قازاقستاندا قازىرگى ۋاقىتتا 1،5 ميلليوننان استام شوب سۋبەكتىسى تىركەلگەن. ولاردىڭ 45%-عا جۋىعى ايەلدەردىڭ باسقارۋىندا. ايەلدەر كاسىپكەرلىگى بۇگىن ەل ەكونوميكاسىنىڭ دامۋ درايۆەرى دەسەك بولادى. ايتالىق، جاھاندىق ايەلدەر كاسىپكەرلىگى كۇنىنىڭ وا جانە تمد ەلدەرىندەگى وكىلى، Umay Boost جانە Umay Rocket وقىتۋ باعدارلامالارىنىڭ اۆتورى مەرەي مۋستافينانىنىڭ ايتۋىنشا، بيزنەستەگى ايەلدەر گەندەرلىك بەلگى بويىنشا ءبىرقاتار پروبلەمالارمەن بەتپە-بەت كەلەدى. قالىپتاسقان جاعدايلاردا «ايەلدەر» بيزنەسىنىڭ دامۋ بەتالىستارى تۋرالى ساراپشى Atameken Business ارناسىنىڭ «سۇحبات» باعدارلاماسىنىڭ ەفيرىندە اڭگىمەلەپ بەردى.
– 2020 جىلعى دەرەكتەرگە سايكەس، ەلىمىزدە تىركەلگەن شوب سۋبەكتىلەرىنىڭ سانى 1،6 ملن-نان اسادى، ولاردىڭ 677 مىڭى ايەلدەر. ادەتتە ايەلدەر بيزنەسىنىڭ باسىم بولىگى جك فورماتىندا قىزمەت اتقارادى (80%). 12%-دان استامى ج ش س جانە 7%-عا جۋىعى شارۋا قوجالىقتارى تۇرىندە ۇيىمداستىرىلعان. وسى كورسەتكىشتەردى 2013 جىلمەن سالىستىرساق، بيزنەستەگى ايەلدەر سانىنىڭ وسكەنىن بايقايمىز. ەگەر 7 جىل بۇرىن ايەلدەردىڭ ۇلەسى جالپى كاسىپكەرلىكتىڭ 28%-ىن قۇراسا، بۇگىن ول 45%-عا جەتىپ وتىر.
بيزنەستىڭ ۇشتەن ەكى بولىگىنە دەرلىگى ءبىلىم بەرۋ، تاماقتاندىرۋدى ۇيىمداستىرۋ، ۋاقىتشا تۇرۋ جانە كوتەرمە-بولشەك ساۋدا سالالارىندا شوعىرلانعان. ايەلدەر دەكرەتتىك دەمالىس ۋاقىتىندا وزدەرىنىڭ كۇندەلىكتى ومىردەگى مىندەتتەرىن بيزنەسكە اينالدىرىپ، اقشا تابادى.
ادەتتە ولاردىڭ بيزنەستەرى ءبىرىنشى كەزەكتە جەكە قاجەتتىلىكتەرىن جابادى. ماسەلەن، ءوز بالاسى ءۇشىن لايىقتى بالا باقشاسىن ىزدەپ ءجۇرىپ، ايەل ونىڭ تالاپتارىنا ساي مەكەمە تابا المايدى، ءسويتىپ ناتيجەسىندە ءوز بالاباقشاسىن ۇيىمداستىراتىنى بەلگىلى. مۇنداي بەتالىس تەك قازاقستاندا عانا ەمەس، جالپى جاھاندىق دەڭگەيدە ورىن العان.
زاماناۋي بيزنەس-ترەندتەرگە نازارعا الا وتىرىپ، ءبىز پاندەميا جاعدايلارىندا ءومىر جاڭا شارتتارعا تۇرتكى بولعاندىعىن كورىپ وتىرمىز، كاسىپكەرلەر ونلاين فورماتقا بەلسەنە كوشۋدە. بۇل بۇگىنگى تاڭدا ايەلدەر اينالىسا الاتىن سالالار، – دەپ ءوز پىكىرمەن ءبولىستى مەرەي مۋستافينا.
بىلىكتى مامان ءوزىن-وزى دامىتۋدىڭ پەرسپەكتيۆتى سالالارى رەتىندە STEMء-بىلىم بەرۋ مەن digital-ماركەتينگتى ۇسىناتىنىن دا تىلگە تيەك ەتتى.
«ايەلدەر» بيزنەسىنىڭ قيىندىعىن اڭگىمەلەگەن مەرەي مۋستافينا بيزنەس پروسەستەردى قالىپتاستىرۋدا ساپالى بىلىمدەردىڭ جەتىسپەيتىندىگىن ايتادى. كوبىنەسە بيزنەس رەتسىز، تۇيسىككە جۇگىنۋ نەگىزىندە قۇرىلادى. «ايەل ادام جۇمىس الگوريتمدەرىمەن قاتار، ءبىر ۋاقىتتا قاجەتتى اقپاراتتى ىزدەۋگە، ۇيرەنۋگە جانە تۋىنداعان ماسەلەلەردى شەشۋگە ءماجبۇر» دەيدى مامان.
كەلەسى گەندەرلىك پروبلەما ۋاقىتتىڭ جەتىسپەۋشىلىگى بولىپ تابىلادى، ادەتتە بۇل ءبىزدىڭ قوعامىمىزدىڭ پاتريارحالدىق بولمىسىمەن بايلانىستى بولى كەلەدى. قازىرگى ومىردە ايەل تەك جۇمىس ىستەپ قانا قويماي، بۇرىنعىشا ۇيدەگى تۇرمىس پەن بالا تاربيەسىن قاتار الا ءجۇرىپ، ءداستۇرلى مىندەتتەرىن ورىنداۋى ءتيىس.
مەرەي حانىم ءتورت بالانىڭ اناسى رەتىندە بيزنەستەگى ايەلدىڭ الدىندا ماڭىزدى تاڭداۋ تۇراتىنىن العا تارتتى. قازىرگى كۇنى ءبىز وتباسىلارداعى ەر ادامدار ايەلدەرىنىڭ بيزنەس يدەيالارىن قولداپ، تۇسىنىستىكپەن قارايتىن سەرىكتەستىك قاتىناستاردى ءجيى بايقاپ ءجۇرمىز.
ايەلدەردى باسشى لاۋازىمىندا جانە بيزنەس يەسى رەتىندە قابىلداۋدا دا وزگەرىستەر قالىپتاسىپ جاتىر. جۋىردا عانا گەندەرلىك ستەرەوتيپتەر ءجيى كوتەرىلىپ وتىراتىن، ال بۇگىن ايەل ءوزىن كاسىپقوي رەتىندە تانىتىپ، ءوز قۇزىرەتتەرىن كورسەتە الادى، ايەلمەن تەڭ قۇقىقتا ارەكەتتەسەدى.
بيزنەستىڭ دامۋ جولىنداعى تاعى ءبىر توسقاۋىل – قارجىلاندىرۋدىڭ نەمەسە ارزان قارىزدىق قاراجاتتاردىڭ بولۋى.
ءيا، بىزدە قازاقستاندا كاسىپكەر ايەلدەردى قولداۋ بويىنشا ءبىرقاتار باعدارلامالار بار، ءبىراق الاتىن اقشالاردىڭ قۇنى ءالى دە وتە جوعارى. بۇدان بولەك، قارجىلىق ساۋاتتىلىعى بولماعان جاعدايدا، ايەلدەر الىنعان قاراجاتتاردى دۇرىس جاراتا المايدى.
دەگەنمەن، نەسيە بويىنشا قايتارىمدىق رەيتينگى ەرلەرگە قاراعاندا جوعارى – 92%. ءبىراق نەسيە الۋ ءۇشىن ايەل ادام دۇرىس ويلانىپ، بارلىق تۇستاردى قاراستىرۋى قاجەت، ويتكەنى قارجىلىق ساۋاتتىلىقتى تولىق ءتۇسىنۋى، ونىڭ ءتيىستى دەڭگەيىندە ءبىلىمى بولۋى ماڭىزدى. ءبىزدىڭ زامانىمىزدا قارجىلىق ساۋاتتىلىققا مەكتەپ جاسىندا-اق ۇيرەتۋ قاجەت. ويتكەنى، قارجىلىق ويلانۋدىڭ دامۋى تەك بيزنەستە عانا ەمەس، ءومىردىڭ كوپتەگەن تۇستارىندا قاجەت. ءبىز ەر ادام – اسىراۋشى، ول ماتەريالدىق رەسۋرستارعا جاۋاپ بەرەدى دەگەن ۇعىممەن تاربيلەنگەن زاماننىڭ ۇرپاقتارىمىز، سوندىقتان قازىرگى زاماننىڭ ايەلدەرى وسىنداي ءبىلىم الۋعا تالپىنباعان.
ءقازىر جاڭا تەحنولوگيالار كوزدى اشىپ-جۇمعانشا دامىپ، سەرپىندى دامىپ جاتقان الەمدە دامۋعا قاجەتتى اقپاراتتى قالاي الۋعا بولادى؟ ءبىزدىڭ ساراپشىمىز پروبلەمانىڭ شەشىمىن كوللابوراسيالاردان – بىر-بىرىنە ءوزارا كومەك كورسەتۋ ءۇشىن بيزنەس-قاۋىمداستىققا كىرۋدەن كورەدى. بۇگىنگى تاڭدا كوپتەگەن بيزنەستەگى ايەلدەر تەك باسەكەلەس قانا ەمەس، سونداي-اق سەرىكتەس، تالىمگەر جانە اشەيىن دوستىق قاتىناستا بولا الادى. بارلىق پراكتيكالىق بىلىمدەر ادامدارعا شوعىرلانعان. ءبىز ءتيىمسىز قۇرالداردى شەتتەتىپ، جاڭا قۇرالداردى پايدالانىپ كورۋ ارقىلى، ولارمەن الماسا الامىز. «جالعىز قازدىڭ ءۇنى شىقپاس» دەگەن بار، جانە مۇنى پاندەميا راستادى.
پەلوتونداعى قوزعالىس – رەسۋرستاردى ۇنەمدەپ، بيزنەستى دامىتۋعا كومەكتەسەتىن ۇزدىك قۇرال. ىلگەرىلەمەلى قوعامداستىقتار ىشىندە بىرىگە وتىرىپ قانا ەل ەكونوميكاسىن العا تارتاتىن مىقتى كومپانيالار قۇرۋعا بولادى. ءسىزدىڭ جاعدايىڭىزدا بولعان، ۇقساس قيىندىقتارعا تاپ بولعان، سونداي مىندەتتەردى شەشكەن پىكىرلەستەردى ىزدەۋ قاجەت. ءار كاسىپكەر ءوز تاجىريبەسى ارقىلى پايىداۋىمەن بولىسە الادى، ءسويتىپ بىر-بىرىنە پايدالى بولا الادى. ناق وسىنداي الماسۋ ەسەبىنەن عانا اقپاراتتىق بايۋعا جانە كاسىپكەرلەرگە العا جىلجۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن ادامداردى بىرىكتىرۋگە بولادى.
قازاقستانداعى ايەلدەر كاسىپكەرلىگى جايلى ايتا وتىرىپ، مەرەي مۋستافينا: «مەن ۇيىمداستىراتىن جوبالاردا ءبىز تەك كاسىپكەر ايەلدەرمەن عانا ەمەس، سونىمەن قاتار 14-16 جاس ارالىعىنداعى قىز بالالارمەن دە جۇمىس ىستەيمىز. قازىرگى زامانعى قىز بالالار مەنىڭ ولاردىڭ جاسىندا بولعان كەزىمنەن اناعۇرلىم ەرەكشەلەنەدى. ولار ءوزىن-وزى دامىتۋدى كوزدەيدى، جەكە تۇلعا رەتىندە ءوسۋدى جانە كاسىپكەرلىك داعدىلارعا ۇمتىلادى. ءقازىردىڭ وزىندە ولار ومىردە ءوز قابىلەتتەرىن قولدانا الادى. سوندىقتان، جىل سايىن بىزدە ءتيىمدى كاسىپكەر ايەلدەردىڭ كوبەيتەندىگى كۇتىلەدى دەۋگە بولادى».
ادەتتە «ادامنىڭ كۇنى اداممەن» دەيدى، بۇل جاعدايدا ايەل ايەلگە قاجەت دەپ ايتۋعا بولادى. ويتكەنى، تەك ايەل عانا ايەلدىڭ قيىندىقتارى مەن تۇرمىسىن تەرەڭ تۇسىنە الادى. قوعامداستىققا بىرىگە وتىرىپ، ايەلدەر ءبىر-بىرىنىڭ ساتتىلىگىنە ىقپال كورسەتىپ، وزدەرىنىڭ دامۋىنا جانە بيزنەستەرىن دامىتۋعا مۇمكىندىك جاسايدى.
ماحاببات ءسادۋاقاسوۆا
