ۋكراينا پرەزيدەنتى پەتر پوروشەنكو جۋىردا رەسەيدىڭ قىرىمدى تارتىپ العانىنا ءبىر جىل وتۋىنە بايلانىستى ءوز ۇستانىمى مەن پىكىرىن، الداعى ەلدىك ماقسات-مۇراتىن بىلدىرەتىن كولەمدى ماقالا جاريالادى. سول ماقالانىڭ وزەكتى دەگەن تۇستارىن وقىرمانعا ىقشامداپ ۇسىنىپ وتىرمىز.
وسىدان ءبىر جىل بۇرىن كورشىمىز ءارى ءبىر كەزگى ارىپتەسىمىز رەسەي ۋكرايندىق قىرىمنىڭ تەرريتورياسىن باسىپ الدى. ءبىر جىل بۇرىن رەسەيلىك «سپەسناز» جەرگىلىكتى پارلامەنتتى كۇشتەپ وتستاۆكاعا جونەلتىپ، وزگەشە ويلايتىنداردىڭ اۋزىن بۋىپ، ارتىنشا رەفەرەندۋم وتكىزىپ جىبەردى. ولار وسى ارقىلى وزدەرىنىڭ تۇبەكتى باسىپ العانىن جاسىرعان-سىماق بولدى.
مۇنىڭ بارىنە مىنا مەن كۋامىن. ەشقاشان ۇمىتپايمىن جانە كەشىرمەيمىن. ءبىر جىل بۇرىن قىرىم استاناسى سيمفەروپولعا كەلگەندە «جاسىل كيىمدى» ادامداردى كوردىم. نەگىزىندە، ولار باسىنان باقايىنا دەيىن قارۋلانعان كاسىبي اسكەر-تۇعىن. بەتىن تۇمشالاپ العان، ۇستىندەگى فورماسى دا وزگەشە. بۇلاردىڭ كرەمل جونەلتكەن شاش ال دەسە، باس الاتىن جاندايشاپتار ەكەنى بەلگىلى ەدى.
ودان بەرى كوپ نارسە وزگەردى. بىزدە. ەلدىڭ شىعىسىنا ءقاۋىپ ءتوندى. رەسەيدىڭ اسكەري قولداۋىنا ارقالانعان تەرروريستەر دونباسستى قاڭىراتىپ كەتتى. كەزىندە قانداي قالا ەدى... ءقازىر قيراعان ءۇيىندىسى عانا قالدى. 6 مىڭ ادام قازا بولدى. 1 ملن ادام باسپاناسىز قالدى. قونىس اۋىستىردى.
وتكەن ايدا مينسكى كەلىسىمىنە قول قويعاندا رەسەيگە اقىل كىرەر دەپ ويلاعانمىن. ولاي بولمايدى. اتىلعان وقتىڭ داۋسى ءالى دە ەستىلۋدە.
ءبىز بەرىسكەن جوقپىز.
وتكەن جىل تابىستى بولدى. ەل ەكى مارتە ەركىن ءارى ءادىل سايلاۋ وتكىزدى. جەمقورلىققا قارسى كۇرەستى باستاپ كەتتى. بۇل جالعان ۇران ەمەس. بيلىكتى ورتالىقسىزداندىرۋ ساياساتى ءجۇرىپ جاتىر. ادىلەتسىز سوتتاردى ارامىزدان قۋدىق. بىلايشا ايتقاندا، ۋكراينا ەۋروپالىق ستاندارتقا ۇمتىلۋدا. ءبىراق، ۋكراينانىڭ شىعىسىنداعى قانتوگىسكە جانە رەسەيدىڭ قىرىمدى باسىپ العانىنا كوز جۇما قاراي المايمىز.
ءسىز قىرىم تەك ۋكراينانىڭ ماسەلەسى دەپ ويلايسىز با؟ قاتەلەسەسىز. سوناۋ ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستان بەرى (70 جىل ءوتتى مە؟) ءبىر ەل حالىقارالىق قۇقىقتى تابانعا تاپتاپ، ءبىر ەلدىڭ تەرريتورياسىن تارتىپ الدى. ءححى عاسىردا!
قىرىمدى باسىپ العان رەسەيدىڭ ارەكەتىن كورگەن كوپتەگەن ەل ءقازىر ءوز يادرولىق قارۋىن قالىپتاستىرۋدى ويلاستىرىپ جاتىر. نەگە؟ بىلەسىز بە؟ تۇبەكتى تارتىپ العان كرەمل 1994 جىلى ۋكراين، ورىس، امەريكا جانە اعىلشىن ارىپتەستەرى قول قويعان قاۋىپسىزدىك تۋرالى بۋداپەشت مەموراندۋمىن بۇزدى، ءۇزدى. سايىپ كەلگەندە، ءال-قۋاتى از ەلدەر قاۋىپسىزدىككە قاتىستى شەتەلدىك كەپىلدىكتەرگە سەنۋدەن قالدى جانە ەندىگارى سەنبەيتىن بولادى. ودان دا ولارعا ءوز يادرولىق قارۋى بولعانى ءتيىمدى.
كرەملدىڭ حالىقارالىق قۇقىقتى بۇزعانىن ايتتىم. شىندىعىندا، ولار ۋكرايندىقتاردىڭ ءوز جەرىندە ءومىر ءسۇرۋ مۇمكىندىگىنە تۇمسىق تىقتى. ماسكەۋ كۇشتى. مويىندايمىز. وزگەشە ويلايتىنداردى ولتىرە سالادى، ەركىن اقپاراتتىڭ اۋزىنا قاقپاق قويۋ وعان تۇك ەمەس. ءقازىر قىرىمداعى رەسەي ازاماتتىعىن قابىلداعىسى كەلمەگەندەردى شەتەلدىكتەردىڭ قاتارىنا قوسىپ، ولاردى كوشىرىپ جىبەرمەككە ارەكەتتەنىپ جاتىر.
قىرىمنىڭ قۇنى قانشا؟
رەسەي قارجى مينيسترلىگىنىڭ مالىمەتىنشە 1 جىلدا رەسەي فەدەراسياسىنىڭ قورىنان قىرىم رەسپۋبليكاسى مەن سيەۆاستوپولگە 125 ملرد رۋبل بولىنگەن ەكەن. ياعني، كۇنىنە شامامەن جارتى ملرد رۋبل بولىنگەن. ەندەشە، رەسەي ەكونوميكاسى ءۇشىن قىرىمنىڭ قۇنى قانداي، ەسەپتەي بەرىڭىز.
تاتارلاردىڭ تاعدىرى
[caption id="attachment_9960" align="alignleft" width="381"]
مۇستافا جەمىلوۆ[/caption]
بارىنەن بۇرىن، تۇبەكتىڭ بايىرعى تۇرعىندارى قىرىم تاتارلارىنا وبال. ولار ءستاليننىڭ تۇسىنان بەرى ورىس بيلىگىنەن كورمەگەندى كوردى. ءبىراق، بۇل جولى قورىققان جوق. كرەملگە قارسى شىقتى. ءقازىر ماسكەۋ ولاردىڭ بارلىعىن باقىلاۋعا العان. قادامىن قالت جىبەرمەيدى.
تاتار بەلسەندىلەرىنىڭ ءبىرازى ءىز-تۇسسىز جوعالىپ كەتتى. كوپشىلىگى ءولدى. تاتار كوشباسشىسى مۇستافا جەمىلوۆتى اۋا كوشىرىپ جىبەردى، ونىمەن قويماي، وعان ءوز جەرىنە كەلۋگە تىيىم سالدى. رەسەي بيلىگى قىرىم-تاتار حالقىنىڭ مەدجليسىن جاۋىپ تاستادى. بۇل تاتارلاردىڭ مۇددەسىن قورعايتىن بىردەن-بىر ۇيىم بولاتىن.
ۆارۆارلىق ارەكەتتەر ءالى ازايعان جوق. مەدجليستىڭ كەڭسەلەرىن تىمىسكىلەۋ، ءدىني كىتاپتاردى كامپەسكەلەۋ، مادەني ەسكەرتكىشتەردى قيراتۋ جالعاسىپ جاتىر.
جەمىلوۆ مىرزا بىلاي دەيدى:
– بۇگىنگى قىرىمداعى قۋعىن-سۇرگىن كەڭەس وداعى كەزىندەگى قۋدالاۋدان الدەقايدا قورقىنىشتى.
«قىزىل يمپەريانىڭ» تۇرمەسىندە وتىرعان جانە وسى زۇلىم يمپەرياعا قارسى ازاماتتىق قۇقىعىن قورعاپ، الەم تاريحىندا ەڭ ۇزاق اشتىق جاريالاعان ادام وسىلاي دەيدى. كەڭەس كەزىندە مۇنىڭ ءبارىن كىم جاساپ جاتقانى بەلگىلى بولاتىن. ال قازىرگى جاعدايدا بۇعان جاۋاپ بەرەتىن ادام جوق. جۇيەنىڭ كەيپى كولەڭكەلەنگەن.
ءقازىر رەسەيدە قىرىمنىڭ ۋكرايناعا تيەسىلى ەكەنىن ايتقان ادام اۆتوماتتى تۇردە قىلمىسكەرگە اينالادى. 5 جىلعا باس بوستاندىعىنان ايىرىلادى. وسى وتارلاۋعا قارسى شىققان قىرىمدىق كينوماتوگرافيست ولەگ سەنسوۆ ءازىر رەسەي تۇرمەسىندە جاتىر. ونى تەرروريست دەپ ايىپتاپتى.
ويدان شىعارىلعان ورىس مادەنيەتىن قورعايمىز دەگەن سەبەپپەن كرەمل ءقازىر تۇبەكتەگى وزگە مادەني وشاقتاردى قيراتىپ، ءبۇلدىرىپ جاتىر. ءبىر كەزدەرى ۋكراين تىلىندە ءتالىم بەرگەن بۇكىل قىرىم مەكتەپتەرى ءقازىر ورىس تىلىنە كوشكەن. از ۋاقىتتىڭ ىشىندە. ونىمەن قويماي، «قىرىمداعى كييەۆ پاتريارحاتىنىڭ ۋكرايندىق پراۆوسلاۆ شىركەۋىن قيراتامىز» دەيدى.
2014 جىلدىڭ 27 ناۋرىزىندا بۇۇ-عا مۇشە 100 مەملەكەت ۋكراينانىڭ تەرريتوريالىق تۇتاستىعىن قولداپ جانە قىرىمدى ءبىزدىڭ ەلدىڭ ءبىر بولشەگى رەتىندە سانايتىندارىن ايتىپ داۋىس بەردى. حالىقارالىق قاۋىمداستىقتىڭ بىزگە قولداۋ تانىتقانىن ۇمىتپايمىز ءارى باعالايمىز. ءبىز قىرىمدى قايتارامىز.
ول ۋكراينانىڭ اجىراماس بولشەگى جانە سولاي بولىپ قالماق. اگرەسسوردى تۇبەكتەن قۋىپ تىنامىز كۇندەردىڭ كۇنى. قىرىم ۋكرايناعا قايتادى. بۇيتپەسەك ءبىز ءوز حالقىمىزدىڭ الدىنداعى ابىرويىمىزدان ايىرىلامىز. حالىقارالىق قۇقىقتى ساقتاۋدا جانە جاھاندىق قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋدە قىرىمدى ۋكرايناعا قايتارۋ ازىرگى بيلىككە جۇكتەلگەن ەڭ باستى مىندەت.
