«رۋحاني جاڭعىرۋ» باعدارلاماسى قابىلدانعانى قازاقتىڭ رۋحىن وياتىپ، نامىسىن جاناتىن ونداعان، جۇزدەگەن ءىس-شارالار وتكىزىلىپ جاتىر.
ءار ءوڭىر باعدارلاما اياسىندا ءوز جوسپارىن ءتۇزىپ، جۇرتتىڭ رۋحاني ساناسىن جاڭعىرتۋعا سەبەپكەر بولاتىن باستامالاردى قولعا الۋدا.
ايتالىق، بيىلعى جىلى الماتى وبلىسىندا «رۋحاني جاڭعىرۋ» باعدارلاماسى اياسىندا تۇپ-تۋرا 585 جوبانى جۇزەگە اسىرۋ جوسپارلانىپتى. جىل باسىنان سونىڭ 400-گە جۋىعى وتكىزىلىپ، ءوز ناتيجەسىن بەرگەن.
دەگەنمەن، شارالاردىڭ سۇبەلىسىن ءوڭىر اكىمدىگى كۇز ايىنا ساقتاپ وتىر. قىركۇيەك ايىندا جەتىسۋ شەڭبەرىنەن شىعىپ، ەل كولەمىندە اتالىپ وتىلەتىن ءىس-شارالاردىڭ ەڭ اۋقىمدىسى ۇيىمداستىرىلماق.
جەتىسۋداعى «رۋحاني جاڭعىرۋ» ورتالىعىنىڭ ماماندارى ءازىر ايگىلى «وربۇلاق» شايقاسىن ساحنالاۋعا ازىرلەنىپ جاتىر.
ورتالىق وكىلدەرىنىڭ ايتۋىنشا، شايقاستى ساحنالاۋ بارىسىندا تاريحي دەرەكتەردەن اۋىتۋ بولمايدى، بارلىعى تاريحي دەرەكتەرگە سۇيەنە وتىرىپ قويىلادى.
وسىناۋ شايقاس كەزىندە جوڭعاردىڭ 50 مىڭ جاۋىنگەرىن سالقام جاڭگىردىڭ 800 (كەي دەرەكتەردە 600 دەپ ايتىلادى) ساربازى توقتاتقان ەكەن. ارتىنشا ءجالاڭتوس ءباھادۇردىڭ قالىڭ قولى كومەككە كەلىپ، جەردى باسقىنشىلاردان ازات ەتىپتى.
العاش رەت وقپانا قازىلىپ، ەرەكشە تاكتيكا قولدانىلعان وقيعا پانفيلوۆ اۋدانىنىڭ اۋماعىندا وتكەن.
بىرنەشە جىل بۇرىن شايقاس ورنىنا بەلگى تاس قويىلىپ، وبلىس ورتالىعىندا ارنايى تەاترلاندىرىلعان كورىنىس كورسەتىلگەن ەدى. ۇيىمداستىرۋشىلار بۇل باستامانى ءداستۇرلى شاراعا اينالدىرۋدى كوزدەپ وتىر.
«رۋحاني جاڭعىرۋ» جوبالىق كەڭسەسى ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى باعدات ناۋقانوۆتىڭ ايتۋىنشا، وربۇلاق شايقاسىن ساحنالاۋ جوعارى دەڭگەيدە ۇيىمداستىرىلادى.
– وسى ماقساتتا جاتپاي-تۇرماي ىزدەندىك. تاريحي ارحيۆتەردى اقتارىپ، سول شايقاستا جاۋىنگەرلەردىڭ ءارتۇرلى مىلتىقتاردى قولدانعانىنا كوز جەتكىزدىك. سول سەبەپتى دە ءبىز وتشاشۋلاردى قولدانا وتىرىپ، ۇلكەن اسەردە قالدىراتىن كورىنىس كورسەتەمىز دەپ وتىرمىز. بۇدان بولەك، الاڭدا كورمەلەر، ۇلتتىق ويىندار وتكىزىلەتىن بولادى، – دەيدى ول.
ايتا كەتەلىك، بىلتىرعى جىلى الماتى وبلىسىنىڭ جاركەنت قالاسىندا تۇڭعىش پرەزيدەنت كۇنىنە وراي جانە وربۇلاق شايقاسىنىڭ 375 جىلدىعىنا بايلانىستى «ۇلى جەبە» مەموريالدى كەشەنى اشىلعان بولاتىن.
– وربۇلاق شايقاسى – قازاق حالقىنىڭ ازاتتىق جولىنداعى تاريحي وقيعالارىنىڭ ءبىرى. ەلباسىمىز نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى نازاربايەۆ: «وربۇلاق پەن اڭىراقايداعى تاريحي ماڭىزدى جەڭىستەر ازاتتىقتىڭ اق تۋى استىندا جەلبىرەدى»، – دەپ، تاريح تولقىنىنداعى ەرلىككە تولى ۇلى وقيعالاردى دارىپتەۋگە ەرەكشە ءمان بەرگەن بولاتىن.
مەملەكەت باسشىسىنىڭ جاقىندا جارىق كورگەن «ۇلى دالانىڭ جەتى قىرى» اتتى ماقالاسى دا ءبىزدىڭ ۇلتتىق تاريحىمىزعا تەرەڭ ۇڭىلۋگە، حالقىمىزدىڭ وتكەنىنە، بۇگىنى مەن بولاشاعىنا زور قۇرمەتپەن قاراۋعا ۇندەيدى.
وربۇلاق تاريحى –ۇلى دالا تاريحىنىڭ ءبىر پاراعى، – دەپ اتاپ وتكەن بولاتىن سول جولى وبلىس اكىمى اماندىق باتالوۆ.
«قالا مەن دالا» انىقتاماسى:
«وربۇلاق شايقاسى – قازاق حالقىنىڭ جوڭعار شاپقىنشىلىعىنا قارسى ازاتتىق سوعىسىنداعى العاشقى بەتبۇرىستى وقيعا.
بۇل سوعىس 1643 جىلدىڭ جازىندا قازاق قولىن باسقارعان جاڭگىر سۇلتان مەن جوڭعار قولىن باسقارعان باتىر قونتايشى اراسىندا وتەدى. جاڭگىر جوڭعارلاردىڭ جولىن كەسۋ ءۇشىن بىلتەلى مىلتىقپەن قارۋلانعان 600 ساربازبەن قارسى اتتانادى.
الەمدىك سوعىس ونەرىنىڭ جىلناماسىنا ەنۋگە لايىق وربۇلاق شايقاسىندا وسى 600 قازاق ساربازى 50 مىڭ جوڭعار قولىن تاس-تالقان ەتىپ جەڭەدى. 600 ادامنىڭ 50 مىڭ ادامدى جەڭۋى بىزگە اڭىز سەكىلدى كورىنگەنمەن، شىندىق سولاي»، – دەپ جازادى e-history.kz
…
«ءبىزدىڭ بابالار جاساعان ەرلىك 300 سپارتاندىقتىڭ ەرلىگىنەن دە اسىپ تۇسەدى، انىعىندا. ەڭ وكىنىشتىسى، وسى 300 سپارتاندىقتى كورىپ وسكەن ءبىزدىڭ قازاقتىڭ جاستارى وربۇلاق شايقاسىنداعى ەرلىكتەن حابارى جوق.
شىنداپ كەلگەن كەزدە، جاۋعا شاپقان ادام سانى ەمەس، سپارتادان شىققانداردىڭ سانى 300 بولدى. سول زاماندا گرەكتەر كىشىگىرىم پوليۋستەرگە ءبولىندى. سولاردىڭ اربىرىنەن جينالعان اسكەر سانىن قوسقاندا 5 مىڭعا دەيىن بارعان.
ال ءبىزدىڭ جاڭگىر حان شىنىمەن دە، نەبارى 600 اسكەرىمەن جاۋعا قارسى تۇردى»، – دەيدى جاس تاريحشى ازات باقىت ۇلى.
