مىسالعا، امەريكالىقتار الەمنىڭ ءار تۇكپىرىندە بۇرق ەتە قالعان بۇلىكتەردىڭ اراسىندا جۇرەدى، بۇعان قىرعىن قارجى شىعىندايدى. ولاردىڭ اقىل-ەسى دۇرىس پا وسى؟
سوعىس. عالامتوردى ءسۇزىپ شىعىڭىز، ونىڭ شىعىنى عانا ايتىلادى. ءبىراق، تابىسى دا بار عوي؟! اسكەري وندىرىسپەن اينالىساتىندار ءۇشىن كەز كەلگەن بۇلىك پايدا.
امەريكا اقىلدى، وزگەسى اقىماق پا؟
ەگەر اۋعانستان مەن يراكقا سوعىس اشپاسا اقش-تىڭ مەملەكەتتىك بيۋدجەتى قارجىدان تاپشىلىق كورمەۋشى ەدى.
گارۆاردتاعى «ميلى باستاردىڭ» ەسەپ-قيسابىنا سەنسەك، اۋعانستانداعى سوعىسقا، يراكتاعى ەكى بىردەي سوعىسقا، سيريا مەن ۋكرايناداعى داعدارىسقا ارالاسقان اقش 4،3 تريلليون دوللاردان قاعىلعان ەكەن! الداعى ۋاقىتتا بۇل 6 تريلليونعا جەتپەك.
ءازىر يرانعا جىلى قاباق تانىتىپ وتىر... مۇنىسى دا بەكەر بولماسا كەرەك. ەرتەڭ كىلت ەتە قالۋى عاجاپ ەمەس. امەريكانىڭ يرانعا قاتىستى قازىرگى ارەكەتى انشەيىن تاكتيكالىق ءجۇرىس. اقش-تىڭ سىرتقى ساياساتىن بۇگە-شىگەسىنە دەيىن بىلەتىندەر ايتادى: «كۇنى ەرتەڭ امەريكا يرانعا باسىپ كىرسە الگى 6 تريلليوننىڭ ۇستىنە، تاعى 3 تريلليون قوساسىز». كوردىڭىز بە، ەسەپتەپ قويعان...
جاھان جاپپاي قارۋلانىپ جاتىر
قايتەمىز؟ بۇعان كەيىپكەر كوزىنەن قاراۋدان باسقا ءبىز سياقتى قاراپايىم ادام نە قارەكەت ىستەي الادى؟
2010-2014 جىلعى ارالىقتى قامتىعان ستوكگولم زەرتتەۋ ينستيتۋتىنىڭ ەكسپەرتتەرى 2005-2009 جىلداردىڭ ارالىعىندا قارۋ-جاراق ساتىپ الۋ كورسەتكىشى 16 پايىزعا وسكەنىن انىقتاپتى. جۇڭگو كوش باسىندا كەلەدى. بىلايشا ايتقاندا، ارمياسىن تۇرلەندىرىپ (مودەرنيزاسيالاپ) جاتقان ەلدىڭ ءبىرى وسى – جۇڭگو. ودان كەيىنگى ورىندا ءۇندىستان، ساۋد ارابياسى، پاكىستان...
قارۋ-جاراق ەكسپورتتاۋشىلاردىڭ توپ-5-تىگى وزگەرگەن جوق. بۇل – اقش، رەسەي، جۇڭگو، گەرمانيا جانە فرانسيا. بۇل 5ء-ۋى الەمدىك قارۋ-جاراق ەكسپورتىنىڭ 80 پايىزىن باقىلاۋىندا ۇستاپ وتىر. ولاردىڭ ءوز اراسىنداعى باقتالاستىق كۇشتى. گەرمانيانىڭ ۇلەسى 11-دەن 5 پايىزعا، فرانسيانىڭ ۇلەسى 8-دەن 5 پايىزعا كەمىدى. ەسەسىنە ورىستاردىڭ ۇلەسى وسۋدە...
اقش vs رەسەي
تاعى دا وسى ەكەۋى. قايدا بارسا دا سىيىسپاي جۇرەدى. الەمدىك قارۋ-جاراق ەكسپورتىنىڭ ەكى الىبى. رەسەي امەريكادان اسىپ تۇسكىسى كەلەدى. ءبىراق، الەۋەتى جەتپەي ءجۇر. سەبەبى، كوپ. امەريكا الەمنىڭ – 94 ەلىنە، ال رەسەي – 56 ەلگە قارۋ تاسيدى. ەكى ەلدىڭ تاسىمال تۋرالى تۇسىنىگى ەكى ءتۇرلى.
اقش قارۋ-جاراق ساۋداسىن ءوزىنىڭ سىرتقى ساياساتىن جۇرگىزۋگە پايدالانسا، ورىستار ءۇشىن بۇل – بيزنەس. ەكى ەلدەگى اسكەري ءوندىرىس ءوز ارميالارىنىڭ ىشكى قاجەتتىلىگىن 60-70 پايىزعا قامتاماسىز ەتەدى. وزگەسىن ءداستۇرلى نارىقتارعا جونەلتەدى.
ورىستىڭ ويلاعانى نە؟
ءسىز بىلەسىز بە؟ رەسەي قارۋ-جاراق ساۋداسىنان جىلىنا 15 ميلليارد دوللار (!) تابىس تابادى. ورىستاردىڭ بۇل تاراپتاعى ۇزاقمەرزىمدىك كەلىسىمشارت سوماسى 48-50 ميللياردتى قۇرايدى.
كرەمل دە اقىماق ەمەس. قورعانىس ۆەدومستۆوسىنىڭ جوبالارىن جۇزەگە اسىرۋدى كوزدەيتىن ورىستار الىستاعى لاتىن امەريكاسىندا، ازيادا جانە قيىر شىعىستا ءوز اسكەري بازالارىن تۇرعىزۋعا مۇددەلى. سىزدەر سەنبەسسىزدەر، ءبىراق مۇنداي جوبا شىنىمەن دە بار.
ءدال وسى ايماقتارداعى اسكەري بازالاردى قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن 200 توننا جۇك تاسي الاتىن ۇشاقتار جەلىسى قاراستىرىلعان. ولار الەمنىڭ كەز كەلگەن نۇكتەسىنە 7 ساعاتتىڭ ىشىندە «ارمات» اتتى 400 تانكتەن نەمەسە 900 جەڭىل تانكتەن تۇراتىن ەكيپاجدى جەتكىزەدى. ورىستاردىڭ ۇشاعى دا شىدامدى. ءبىر ساتتە 7 مىڭ شاقىرىمدى ەڭسەرە الادى. قايتا-قايتا جانارماي قۇيىپ جاتپايدى. بۇل باعدارلامانى كرەمل 2024 جىلعا جوسپارلاعان. كورەلىك، كۇتەلىك.
قارۋ جاراقتى نەگىزىنەن ءۇندىستان الادى. سوڭعى جىلدارى بۇل تاراپتاعى ۇلەسىن 7-دەن 15 پايىزعا ءوسىردى. ارابتار دا 1-دەن 5 پايىزعا ءوسىردى.
ال رەسەي يراكتان ءۇمىتتى. 2014 جىلى يراك رەسەيدەن 9 – سۋ-25 شابۋىلداۋ ۇشاعىن، 12 – توس-1ا «بۋراتينو» اتتى وتتى شابۋىل جۇيەلەرىن، 6 – «مي-28» جانە مي-35م اسكەري ۇشاعىن ساتىپ العان. ورىستار «پانسير-س1» زەنيتتىك كەشەندەرىن تاسىمالداۋدى باستادى.
بىلتىر رەسەي يراكقا جالپى سوماسى 1،7 ميلليارد دوللاردى قۇرايتىن قارۋ-جاراق تاسىمالداعان. ەكى ەلدىڭ وسى باعىتتاعى جالپى كەلىسىمشارت قۇنى 4 ميللياردتى قۇرايدى. ءبىراق... كرەمل قىتايدان ايىرىلىپ قالدى. ەكى ەلدىڭ اراسىنداعى قارۋ-جاراق كەلىسىمشارتى ءقازىر 500 ميلليونعا جەتپەيدى. سەبەبى، جۇڭگو ءوز اسكەري ءوندىرىسىن دامىتۋدى قولعا الدى.
ال اقش-تىڭ «تۇتىنۋشىلار نارىعى» بۇدان قاراعاندا الدەقايدا كەڭ. ءبارىن سانامالاپ جاتپاي-اق قويالىق. امەريكا قارۋ-جاراعىنىڭ نەگىزگى ساتىپ الۋشىسى – وڭتۇستىك كورەيا (9 پايىز). فرانسيا قارۋ-جاراق ەكسپورتىنىڭ 18 پايىزى ماروككوعا، 14 پايىزى قىتايعا تيەسىلى. فرانسيا ءوز ۇلەسىن وسىرە تۇسىرسە تاڭ قالماڭىز. جاقىندا فرانسۋز بيلىگى مىسىردان كەلىسىمشارتقا قول قويادى...
سونىمەن، اسكەري قاقتىعىستار كىمگە ءتيىمدى، قالاي ويلايسىز؟
حەنريك بوركو – ۆارشاۆا جوعارعى ەكونوميكالىق مەكتەبىنىڭ رەكتورى
«Gazeta Finansowa»، پولشا.
