رەسەي ەكونوميكاسى ستاگناسياعا ۇشىراۋدىڭ از الدىندا تۇر. حالىقتىڭ كۇنكورىسى قيىنداپ، قىرىم ەيفورياسىنىڭ قىزۋى قايتا باستاعان. ءپۋتيننىڭ رەيتينگى كۇن وتكەن سايىن قۇلدىراپ، حالىقتىڭ كوز الدىندا جەكسۇرىنعا اينالىپ بارادى.
ءدال وسى احۋالدى ول وسىدان 10 جىل بۇرىن باستان وتكەرگەن. 2011 جىلى رەسەيلىكتەر جاپپاي انتيپۋتيندىك ەرەۋىلگە شىعىپ، ونىڭ تاقتان كەتۋىن تالاپ ەتكەن.
“ءپۋتيندى كييەۆ “قۇتقارىپ” قالدى. ۋكراينانىڭ شىعىسىنداعى ورىستىلدىلەردىڭ قۇقىعىن قورعايمىز ءھام قىرىمدى تاريحي وتانىنا قايتارامىز دەگەن جەلەۋمەن باۋىرلاس ەلگە باسىپ كىردى.
كەڭەس ۇكىمەتىن ىشتەي ساعىناتىن ءارى سول تۇستاعى ساناعا سىڭگەن سيمپتومداردان ءالى دە بولسا ارىلا قويماعان رەسەيلىكتەر ءپۋتيننىڭ بۇل ارەكەتىن وڭ باعالادى.
كرەمل باسشىسى حالىقتىڭ كوز الدىندا ۇلت قاھارمانىنا اينالدى. قىرىم تۇبەگىن اينالاسى التى كۇندە اننەكسيالاعان ءپۋتيننىڭ وسىعان دەيىنگى كەمشىلىكتەرىن كەشىرە سالدى. مىنە، سودان بەرى 7 جىل ۋاقىت زىمىراپ وتە شىقتى…”، – دەيدى لەون ارون.
…
ءپۋتيننىڭ سوڭعى جەتى جىلداعى جالعىز “جەتىستىگى” قىرىمدى رەسەيدىڭ قۇرامىنا قوسقانى. الايدا بۇدان حالىقتىڭ تۇرمىسى تۇزەلىپ، رەسەيلىكتەر يت باسىنا ىركىت توگىلگەن كەزەڭگە اياق باسقان جوق. ءبارى دا باياعىشا قالدى. دۇركىن-دۇركىن سالىنعان سانكسيا ايىلىن جيعىسى كەلمەگەن كرەملدى ساباسىنا ءتۇسىردى.
ءپۋتيننىڭ وسىدان جەتى جىل بۇرىنعى “ەرلىگى” ەلدىڭ كوڭىلىنەن كومەسكىلەنىپ، بۇرىنعى تاز قالپىنا قايتا تۇسكەن.
ءسوي دەگەن لەون ارون رەسەي پرەزيدەنتىنىڭ نازارىنا ءىلىنىپ، ۋكراينانىڭ كەبىن كيۋى مۇمكىن - بەس مەملەكەتتىڭ اتىن اتاپتى. بۇعان ءسال كەيىنىرەك توقتالاتىن بولامىز.
ساراپشىنىڭ ايتۋىنشا كرەمل ىرگەسىندە وتىرعان ەلدەردىڭ ءالسىز تۇسىن بەسكە ساۋساعىنداي بىلەدى. ءبىرىنشى كەزەكتە شەكارالىق ايماققا شۇيلىگەدى. اقپاراتتىق شابۋىلدىڭ كوز كورىپ، قۇلاق ەستىمەگەن ادىستەرىن پايدالانىپ، قارسىلاسىن ەستەن تاندىرادى.
پۋتين؟ ۆلاديمير ۆلاديميروۆيچ جۇرتتى تاعى ءبىر ۇلى جورىققا جۇمىلدىرۋ ارقىلى ءوزىنىڭ ساياسي عۇمىرىن ۇزارتادى. بۇعان يمپەرلىك وتكەنىن اڭسايتىن رەسەيلىكتەردىڭ ءبىرازى قارسى ەمەس، كەرىسىنشە قۋانا-قۋانا قۇپتايدى.
“وتكەنمەن ءومىر سۇرەتىن ولار كەلمەسكە كەتكەن كەڭەس ۇكىمەتىن “ءتىرىلتۋ” جولىندا تۇرمىستىڭ يگىلىگىنەن باس تارتۋعا ءازىر. قارا نان مەن قارا سۋدى تالعاجاۋ ەتسە دە، يمپەرلىك ۇستانىمىنان اينىمايدى”، – دەيدى لەون ارون.
…
سونىمەن قىرىمدى اننەكسيالاعالى جەتى جىل ءوتتى. حالىقتىڭ تاعاتى تاۋسىلۋعا تاقاۋ. جۇرت ناۆالنىيدىڭ جازىقسىز جاپا شەگىپ وتىرعانىن كورىپ وتىر. وسىدان ون جىل بۇرىنعىداي وسى جولى دا رەسەيدىڭ جۇزدەگەن قالاسىندا مىڭداعان ادام الاڭعا شىقتى.
پۋتين دەجاۆيۋ جاعدايىن باستان وتكەرۋدە. ءسال ايالداسا ورىنتاعى شايقالادى، سەنىمدى ادامدارى ساتىپ كەتەدى. باتىستان ەسكەن سانكسيانىڭ كەلەسى سوققىسىن كرەمل كوتەرە الماۋى مۇمكىن.
“ءپۋتيندى قۇتقارىپ قالاتىن جالعىز جول - سوعىس. ىرگەدەگى ىرىلى-كىشىلى كورشىلەرىنىڭ
تىنىشتىعىن بۇزىپ، بەرەكەسىن قاشىرىپ، ەسكى جارانىڭ اۋزىن تىرنايدى”، – دەيدى امەريكالىق ساراپشى.
…
كرەمل باسشىسى بۇل تاسىلگە تالايدان بەرى جۇگىنىپ ءجۇر. لەون اروننىڭ ايتۋىنشا شەشەنستانداعى سوعىستى باستاعان ءشامىل باسايەۆ (كرەمل مويىنداماعان شەشەن رەسپۋبليكاسىنىڭ باسشىلارىنىڭ ءبىرى) ەمەس، پۋتين.
1999 جىلى پرەمەر-مينيستر قىزمەتىنە تاعايىندالىپ، 2000 جىلى ەل تىزگىنىن قولعا العان پۋتين شەشەنستانعا باسىپ كىرۋ تۋرالى شەشىم قابىلدايدى. بۇل حالىق تاراپىنان قولداۋ تاۋىپ، پرەزيدەنتتىڭ رەيتينگى 80 پايىزعا دەيىن كوتەرىلەدى.
2008 جىلعى بەس كۇنگە سوزىلعان گرۋزياداعى ۇرىستى باستاپ بەرگەن دە ناق وسى پۋتين. ول تۇستا رەسەيدى مەدۆەديەۆ باسقارىپ تۇرسا، بۇيرىقتى ونىڭ تۋ سىرتىندا وتىرعان پرەمەردىڭ بەرگەنىن كۇللى الەم كورىپ-بىلىپ وتىردى.
ءسوي دەگەن لەون ارون رەسەي پرەزيدەنتىنىڭ نازارىنا ءىلىنىپ، ۋكراينانىڭ كەبىن كيۋى مۇمكىن - بەس مەملەكەتتىڭ اتىن اتاپتى.
“پۋتين قوڭسىلاس وتىرعان 5 مەملەكەتتى نىساناعا العان جايى بار. اراعا 13 سالىپ گرۋزياعا تانكى كىرگىزىپ جاتسا تاڭ قالماڭىز. باتىسقا بەت بۇرىپ، ۋىستان شىعىپ بارا جاتقان مولدوۆياعا اۋىز سالۋى مۇمكىن. ۋكرايناداعى كونفليكتىنى قايتا ۋشىقتىرىپ، كييەۆتىڭ شىعىس شەكاراسىن وتقا وراۋى عاجاپ ەمەس. قاجەت دەپ تاپسا، باۋىرلاس بەلارۋستى تە ايامايدى.
بۇلاردىڭ ىشىندە قازاقستاننىڭ جاعدايى مۇشكىل. پۋتين بيلىگىن ساقتاپ قالۋ ءۇشىن “قۇرباندىققا” شالىناتىن ەلدەردىڭ تىزىمىندە قازاقستاندا الدىڭعى ساپتا تۇر.
بۇل ەلدە 3،5 ملن-عا تارتا ورىس تۇرادى. بۇلاردىڭ كوپشىلىگى رەسەيمەن ىرگەلەس، شەكارالاس وتىرعان ايماقتاردا ءومىر سۇرەدى. كرەمل قازاقستاننىڭ سولتۇستىگىندەگى 6 بىردەي ءوڭىردى “اشسا الاقانىندا، جۇمسا جۇدىرىعىندا” ۇستاۋدا. ويتكەنى بۇل جەردە ءورىستىلدى اۋديتوريانىڭ سانى باسىم.
پۋتين ءۇشىن “قازاقستانداعى ەتنيكالىق ورىستار قىسىم كورۋدە” دەگەن جەلەۋمەن
وداقتاسىنىڭ تەرريتورياسىن تارتىپ الۋ تۇككە تۇرمايتىن ءىس. ونىڭ ۇستىنە قازاقستاننىڭ سولتۇستىك وڭىرلەرى كرەملدىڭ اقپاراتتىق ىقپالىندا وتىر”، – دەيدى لەون ارون.
…
قازاقستان عانا ەمەس، بالتىق ەلدەرى دە ءپۋتيننىڭ الگىندەي ارەكەتكە بارۋىنان قاۋىپتەنەدى. ساراپشىنىڭ پىكىرىنشە قازىرگى ناتو-نىڭ سىرتى ءبۇتىن بولعانمەن، ءىشى ءتۇتىن. پۋتين بالتىق ەلدەرىنە باسىپ كىرەر بولسا، باتىس كرەملگە تويتارىس بەرە الماي، ليتۆا، ەستونيا جانە لاتۆيادان ايىرىلىپ قالادى دەپ بولجايدى.
سەبەبى ناتو-عا مۇشە ەلدەر ءازىر ءوز ىشىندە قىرىقپىشاق. اسكەري قۇرىلىمنىڭ الپاۋىت ارمياسى مەن جويقىن تەحنيكاسى تۋرالى اڭگىمەلەر قاعاز جۇزىندە عانا.
ەگەر بۇل بولجام شىندىققا اينالىپ، ىلگەرىدە ايتقانداي رەسەي بالتىق ەلدەرىنە باسىپ كىرسە، بريۋسسەلدىڭ ناتو اليانسىنىڭ باسىن قوسىپ، اسكەر جاساقتاۋىنا 90 كۇندەي ۋاقىت كەتەدى ەكەن.
“بۇل تىم ۇزاق مەرزىم. رەسەي قىرىمدى ءۇش اپتانىڭ ىشىندە اننەكسيالاپ الدى. بريۋسسەل رەسەيدىڭ تانكىلەرى، يسترەبيتەلدەرى مەن ارتيلەررياعا توتەپ بەرە الماسىن بىلەدى. مۇنى تۇنەۋكۇنگى ەسەبىندە ەستونيانىڭ سىرتقى بارلاۋ قىزمەتى دە راستاعان-تىن.
پۋتين اگرەسسور رولىنە ابدەن ەنىپ كەتكەن. بالتىق ەلدەرىنە شابۋىلدار بولسا، اليانستىڭ قارىمتا قايتارارىنا كۇمانمەن قارايدى. اتالعان ايماقتى قولاستىنا قاراتۋ ءۇشىن پۋتينگە ءتىپتى تانكىنىڭ دە كەرەگى جوق. قىرىم سەنارييىنە قايتىپ ورالادى. ەليتالى دەسەنتتىڭ بىرنەشە پولكىن توگىپ جىبەرسە جەتكىلىكتى”، – دەيدى ساراپشى.
ونىڭ ايتۋىنشا كرەمل سوققى جاسايتىن تۇستى بەلگىلەپ قويعان. بۇل ءبىرىنشى كەزەكتە ەستونيانىڭ يدا-ۆيرۋم ۋەزى. مۇنداعى ورىستاردىڭ ۇلەسى 74 پايىزدى قۇرايدى. ەستونيانىڭ ەڭ ءىرى قالاسى نارۆادا تۇراتىن ورىستاردىڭ ۇلەسى 80 پايىزدان اسىپ جىعىلادى.
لاتۆياداعى لاتگالە وبلىسىنداعى ەتنيكالىق ورىستاردىڭ ۇلەسى 40 پايىزعا جەتەقابىل. ءدال وسى ەلدەگى داۋگاۆپيلس قالاسىندا تۇراتىن حالىقتىڭ تەڭ جارتىسى ورىس.
“پۋتين وسى وڭىرلەردى “تاريحي وتانىنان” ورالتۋعا تىرىسادى. باتىس ءوز كەزەگىندە بۇعان جول بەرمەۋگە بارىن سالادى.
لەون ارون ءال ءازىر كرەمل يدەولوگتارى وسى ماسەلەلەردى قىزۋ تالقىلاپ جاتقانىنا سەنىمدى.
“پۋتين؟ ونىڭ پوزيسيا – سوعىس جانە جەڭىس. ول ءۇشىن دەموكراتيا قۇندىلىقتارىنا قارسى تۇرۋدىڭ جالعىز جولى وسى”، – دەيدى اۆتور.
ازىرلەگەن دۋمان بىقاي
