كونفەرەنسياعا بەلگىلى عالىمدار مەن اكادەميكتەر، تاريحشىلار، ەتنولوگتار، ارحەولوگتار، مۋزەيتانۋشى عالىمدار مەن مەملەكەتتىك جانە قوعامدىق ۇيىمداردىڭ وكىلدەرى، ساراپشىلار، ابدەش تولەۋبايەۆتىڭ تۋىستارى، ارىپتەستەرى مەن شاكىرتتەرى قاتىستى.
ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ-دىڭ الەۋمەتتىك دامۋ جونىندەگى پرورەكتورى ءسابيت سۋاتاي كونفەرەنسيا اشىلۋىندا ءسوز سويلەپ، پروفەسسور ابدەش تولەۋبايەۆتىڭ ءومىرى مەن عىلىمي ەڭبەك جولىنا توقتالدى.
ابدەش تولەۋبايەۆ 1953 جىلى 15 قاراشادا دۇنيەگە كەلگەن. 1970 جىلى قازۇۋ-دىڭ تاريح فاكۋلتەتىنە وقۋعا ءتۇسىپ، ۇزدىك بىتىرگەن. ابدەش تاشكەن ۇلى ۋنيۆەرسيتەتىمىزدە 1979 جىلدان ءومىرىنىڭ سوڭىنا دەيىن ەڭبەك ەتتى. ءىزباسار شاكىرتتەر تاربيەلەپ، ارحەولوگيا جانە ەتنولوگيا كافەدراسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى بولدى.
كوپتەگەن عىلىم كانديداتتارى مەن عىلىم دوكتورلارىن دايىندادى»، – دەپ اتاپ ءوتتى پرورەكتور.
كونفەرەنسيادا سونىمەن قاتار شىعىس قازاقستان وبلىسىنىڭ اكىمى، تاريح فاكۋلتەتىنىڭ تۇلەگى ەرمەك كوشەربايەۆ، تاريح عىلىمىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور بيبيزيا قالشابايەۆا ابدەش تولەۋبايەۆتىڭ عىلىم، ءبىلىم مەن پەداگوگيكاعا قوسقان ۇلەسى جايىندا باياندامالارىن جاسادى.
«ابدەش تاشكەن ۇلى «قازاق ۋنيۆەرسيتەتى» گازەتىنە بەرگەن سۇحباتىندا «ارحەولوگيا – ەليتالىق عىلىم» دەپ اتاعان بولاتىن.
شىنىندا دا، ارحەولوگيا تەرەڭ بىلىممەن قاتار، تەرەڭ تۇيسىكتى، ەرەكشە ويلاۋدى قاجەت ەتەتىن، ۋاقىت پەن قارجى كوپ جۇمسالاتىن سالا.
ابدەش تولەۋبايەۆ 80-90 جىلداردان باستاپ ورىنبور، استراحان، ومبى جانە التاي ولكەسىنە ەكسپەديسيالار مەن عىلىمي ءىسساپارلار ۇيىمداستىردى. تارباعاتاي اۋماعىنان، قالبا، شىڭعىستاۋ وڭىرلەرىنەن قولا، ەرتە تەمىر ءداۋىرىنىڭ بۇرىن بەلگىسىز 500-دەن استام ارحەولوگيالىق كەشەنىن اشتى.
ءا.تولەۋبايەۆتىڭ سوڭعى جىلدارى عىلىمعا قوسقان ەرەكشە ۇلەسى – شىلىكتى «التىن ادامىن» قالپىنا كەلتىرۋ جۇمىسىن اتاپ وتۋگە بولادى.
سونىڭ ناتيجەسىندە شىلىكتىدەن شىققان «بارىستىڭ بەت ءپىشىنى» دەپ اتالعان التىن اشەكەي قازاقستان ونەر اكادەمياسىنىڭ توسبەلگىسىنە اينالدى. «شىلىكتى بۇعىلارى» قازاقستان تاريحشىلارى كونگرەسىنىڭ لوگوتيپى بولىپ قابىلداندى. شىلىكتى «التىن ادامى» لوندوندا، ماسكەۋدە، قازاندا كورمەلەرگە قويىلدى.
ابدەش تولەۋبايەۆتىڭ «ورىنبور قازاقتارى»، «قازاقستاننىڭ ارحەولوگياسى»، «دالا كوسەمدەرىنىڭ قازىنالارى»، «قازاقتىڭ ادەت-عۇرىپ، سالت-داستۇرلەرى» كىتاپتارى ۇلكەن عىلىمي اينالىمعا قوسىلدى. بەلگىلى ارحەولوگ-ەتنولوگ عالىمنىڭ 30-دان استام مونوگرافياسى مەن وقۋلىقتارى، 400-دەن اسا عىلىمي ماقالالارى بار.
ەلەۋلى ەڭبەگىمەن حالىقارالىق عىلىمي وردادا مويىندالدى. «قۇرمەت» وردەنى، «ەرەن ەڭبەگى ءۇشىن» ماراپاتتارىن الدى. شوقان ءۋاليحانوۆ اتىنداعى سىيلىقتىڭ يەگەرى، ق ر كوركەمونەر اكادەمياسىنىڭ اكادەميگى اتاندى.
كونفەرەنسيا بارىسىندا ءا.تولەۋبايەۆ تۋرالى وچەركتەر، ەستەلىكتەر جانە عىلىمي زەرتتەۋلەرى، ەجەلگى جانە ورتاعاسىرلىق ارحەولوگيانىڭ، ەتنيكالىق تاريح پەن ەتنومادەني ۇدەرىستەردىڭ وزەكتى ماسەلەلەرى، ارحەولوگيالىق جانە ەتنوگرافيالىق ەكسپەديسيالاردىڭ دالالىق ماتەريالدارى، تاريحي-مادەني مۇرانى زەرتتەۋ، ساقتاۋ جانە مۋزەيلەندىرۋ ادىستەرى تالقىلاندى.
سونداي-اق ابدەش تولەۋبايەۆقا ارنالعان «عيبراتتى عۇمىر» كىتابىنىڭ تۇساۋكەسەر ءراسىمى ءوتىپ، دەرەكتى فيلم كورسەتىلدى.
تاريحشى عالىمدار – زەينوللا ساماشيەۆ، مامبەت قويگەلدييەۆ، ماديار ەلەۋوۆ، حانگەلدى ءابجانوۆ، زيابەك قابىلدينوۆ ابدەش تولەۋبايەۆ تۋرالى ەستەلىكتەرىمەن ءبولىسىپ، عالىمنىڭ ارحەولوگيا، ەتنولوگيا سالالارىنا سىڭىرگەن ەلەۋلى ەڭبەگىن اتاپ ءوتتى.
ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ-دىڭ باسپا ءسوز قىزمەتى
