كەڭ بايتاق جەرگە يەلىك ەتەتىن قازاقستان ءۇشىن شەكارالىق شەكارالىق ساۋدانى دامىتۋدىڭ ماڭىزى زور. ونىڭ ۇستىندە ەلىمىز ەكونوميكالىق تۇرعىدان بارىنشا دامىعان قىتايدىڭ ىرگەسىندە وتىرىپ، شەكارالىق ساۋدانى دامىتپاۋ ۇلكەن قاتەلىك بولار ەدى. قىتايدان باسقا رەسەي، وزبەكستان، قىرعىزستان دا ءبىزدىڭ شەكارالىق ساۋدانىڭ كوركىن قىزدىراتىن مۇمكىندىككە يە مەملەكەتتەر ەكەنىن ءبارىمىز بىلەمىز.
قازىرگى تاڭدا ەلىمىزدە شەكارالىق ساۋدانىڭ ءورىسىن كەڭەيتۋ باعىتىندا ءبىرقاتار ءىرى جوبالار جۇزەگە اسۋدا. ايتالىق، 2026 جىلعا قاراي قازاقستان جۇڭگو، قىرعىزستان، رەسەي جانە وزبەكستانمەن شەكارالاس ايماقتاردا بەس ءىرى ساۋدا-لوگيستيكالىق كەشەن قۇرۋدى جوسپارلاۋدا. اتالعان ساۋدا كەشەندەرى تەك تاۋار اينالىمىن عانا ەمەس، وندىرىستىك كووپەراسيا، لوگيستيكا، ساقتاۋ جانە قايتا وڭدەۋ قىزمەتتەرىن دامىتۋ، ءارى ەكسپورتتىق الەۋەتتى كەڭەيتۋگە ىقپال ەتەتىن بولادى.
بۇگىندە قىتايمەن شەكاراداعى «قورعاس تورابى» قايتا جاندانىپ، ينفراقۇرىلىمى بارىنشا دامىپ كەلەدى. «قورعاس» شىعىس قاقپاسى ارنايى ەكونوميكالىق ايماعىن دامىتۋ جۇمىستارى ساۋدا اعىنىن ايتارلىقتاي ارتتىرا تۇسكەنى بەلگىلى.
ءقازىر قورعاس شەكارا ماڭى ىنتىماقتاستىق ورتالىعى قازاقستان مەن جۇڭگو اراسىنداعى ماڭىزدى ساۋدا جانە تۋريزم حابى رەتىندە بەلسەندى دامىپ كەلەدى. 2024 جىلى ورتالىق 5 ميلليوننان استام كەلۋشىلەردى قابىلداپ، 36،3 مىڭ توننا جۇك وتكىزگەن. بۇل – ونىڭ ايماقتىق ەكونوميكالىق بايلانىستارعا قوسىپ وتىرعان ۇلەسىن كورسەتەدى. الداعى جىلدارى ينفراقۇرىلىمدى كەڭەيتۋ جانە بيزنەس جۇرگىزۋ شارتتارىن جاقسارتۋ ماقساتىندا 30-دان استام جاڭا جوبالار جۇزەگە اسىرۋ كوزدەلىنىپ وتىر. ولارعا شامامەن 245 ملرد تەڭگە ينۆەستيسيا سالىنىپ، 2028 جىلعا دەيىن 5 مىڭنان استام جاڭا جۇمىس ورىندارى اشىلادى دەپ كۇتىلۋدە.
سونىمەن قاتار، بۇرىنعى «جاركەنت» كەدەن بەكەتىنىڭ بازاسىندا «قازاقستان» اتتى كورمە ورتالىعىن اشۋ ويدا بار. بۇل مادەني اسپەكتىنى قوسىپ، قازاق ونىمدەرى مەن داستۇرلەرىنە نازار اۋدارتادى. لوگيستيكانى دامىتۋ مەن ەلەكتروندى كوممەرسيانى قولداۋ ماقساتىندا حالىقارالىق جەتكىزىلىمدەردى وڭتايلاندىرۋعا ارنالعان بوند قويماسىن اشۋ قاراستىرىلعان.
الايدا، ورتالىق ينفراقۇرىلىمنىڭ شەكتەۋلەرىمەن، سونىڭ ىشىندە اۋىز سۋ مەن كارىز جۇيەسىنىڭ جەتكىلىكسىزدىگىمەن بەتپە-بەت كەلۋدە. بۇل بيزنەس ءۇشىن جايلىلىق پەن تارتىمدىلىق دەڭگەيىنە اسەر ەتەتىنى ءسوزسىز.
اسىرەسە، قازاقستاندىق تاراپتا ينۆەستورلار ورتالىقتىڭ باسقارۋىنا قاتىستى جاعدايلاردىڭ ناشارلىعىنا بايلانىستى سۇراقتار كوتەرۋدە، بۇل ماسەلەلەردى دەر كەزىندە شەشۋىمىز كەرەك.
وسى رەتەت شەكارالىق ساۋدانىڭ دامۋى جەرگىلىكتى حالىقتىڭ تۇرمىس جاعدايىنا وڭ ىقپال ەتەتىنىن دە ۇمىتپاۋىمىز كەرەك. ويتكەنى، شەكارا ماڭىندا ساۋدا-لوگيستيكالىق كەشەندەردىڭ پايدا بولۋى قوسىمشا جۇمىس ورىندارىنىڭ اشىلۋىنا ىقپال ەتەدى.
ايتالىق، قىتايمەن شەكاراداعى «قورعاس» تورابى پاندەميادان كەيىن تولىق جۇمىس ىستەي باستاعاندا مىڭداعان ادامدى جۇمىسپەن قامتىلىپ، وڭىردەگى جۇمىسسىزدىق دەڭگەيى اتارلىقتاي تومەندەگەن. سونداي-اق، شەكارالىق ساۋدا ورتالىقتارى شەت جاتقان اۋداندارداعى ساۋدا جانە قىزمەت كورسەتۋ سالالارىن دامىتىپ، شاعىن كاسىپكەرلىكتىڭ وركەندەۋىنە جول اشقانىن اتاپ ايتۋىمىز كەرەك.
بۇدان باسقا شەكارالىق ساۋدا جەرگىلىكتى نارىققا جاڭا تاۋارلار مەن قىزمەتتەردى اكەلۋگە مۇمكىندىك بەرىپ، ولاردىڭ قولجەتىمدىلىگىن ارتتىرا تۇسكەنىمەن قۇندى بولىپ تۇر. اسىرەسە، ازىق-تۇلىك پەن تۇرمىستىق تاۋارلاردىڭ باعاسىنىڭ تومەندەۋىنە جانە تاڭداۋدىڭ كەڭەيۋىنە اسەر ەتكەن. تاۋارلار باعاسىنىڭ تومەندەۋى ارقىلى حالىقتىڭ ساتىپ الۋ قابىلەتى ارتاتىنى بەلگىلى. سوندىقتان اۋىلدى جەرلەردىڭ تۇراتىندارى ءۇشىن شەكارالىق ساۋدانىڭ ساعات سەكىلدى توقتاۋسىز جۇمىس ىستەپ، دامىعانى اسا قاجەت.
تاعىدا ايتا تۇسسەك، شەكارالىق ساۋدا ورتالىقتارى ينفراقۇرىلىم مەن لوگيستيكانىڭ دامۋىنا جانە ساۋدا پروسەستەرىن جاقسارۋىنا دا وڭ ىقپال ەتەتىنىن كورىپ وتىرمىز. بۇگىندە شەكارالىق ساۋدانىڭ ارقاسىندا جەرگىلىكتى اۋىلشارۋاشىلىق ونىمدەرىن قايتا وڭدەپ، ەكسپورتقا شىعارۋ ءىسى دە ءوز جولىن تاۋىپ كەلەدى. بۇل – ءۇردىس اۋىلدىق جەرلەردەگى فەرمەرلەرگە ءوز ونىمدەرىن شەتەلدىك نارىقتارعا ساتۋ ارقىلى تابىسىن كوبەيتۋگە جول اشىپ وتىر. مىسالى، قازاقستان مەن قىرعىزستان شەكاراسىنداعى ساۋدا-لوگيستيكالىق كەشەندەر جەرگىلىكتى ونىمدەردى كورشى ەلدەرگە جەتكىزۋگە ىڭعايلى جاعداي جاسايدى.
بۇگىندە قىرعىزستانمەن شەكارادا دا ايتارلىقتاي دامۋ بار. مۇندا يندۋستريالىق ساۋدا-لوگيستيكالىق كەشەننىڭ قۇرىلۋى قازاقستان مەن قىرعىزستان اراسىنداعى تاۋار اينالىمىن ارتتىرۋعا باعىتتالعان. اتالعان كەشەندەر شەكارا ماڭىنداعى ەكونوميكالىق بەلسەندىلىكتى ۇدەتىپ، ايماقتىق كاسىپورىنداردىڭ شەتەلدىك نارىققا شىعۋ مۇمكىندىگىن كەڭەيتە تۇسەتىنى انىق.
قازاقستان مەن قىرعىزستان اراسىنداعى شەكارالىق ساۋدا جاڭا دەڭگەيگە كوتەرىلۋىنە يندۋستريالدى-لوگيستيكالىق كەشەن ايرىقشا ىقپال ەتە باستاعان. كەشەن ەكى ەلدىڭ شەكاراسى تۇيىسكەن «قاراسۋ» جانە «اق-تىلەك» وتكىزۋ پۋنكتتەرىنىڭ جانىندا ورنالاسقان. مامانداردىڭ وي-پايىمىنا نازار اۋدارساق، كەشەن ەكى ەل اراسىنداعى تاۋار اينالىمىن جاقسارتۋعا جانە لوگيستيكالىق شىعىنداردى ازايتاتىن بولادى.
كەشەندە قىسقا مەرزىمدىك ساقتاۋ، لوگيستيكا، كوتەرمە ساۋدا جانە ەكسپەديتورلىق قىزمەتتەر كورسەتىلەتىن بولادى. سونداي-اق، ەت، ءسۇت، كوكونىس، تەكستيل جانە فارماسيەۆتيكا ءوندىرىسىن دامىتۋ دا كوزدەلگەن. مۇنىڭ ءبارى ايماقتىق ەكونوميكاعا وڭ اسەر ەتىپ، جاڭا جۇمىس ورىندارى اشىلىپ، حالىقتىڭ تابىسىن ارتتىرى ءسوزسىز.
بۇل جوبانىڭ ماقساتى – ساۋدا مەن وڭىرلىك كووپەراسيانى نىعايتۋ ارقىلى ەكى ەل اراسىنداعى ەكونوميكالىق قارىم-قاتىناستى دامىتۋ، جانە الداعى 2030 جىلعا دەيىن تاۋار اينالىمىن 3 ميلليارد دوللارعا دەيىن جەتكىزۋ كزدەلگەن. كەشەن 25 جىلدىق كەلىسىم نەگىزىندە قۇرىلۋدا، بۇل بولاشاقتا تۇراقتى ىنتىماقتاستىقتى قامتاماسىز ەتەدى جانە ەكى ەلدىڭ ەاەو شەڭبەرىندەگى مىندەتتەمەلەرىنە ساي، كەدەندىك جانە ساۋدا كەدەرگىلەرىن ازايتۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن ماڭىزدى نىسان بولايىن دەپ تۇر.
جالپى، قازاقستاننىڭ شەكارالىق ساۋداسى كورشى ەلدەرمەن قارىم-قاتىناستى كۇشەيتىپ، ينفراقۇرىلىمدىق جوبالار ارقىلى وڭىرلىك ەكونوميكالىق الەۋەتتى دامىتۋعا باعىتتالعان كەشەندى ستراتەگياعا اينالىپ كەلەدى دەسەك ارتىق ايتقاندىق بولماس.
