جۋىردا الماتىدا «ۇلتتىق عىلىمي-تەحنيكالىق اقپارات ورتالىعى» اق مەن Thomson Reuters كومپانياسىنىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن «الەمدىك كەڭىستىكتە ورتالىق ازيا ەلدەرى عىلىمىنىڭ ىنتىماقتاسۋى» اتتى حالىقارالىق فورۋمى بولىپ ءوتتى. فورۋم جۇمىسىندا وتاندىق عىلىمي ورتانىڭ عالامدىق عىلىمي مالىمەتتەر قورىنا پايدالانىپ، عىلىمدى دامىتۋدىڭ وزەكتى ماسەلەلەرى تالقىلاندى. سونداي-اق، ايتۋلى شارا بارىسىندا ورتالىق ازيا ەلدەرىنىڭ عالىمدارىنا العاش رەت «عىلىم كوشباسشىسى» تاۋەلسىز ماراپاتى تابىس ەتىلدى.  

قازىرگى تاڭدا ەلىمىزدەگى 250-گە جۋىق جوعارعى وقۋ ورىندارى مەن عىلىمي-زەرتتەۋ ۇيىمدارى Thomson Reuters جانە Springer كومپانياسىنىڭ بەدەلدى عىلىمي مالىمەتتەر قورىن ەركىن پايدالانۋدا. ءوز كەزەگىندە ءسوز الىپ، جيىندى جۇرگىزگەن «ۇلتتىق عىلىمي-تەحنيكالىق اقپارات ورتالىعى» اق پرەزيدەنتى ءادىل ىبىرايەۆ:

– سوڭعى ءتورت جىلدا Thomson Reuters كومپانياسىنىڭ Web of Science Core Collection مالىمەتتەر قورىن پايدالانۋ بارىسىندا قازاقستاندىق ىزدەنۋشىلەردىڭ سانى 4 ەسەگە كوبەيدى. 2011 جىلى العاش رەت ۇيىمداستىرىلعان عالىمدار فورۋمىندا مەملەكەت باسشىسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ قازاقستاندىق عالىمداردىڭ بەدەلدى حالىقارالىق عىلىمي مالىمەتتەر قورىنا شىعۋى وتاندىق عىلىمدى دامىتۋداعى ماڭىزدى باعىتتاردىڭ ءبىرى بولاتىن. قازىرگى تاڭدا ءبىزدىڭ ورتالىق ەلباسى تاپسىرماسىن ىسكە اسىرۋدا جان-جاقتى جۇمىستار جۇرگىزىپ جاتىر. عىلىمي ىنتىماقتاستىق اياسى كەڭەيگەن سايىن قازاق عىلىمىنىڭ ءورىسى كەڭەيىپ، بەدەلدى حالىقارالىق عىلىمي جۋرنالدارعا ماقالا جاريالاعان عالىمداردىڭ سانى ارتىپ كەلەدى. بۇگىنگى فورۋمنىڭ اياعىندا Web of Science Core Collection عىلىمي-مالىمەتتەر رەسۋرسى بويىنشا جوعارى سىلتەمەلىك كورسەتكىشكە يە بولعان ورتالىق ازيا ەلدەرىنىڭ عالىمدارىنا «
» سىيلىعىن تابىستاپ وتىرمىز. وسى رەتتە ورتالىق ازيا بويىنشا الەمدىك عىلىمي قوعامداستىق تاراپىنان عىلىمي ەڭبەگى جوعارى باعالانعان 90 پايىزدان استامىن قازاق عالىمدارى قۇراپ وتىر. وسى ءبىر قاراپايىم كورسەتكىشتەن وتاندىق عىلىمنىڭ دامۋ بارىسىن باعامداۋعا بولادى، – دەپ ويىن ورتاعا سالدى.

ورتالىق باسشىسىنىڭ سوزىنە قۇلاق اسقانىمىزدا قازاق عالىمدارىنىڭ شەتەلدىك عىلىمي جۋرنالدارعا ماڭىزدى عىلىمي ماقالالار جاريالاۋى وتاندىق عىلىمنىڭ ىنتىماقتاستىق اياسىن كەڭەيتىپ، عىلىمي-زەرتتەۋ جۇمىستارىن جوعارى دەڭگەيدە جۇرگىزۋگە جول اشاتىنىن العا تارتتى. ءبىز ءوز تاراپىمىزدان عالامدىق عىلىمي اقپاراتتىق مالىمەتتەر قورىن بارىنشا ءتيىمدى پايدالانۋدىڭ ماڭىزىن عالىمدارىمىز جەتە تۇسىنگەنىن بايقادىق. وسى ءۇردىس جوو مەن عزي دايىندالاتىن عىلىمي-زەرتتەۋ جۇمىستارىن ساپالى اتقارۋعا ىقپال ەتە باستاعانى انىق. جيىنعا قاتىسقانىمىزدا قازاقستاندا شىعاتىن 10 عىلىمي جۋرنال Thomson Reuters كومپانياسىنىڭ WebofScienceofNewEdition اقپاراتتىق رەسۋرسىنا ەنۋگە ارەكەتتەنىپ جاتقانىنان حاباردار بولدىق. ەگەر وتاندىق باسىلىمدار بەدەلدى مالىمەتتەر بازاسىنان ورىن الاتىن بولسا، قازاقستان ورتالىق ازياداعى عىلىمدى العا سۇيرەيتىن لوكوماتيۆ مەملەكەتكە اينالاتىنى ءسوزسىز. سوندىقتان بۇل باعىتتاعى جۇمىستاردىڭ جەمىستى بولعانىن قالايمىز.

وتاندىق عىلىمنىڭ حالىقارالىق عىلىمي اقپاراتتىق كەڭىستىكپەن بايلانىسىن كەڭەيتۋى ەلىمىزدە يننوۆاسيالىق ەكونوميكا قۇرۋداعى ماڭىزدى العىشارت  بولىپ تابىلاتىنى بەلگىلى. جيىننىڭ اشىلۋىندا ءسوز العان Thomson Reuters كومپانياسىنىڭ عىلىمي زەرتتەۋلەر مەن زياتكەرلىك مەنشىك سالاسىنداعى شەشىمدەردى دامىتۋ جونىندەگى پرەزيدەنتى ديەۆيد براۋن Thomson Reuters كومپانياسى قازاقستانعا يننوۆاسيالىق ەكونوميكا قۇرۋدا بارىنشا كومەك كورسەتىپ كەلە جاتقانىن العا تارتتى.

– بۇگىندە وسىمدىكتەر جەر شارىنىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىندە ورىن الاتىن قۇرعاقشىلىقتان قاتتى زارداپ شەگۋدە. وسى رەتتە Thomson Reuters كومپانياسىنىڭ الەم عالىمدارىنا قۇرعاقشىلىققا ءتوزىمدى ءداندى-داقىلداردىڭ جاڭا سورتتارىن دايىنداۋعا جول اشتى. عالامدىق ماڭىزى زور بۇل ىسكە قازاق عالىمدارى ءوز ۇلەسىن قوسىپ، بۇل باعىتتاعى جۇمىستارعا ارالاستى. بۇگىندە بىزدەر ماڭىزدى عىلىمي-زەرتتەۋ جۇمىستارىنا تەرەڭ تالداۋ جۇرگىزىپ، ونىڭ قورىتىندىسىن ءوز تۇتىنۋشىلارىمىزعا ۇسىنىپ كەلەمىز. وسىلايشا بىزبەن تىعىز قارىم-قاتىناستا جۇمىس ىستەگەن ەلدەردىڭ يننوۆاسيالىق ەكونوميكا قۇرۋىنا قول ۇشىن بەرۋدەمىز. بۇل باعىتتا قازاقستانمەن تىعىز قارىم-قاتىناس ورناتقانبىز. الداعى ۋاقىتتا بايلانىسىمىزدى تەرەڭدەتە تۇسۋگە مۇددەلىمىز، – دەدى. وسىلايشا جيىنعا قاتىسۋشىلار عىلىمي اقپاراتتاردى پايدالانۋدا اۋىز تولتىرىپ ايتاتىنداي جۇمىستار اتقارعانىن العا تارتتى.

ەندى «عىلىم كوشباسشىسى» ماراپاتىنا توقتالا كەتسەك. بۇل ماراپات ورتالىق ازيا ەلدەرىنەن شىققان Thomson Reuters كومپانياسىنىڭ Essential Science Indicators اقپاراتتىق رەسۋرسى بويىنشا 2005-2015 جىلدار ارالىعىندا عىلىمي ەڭبەكتەرى جوعارى سىلتەمەلىك كورسەتكىشكە يە بولعان عالىمدارعا بەرىلدى.

فيزيكا سالاسى بويىنشا جوعارى سىلتەمەلىك كورسەتكىشكە يە بولعان ءۇش جاريالانىم ل.گۋميليەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى ءراتباي مىرزاقۇلوۆتىڭ ەنشىسىنە ءتيىپ وتىر. عالىم بۇل ەڭبەكتەرىن شەتەلدىك ارىپتەستەرىمەن تىزە قوسىپ دايىنداعان. سونىمەن قاتار فيزيكا-تەحنيكا ينستيتۋتىنىڭ عالىمدارى ەرنست بووس، بولات جاۋتىكوۆ، نيكولاي پوكروۆسكيي، اسەت باراقبايەۆ سىندى عالىمدارىمىز عىلىمي اۆتورلىق ماقالالار دايىنداپ، ەڭبەكتەرى جوعارى سىلتەمەلىك كورسەتكىشكە قول جەتكىزدى.

نازاربايەۆ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ بەلگىلى حيميكتەرى جۇماباي باكەنوۆ پەن ءاسيا ەرمۇحامبەتوۆا كانادالىق ارىپتەستەرىمەن بىرلەسىپ، اككۋمۋلياتورلى باتارەيكاعا قاجەتتى جاڭا كومپوزيتتى كاتودتىڭ ءتۇرىن ويلاپ تاپتى. ال ل.گۋميليەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ حيميك عالىمدارى يرينا ىرگەبايەۆا مەن دينارا ءبىرىمجانوۆا اقش پەن  قىتايداعى ارىپتەستەرىمەن بىرلەسىپ عىلىمي-زەرتتەۋ جۇمىستارىن جۇرگىزىپ، CO2 قۇرامىنداعى گازدى قوسىندىلارىنان فلۋورەسەنتتى حەموسەنسوردى كەڭ كولەمدە زەرتتەگەن.

ءومىر تۋرالى عىلىم سالاسى بويىنشا ەڭبەكتەنگەن مەديسينا ماماندارى داۋرەن ءادىلباي مەن ديليارا قايداروۆا قاتەرلى ىسىك اۋرۋىن ەمدەۋگە قاتىستى تىڭ عىلىمي-زەرتتەۋ جۇمىستارىن ۇسىندى. قازاق ەگىنشىلىك جانە وسىمدىكتانۋ عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتىنىڭ بيولوگتارى – مينۋرا ەسىمبەكوۆا مەن ايگۇل ابۋعالييەۆا جانە وسىمدىكتەر بيولوگياسى جانە بيوتەحنولوگياسى ينستيتۋتىنىڭ عىلىمي قىزمەتكەرلەرى ساۋلە ابۋعالييەۆا مەن ەرلان تۇرىسپەكوۆتەر بيدايدىڭ گەنەتيكاسىن زەرتتەۋ تۋراسىنداعى حالىقارالىق جوباعا قاتىسىپ، وزدەرىنىڭ مۇمكىندىكتەرىن پاش ەتتى.

ۇزاق جىلدار بويى عىلىمي-زەرتتەۋ جۇمىستارىن جۇرگىزگەن تاريحشى-ارحەولوگ عالىم ۆيكتور زايبەرت ادامزات بالاسى ەڭ العاش، ياعني 6 مىڭ جىل بۇرىن قازاق توپىراعىندا جىلقى قولعا ۇيرەتىلگەنىن دالەلدەپ بەردى. ونىڭ عىلىمي جۇمىسى 2009 جىلى Science جۋرنالىندا جاريالانىپ، جوعارى سىلتەمەلىك كورسەتكىشكە يە بولعان.

«عىلىم كوشباسشىسى» ماراپاتى تانىمال فيزيك، وزبەكستان عىلىم اكادەمياسىنا قاراستى يادرولىق فيزيكا ينستيتۋتىنىڭ زەرتحانا جەتەكشىسى بەكزوت  يۋلداشيەۆقا دا بەرىلىپ وتىر. ول ۇلكەن ادروندى كوللايدەردىڭ قۇرامداس بولشەكتەرىن جوسپارلاۋ ىسىنە قاتىسقان.  سونىمەن قاتار قىرعىز مەديسينا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى تالانتبەك سوورونبايەۆ دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىنىڭ دەمىكپە اۋرۋىنا قارسى كۇرەس ءىس-شارالارىنا بەلسەنە قاتىسىپ، تىڭ عىلىمي-زەرتتەۋ جۇمىستارىن جۇرگىزىپ، كوزگە تۇسكەن. كليماتتىق وزگەرىستەردى جۇيەلى زەرتتەگەن تاجىك عالىمى ءانۋار حاميدوۆ پەن تۇركىمەن فيزيگى اللابەرگەن اشىرالييەۆتىڭ دە عىلىمي جاريالىمدارى دا جوعارى سىلتەمەلىك كورسەتكىشكە يە بولىپ، «عىلىم كوشباسشىسى» ماراپاتىنىڭ يەگەرى اتانۋلارىنا جول اشتى.