعى - اقىماققا دا ايان جاعداي. ناتيجەسىندە، ەشقانداي ۇلتتىق "مەن"ء-ى جوق، نە قازاق ەمەس، نە ورىس ەمەس، نە اعىلشىن ەمەس، تۇتاس ءبىر ءدۇبارا ۇرپاق پايدا بولا باستايدى. سايكەسىنشە، ول ۇرپاقتىڭ ساناسىنىڭ ءوزى دە - "الاشۇبار سانا" كەيپىنە، سوزدىك قورىنىڭ دا "ۋلى ۆينەگرەت" سيپاتىنا ەنەتىندىگى داۋسىز. بەينەلەپ ايتقاندا - سولاي. ونداي ءدۇبارا ۇرپاقتىڭ كەلەشەك قوعامىنىڭ دا "الاشۇبار-ۋلى ۆينەگرەت" تۇرىندە بولماعى جانە زاڭدى. ۇلت سولاي قۇريدى. سونىڭ ءبارى - يسالماستىقتان. ول يسالماستىق (اڭقىما ءىلىمىنىڭ رۋحاني "جۇپارىنان" دىم سەزبەيتىن توپاستىق) - كەشەگى اقپاتشالىق-قىزىلپاتشالىق ورىس يمپەرياسىنىڭ سانالى تۇردە جوسپارلانعان ءۇشعاسىردايعى وزبىر وتارلاۋىنىڭ ادام توزبەستەي زاردابىنان قالىپتاسىپ قالعان ەرەكشە ماڭگۇرتتىك. پارمەندى تۇردە جۇرىزىلە باستاعان "ءۇشتۇعىرلى ءتىل" ساياساتىنىڭ كەسىرىنەن ءھام "قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى" اتالمىش ەش قاجەتسىز ۇيىمنىڭ كولگىر تىرلىگىنىڭ سالدارىنان، اتا زاڭىمىزداعى "ورىس ءتىلى - ۇلتارالىق قارىم-قاتىناس ءتىلى" دەگەن ءجونسىز باپتىڭ كۇننەن كۇنگە سۇراپىلدانا كۇش الىپ بارا جاتقاندىعى دا - سونداي ماڭگۇرتتىگىمىزدىڭ، تۇككە قاجەتى جوق اسىرەتولەرانتتىلىعىمىزدىڭ، جالپاقشەشەيلىگىمىزدىڭ، كورشى ەلدەردىڭ قاباعىن باققانداعى قوسۇرەيلىگىمىزدىڭ، "وركەنيەتتى ەلدەرگە" كوزسىز تابىنۋداعى اڭعال مەن ەسالاڭعا عانا ءتان ەلىكپە ەلىرمەلىلىگىمىزدىڭ، ۇلتتىق قاسيەتتەن جۇرداي بولىپ بارا جاتقان كەمباعالدىعىمىزدىڭ سوراقى ناتيجەسى. ءبىز سولايشا، ۇلت رەتىندە، جەر بەتىنەن ءبىرجولاتا ءولىپ-جوعالۋدىڭ الەمدە تەڭدەسى جوق قيامەت-قايىم تاۋقىمەتىن باستان كەشۋدەمىز. بولاشاعىن ويلامايتىن بەيقوش قازاقتارعا ول قاسىرەت مۇلدە جوق سەكىلدى بولىپ تا كورىنەدى. سونداي قاپەرسىزدىك ءبىزدى اقىرى، ءبىلىم-عىلىم مينيسترلىگىنىڭ "قازاق ەلىنىڭ ءقابىرىن تۇپكىلىكتى قازارلىقتاي" سۇمدىق وسپادار شەشىمىنە دۋشارلاندىردى. ارينە، "ەلگە (ۇلتتىق تىلگە) ءقابىر قازۋدىڭ" ۇلت اقىلىنا سىيماس ونداي وڭباعان قارەكەتى، ازىرشە، پرەزيدەنتىمىزدىڭ تاك-تاگىمەن عانا توقتاپ تۇرعان سەكىلدەنەدى. ءبىراق، "ءۇش تۇعىرلى ءتىل" ساياساتى ءوزىنىڭ سول باياعى ۇدەمەلى قارقىنىندا. سونىڭ ءوزى رۋحاني-پاراسات قوعامىن قۇرۋعا قاجەت ادامداردى قالىپتاستىرۋدىڭ قامى ەمەس، ماتەريالدىق-تەحنيكالىق قۇندىلىقتار قوعامىن قۇرۋعا عانا قاجەت مامانداردى عانا قالىپتاستىرۋدىڭ ەشقانداي تەورياعا سۇيەنبەگەن جويداسىز ءبىر سوراقى امالى. "قوعامىنىڭ باسى" رەتىندەگى بيلىكتەگىلەرىمىزدىڭ باسىم بولىگىنىڭ كورشى ەلدىڭ مەملەكەتتىك تىلىندە عانا تىرلىك ەتەتىندىگى دە سول سەبەپتى. "ساعادييەۆتىك ءبىلىم رەفورماسى" مەن "ءۇشتۇعىرلى ءتىل" ساياساتى باردا، مەملەكەتتىك قاسيەتتى اتا ءتىلىمىزدىڭ قولدانىستان ءبىرجولا شىعىپ قالۋىنىڭ ءقاۋپى بارعان سايىن زورايا بەرمەك. ونىڭ اقىرى قازاق حالقىنىڭ جويىلۋىنا اپارادى.

تىنىشتىقبەك ابدىكاكىموۆ.