2016-2017 جىلدارى ق ر ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىڭ گرانتتىق قارجىلاندىرۋى بويىنشا ءا.مارعۇلان اتىنداعى ارحەولوگيا ينستيتۋتى «ەجەلگى تۇركىستان قامالى: قالا مادەنيەتىنىڭ دامۋى (ارحيتەكتۋرا، جوباسى، ستراتيگرافياسى)» تاقىرىبى زەرتتەۋ جۇرگىزگەن بولاتىن.
«كۇلتوبە» قالاشىعىنداعى عىلىمي-زەرتتەۋ جانە رەستاۆراسيا جۇمىستارى ەسكەرتكىشتىڭ بارلىق تاريحي كەزەڭدەرىن انىقتاپ، ناتيجەسىندە قالاشىقتى اشىق اسپان استىنداعى مۋزەيگە اينالدىرۋعا باعىتتالعان.
قازىرگى تۇركىستان قالاسىنىڭ ءتۇپ تاريحىن زەرتتەۋ - تاريح عىلىمىنىڭ وزەكتى ماسەلەلەرىنىڭ ءبىرى.
"اۋەلى ياسى، كەيىن تۇركىستان اتانعان قالانىڭ تاريحى تىم تەرەڭدە جاتىر. ەرتەدەگى ياسىنىڭ ورنى — كۇلتوبە. قازىرگى تۇركىستان اينالاسىنداعى باسقا دا كونە جانە ورتاعاسىرلىق مەكەن قۇلاندىلارى: سيداق اتا، شويتوبە، قاراشىق - I، II، تورتكۇلتوبە- I، II اتتى ەسكەرتكىشتەر ارحەولوگيالىق تۇرعىدان زەرتتەلۋ ۇستىندە. ال ياسى — تۇركىستاننىڭ XV-XVIIءى عاسىرلارداعى تاريحىن زەرتتەۋدە كەزەك كۇتتىرمەيتىن شارۋا"، – دەيدى تاريحشىلار.
سەبەبى، ءتۇرلى كەزەڭدە قالا ايتۋلى وزگەرىستەرگە تاپ بولعان. قازاق حاندىعى تۇسىندا ياسى شاعىن قىستاق دارەجەسىنەن قازاق حاندىعىنىڭ باس قالاسىنا اينالدى. قالانىڭ وسى كەزدەگى تاريحىن زەرتتەۋ ارقىلى ءتول مەملەكەتىمىزدىڭ تىنىس-تىرشىلىگىنىڭ قىر-سىرلارىن تانۋعا بولادى.
مۇندا ەل تاعدىرىن شەشكەن ءماسليحاتتار وتكەن، حان سايلاعان قۇرىلتايلار بولعان.
تۇركىستان اتىرابىنداعى ارحەولوگيالىق ەسكەرتكىشتەردىڭ زەرتتەلە باستاعانىنا 130 جىلدان استام عانا ۋاقىت بولدى. وسى جىلدار ىشىندە ونداعان ارحەولوگيالىق ەسكەرتكىشتەر تابىلىپ، ەسەپكە الىندى.
"كۇلتوبە» قالاشىعى (ءى مىڭ جىلدىق ورتاسى –ءحىۇ ع.) «ازىرەت سۇلتان» مەملەكەتتىك تاريحي-مادەني قورىق-مۋزەيى» رمقك ەسكەرتكىشتەر تىزىمىندەگى رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار ەسكەرتكىش جانە قازاقستانداعى كونە قالا ورنى. قالاشىق قوجا احمەت ياساۋي كەسەنەسىنەن وڭتۇستىككە قاراي - 350 مەتر جەردە ورنالاسقان. سوپاقشا كەلگەن، بيىكتىگى - 9 مەتر، اۋماعى - 150ح120 مەتر اۋقىمدى توبەشىك.
