- بيىل ۋنيۆەرسيتەتكە 80 جىل. بۇل ءبىر ادامنىڭ عۇمىرى. وسى جىلدار ىشىندە Auezov Universityء-دىڭ «ءومىرى» قالاي وزگەرگەنىن ايتىپ بەرسەڭىز.
- ۋنيۆەرسيتەتتىڭ تاريحى تەحنولوگيالىق عىلىمداردىڭ قالىپتاسۋىندا، ونەركاسىپتىڭ، اسىرەسە حيميا سالاسىنىڭ دامۋىندا، قۇرىلىس پەن قۇرىلىس ماتەريالدارىنىڭ وندىرىسىندە وراسان زور ءرول اتقارعانى ءۇشىن دە قازاقستاندىقتاردىڭ نازارىنا لايىق. ۋنيۆەرسيتەتتىڭ جىلناماسى سوناۋ 1943 جىلدىڭ ماۋسىمىندا فاشيزمگە قارسى ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىسى كەزىندە قۇرىلىس ماتەريالدارى تەحنولوگيالىق ينستيتۋتى بولىپ اشىلعاننان باستالدى.
80 جىل بويى ينجەنەرلەردى، كەيىننەن پەداگوگتاردى دايارلاعان ۋنيۆەرسيتەت كادرلىق جانە عىلىمي الەۋەتتى قالىپتاستىردى. ءبىز بۇگىندە Auezov University جەتەكشى ءبىرقاتار جوو اراسىندا لايىقتى ورىن الاتىنىن ماقتانىشپەن ايتا الامىز.
ۋنيۆەرسيتەتتىڭ قىزمەتى ساپالى ءبىلىم بەرۋدى قامتاماسىز ەتۋگە، قازاقستاننىڭ يننوۆاسيالىق-سەرپىندى دامۋى ءۇشىن ماماندار دايارلاۋعا باعىتتالعان.
- سءىزدەر وسىمەن توقتاپ قالماي، العا قارىشتاي بەرۋدى نىسانعا العان بولارسىزدار. ۋنيۆەرسيتەتتىڭ بولاشاققا جوسپارى قانداي؟
ق ر ۇكىمەتىنىڭ قاۋلىسىمەن بىزگە زەرتتەۋ ۋنيۆەرسيتەتى مارتەبەسى بەرىلدى. بۇل تۋرالى عىلىم جانە جوعارى ءبىلىم ءمينيسترى ساياسات نۇربەك جوو-نى 80 جىلدىعىمەن قۇتتىقتاۋ سوزىندە حابارلادى. ءبىز ءۇشىن بۇل ماڭىزدى جانە ايرىقشا، ويتكەنى ءبىزدىڭ كوزدەگەنىمىز وسى ەدى.
بۇكىل الەمدە زەرتتەۋ ۋنيۆەرسيتەتتەرى جوعارى كاسىپتىك ءبىلىم بەرۋدىڭ جاڭا جانە قازىرگى زامانعى نىسانى رەتىندە تانىلعان، ولار بارلىق دامىعان ەلدەردە عىلىمي ءبىلىمنىڭ نەگىزگى گەنەراتورلارىنا اينالدى. Auezov University ءوزىنىڭ بولاشاعىن ءبىلىم، عىلىم جانە يننوۆاسيالار ءوزارا تىعىز بايلانىساتىن زەرتتەۋ قىزمەتىمەن بايلانىستىرادى.
مىسال كەلتىرەتىن بولساق، اقش پەن قىتايدا 100-دەن استام زەرتتەۋ جوو، ۇلىبريتانيا مەن گەرمانيادا 70-تەن استام جوو جۇمىس ىستەيدى جانە ولاردىڭ بارلىعى وقىتۋدى، زەرتتەۋدى، عىلىمي جاڭالىقتاردى جانە ولاردى ەنگىزۋدى بىرىكتىرەدى، سودان كەيىن ولار يننوۆاسيالىق سالالارعا اينالادى.
مۇنداي ۋنيۆەرسيتەتتەردىڭ بيزنەس-مودەلى كاسىپكەرلەردى قولداۋعا، پروفەسسورلار مەن زەرتتەۋشىلەرمەن ىنتىماقتاستىققا، زەرتحانالاردى ىسكە قوسۋعا جانە كوممەرسيالاندىرۋعا جانە ءىرو-عا دەيىن عزتكج-نى ءتيىمدى قورلاندىرۋعا نەگىزدەلگەن.
ءقازىردىڭ وزىندە Auezov University اكادەميالىق جانە عىلىمي قىزمەتتە تاماشا ناتيجەلەر كورسەتىپ وتىر. سوڭعى ءتورت جىلدا ۋنيۆەرسيتەت عالىمدارى حيميا تەحنولوگياسى، قۇرىلىس، فۋد-ينجينيرينگ، بيو جانە نانوتەحنولوگيالار سالالارىندا 5 ملرد تەڭگەدەن استام سوماعا گرانتتىق جوبالار مەن باعدارلامالاردى ىسكە اسىردى.
- ءبىز تەك ەڭ مىقتى جانە كورنەكتى ۋنيۆەرسيتەتتەر عانا نوبەل سىيلىعىنىڭ جانە باسقا دا بەدەلدى ناگرادالاردىڭ لاۋرەاتتارىن تارتاتىنىن بىلەمىز. Auezov University الەمدىك ءبىلىم شىڭىنا العاشقىلاردىڭ ءبىرى بولىپ قوسىلعانى قۋانتادى. قالاي بولعانىن ايتىپ بەرىڭىزشى.
بۇل وقيعانىڭ وزىندىك تاريحى بار. ءتورتىنشى جىل قاتارىنان عىلىمدى دارىپتەيتىن جانە الەمدىك ءبىلىمدى قولجەتىمدى ەتەتىن اسا ءىرى ءعىلىمي-بىلىم بەرۋ ءىس-شاراسى - Nobel Fest وتكىزىلۋدە.
نوبەل فەستيۆالى مەن Auezov Universityء-دىڭ ۇيلەسىمدى جۇمىسىنىڭ ارقاسىندا 2007 جىلعى نوبەل سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى، جاسىل ەكونوميكا سالاسىنداعى كورنەكتى ساراپشى راە كۆون چۋنگ Auezov University-دە «جاڭا كليماتتىق ەكونوميكا ورتالىعىن» اشاتىنى تۋرالى كەلىسىمگە قول قويىلدى؛ بۇگىندە ول ونىڭ شتاتتاعى - Fulltime Professor پروفەسسورىنە اينالدى.
زەرتتەۋ ۋنيۆەرسيتەتىنە اينالعان Auezov ۋنيۆەرسيتەتى ءۇشىن نوبەل سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتىن تارتۋ - جوعارى ماراپات ءارى مىزعىماس بەدەل ەكەنى ايتپاسا دا تۇسىنىكتى شىعار.
پروفەسسور چۋنگ ستۋدەنتتەرگە «كليماتتىڭ وزگەرۋى جانە جاسىل ەكونوميكا» تاقىرىبىندا ءدارىس وقيدى، وندا سۋتەگى ەكونوميكاسى، گەوتەرمالدى جانە تەرمويادرولىق ەنەرگيا، جاڭارتىلاتىن ەنەرگيا كوزدەرى، ەلەكتروموبيلدەر، كليماتتىڭ وزگەرۋىنىڭ سەبەپتەرى مەن سالدارلارى سياقتى ماسەلەلەردى قوزعايدى. سونىمەن قاتار كورنەكتى تالىمگەرمەن قارىم-قاتىناس جاستاردى ءوز ەلىندە ءوز ورنىن تابۋعا ىنتالاندىرادى. پروفەسسور چۋنگتىڭ باسشىلىعىمەن بولاشاق كوشباسشىلار ءۇشىن جاسىل ەكونوميكا بويىنشا جاڭا MBA يننوۆاسيالىق باعدارلاماسى ازىرلەنۋدە. MBA باعدارلاماسىنا نوبەل سىيلىعىنىڭ لاۋرەاتى جەتەكشىلىك ەتەدى، جەتەكشى حالىقارالىق پروفەسسورلار ساباق بەرەتىن بولادى.
كەلەسى جىلى ءبىز پروفەسسور چۋنگ ءوڭىر ءۇشىن ازىرلەگەن «جاسىل ماقتا» جاڭا جوباسىنا باستاماشى بولۋدى جوسپارلاپ وتىرمىز. ۋنيۆەرسيتەت عالىمدارى مۇنداي باستامانى جانە ءوسىرۋدىڭ يننوۆاسيالىق ادىستەرى بويىنشا ماقتانىڭ جاڭا سورتتارىن ازىرلەۋدى اسىعا كۇتۋدە. شەتەلدىك ينۆەستور دە بار.
سونداي-اق پروفەسسوردىڭ باسشىلىعىمەن ۋنيۆەرسيتەتتىڭ زەرتتەۋشىلەرى ءىرى حالىقارالىق جوبا – «قالدىقتاردان ەنەرگيا الۋ» جوباسىن ازىرلەپ جاتىر.
- بۇگىندە سىزدەر ەلىمىزدىڭ جوعارى وقۋ ورىندارى اراسىندا جەتەكشى ورىنداردىڭ ءبىرىن يەلەنىپ وتىرسىزدار. ءسىزدىڭ ويىڭىزشا، ۋنيۆەرسيتەتتىڭ جەتىستىكتەردى نەدە؟
- ۋنيۆەرسيتەتتىڭ ۇلتتىق جانە الەمدىك رەيتينگتەردەگى جەتىستىكتەرى – بۇل بۇكىل ۇجىمنىڭ قاجىرلى ەڭبەگىنىڭ ناتيجەسى. ۋنيۆەرسيتەتتە ءبىزدىڭ ايماقتىڭ زياتكەرلىك ەليتاسى شوعىرلانعان، بۇل عىلىمي جانە ءبىلىم بەرۋ پروسەستەرىندەگى باستى فاكتورلاردىڭ ءبىرى. قازىرگى ۋاقىتتا جوو-دا 16 اكادەميك جانە 15 ءتۇرلى اكادەميالاردىڭ كوررەسپوندەنت-مۇشەسى، 4 «قۇرمەت» وردەنىنىڭ يەگەرى جۇمىس ىستەيدى. ستۋدەنتتەرگە «جوعارى وقۋ ورنىنىڭ ۇزدىك وقىتۋشىسى» اتاعىنىڭ 312 يەگەرى، «بولاشاق» باعدارلاماسىنىڭ 92 تۇلەگى ساباق بەرەدى. سونىمەن قاتار ءبىزدىڭ عالىمدار 7 الەمدىك عىلىمي جاڭالىقتاردىڭ اۆتورلارى.
بۇگىندە پروفەسسور چۋنگ ۋنيۆەرسيتەت ستۋدەنتتەرىنە «جاسىل ەكونوميكا جانە كليماتتىڭ وزگەرۋى» تاقىرىبىندا ءدارىس وقيدى، وندا سۋتەگى ەكونوميكاسى، گەوتەرمالدىق جانە تەرمويادرولىق ەنەرگيا، جاڭارتىلاتىن ەنەرگيا كوزدەرى، ەلەكتروموبيلدەر، كليماتتىڭ وزگەرۋى سەبەپتەرى، سالدارى مەن شەشۋ جولدارى سياقتى ماڭىزدى تاقىرىپتاردى قامتيدى.
- 2023 جىل نەمەن قۋانتتى؟
- وسى جىلى ءبىز ءۇشىن ءبىرقاتار بىرەگەي جەتىستىكتەرگە جەتتىك. ءبىز زەرتتەۋ ۋنيۆەرسيتەتى مارتەبەسىن الىپ، ۋنيۆەرسيتەتتىڭ عىلىمي سالاداعى ۇستانىمىن نىعايتتىق.
ءبىزدىڭ عالىمدار ورىندايتىن عىلىمي جوبالاردىڭ كولەمى 5 ملرد تەڭگە. 2023 جىلى 58 باعدارلامالىق-نىسانالى، گرانتتىق، جاس عالىمدارعا ارنالعان گرانتتىق، حيميالىق تەحنولوگيا، بيوتەحنولوگيا، قۇرىلىس ماتەريالدارى مەن كونسترۋكسيالارى، تاماق ونىمدەرىن ءوندىرۋ، نانوتەحنولوگيا جانە اگرارلىق باعىت سالاسىنداعى حالىقارالىق جانە باستاماشىل جوبالار 1 ملرد تەڭگەدەن استام كولەمدە ورىندالادى، بۇل 2022 جىلعى كورسەتكىشتەن 2،5 ەسە ارتىق.
سونداي-اق ءبىز اكادەميالىق باعدارلامالاردى بەلسەندى تۇردە دامىتىپ، جاڭا ءبىلىم بەرۋ باستامالارىن ىسكە قوستىق جانە باسقا ۋنيۆەرسيتەتتەرمەن ىنتىماقتاستىقتى كەڭەيتتىك. بۇدان باسقا ءبىزدىڭ ستۋدەنتتەر مەن وقىتۋشىلار عىلىمي جانە قوعامدىق سالالارداعى ءتۇرلى بايقاۋلار مەن ءىس-شارالاردا وزدەرىن تانىتتى.
ءبىزدىڭ ۋنيۆەرسيتەتتىڭ تاعى ءبىر جەتىستىگى: ۋنيۆەرسيتەت بازاسىندا وتاندىق ەلەكتروموبيلدەر مەن باسقا دا ەلەكتر كولىك قۇرالدارىن جوبالاۋ جانە جاساۋ، سەرتيفيكاتتاۋ بويىنشا زەرتحانا اشتىق. ءبىزدىڭ عالىمدار جاسىل ەكونوميكا تالاپتارىنا سايكەس جۇمىس ىستەيتىن اۆتوموبيلدەردىڭ قوزعالتقىشتارىن ەلەكتر قوزعالتقىشتارىمەن الماستىرا وتىرىپ، ەلەكتر كولىكتەرىنە اينالدىرۋ جونىندەگى جۇمىستى سىناقتان وتكىزدى.
ەكى ەلەكتروموبيل پەن ءبىر ەلەكترلىك تريسيكل دايىن: «كەمەل» ەلەكترلىك ءدجيپى، ەلەكتر قوزعالتقىشى بار مۆ ءاۆتوموبيلى جانە «تانا» ەلەكترلىك تريسيكلى. جۇمىس «OQ technologies QAZAQSTAN» ونەرتاپقىشتارىمەن بىرلەسىپ جۇرگىزىلدى. ءقازىر ءبىزدىڭ عالىمدار 2024-2026 جىلدارعا ارنالعان عىلىم قورىن كوممەرسيالاندىرۋ جوبالارىنىڭ بايقاۋىنا «تانا» تريسيكلدەرىن شىعارۋ جوباسىن دايىنداۋدا.
اياقتالىپ كەلە جاتقان جىلدىڭ سوڭىندا ءبىزدىڭ ۋنيۆەرسيتەتتىڭ 17 وقىتۋشىسى شەتەلدىك جوو مەن عىلىمي-زەرتتەۋ ورتالىقتارىندا تاعىلىمدامادان ءوتۋ ءۇشىن «500 عالىم» باعدارلاماسى بويىنشا گرانتتاردى يەلەندى.
بۇدان باسقا QS Sustainability Rankings 2024 – 2024 جىلى ورنىقتى دامۋ ماقساتتارىنا قول جەتكىزۋ سالاسىندا الەمنىڭ ۇزدىك ۋنيۆەرسيتەتتەرىنىڭ رەيتينگىنە ەنگەن قازاقستاندىق جوو-لاردىڭ اراسىندا ءبىزدىڭ ۋنيۆەرسيتەتتىڭ دە بار ەكەنى ستۋدەنتتەرىمىز بەن وقىتۋشىلارىمىزدى قۋانتادى.
بۇل رەيتينگ ۋنيۆەرسيتەتتەردىڭ اكادەميالىق، زەرتتەۋ جانە الەۋمەتتىك سالالارداعى جەتىستىكتەرىن حالىقارالىق دەڭگەيدە مويىندايتىنىن كورسەتەدى.
كورپوراتيۆتىك جانە اكادەميالىق ساياسات، القالى ورگانداردىڭ شەشىمدەرى، قارجىلاندىرۋ، شەشىم قابىلداۋ تالدانعان «باسشىلىق» بلوگىنىڭ كريتەرييلەرىندە ۋنيۆەرسيتەت ازيالىق، ەۋروپالىق جوعارى وقۋ ورىندارىمەن قاتار الەمدە 297-ورىندى يەلەنگەنىن ەرەكشە اتاپ وتكىم كەلەدى. جالپى بۇل ءبىزدىڭ ۋنيۆەرسيتەت ءۇشىن ماڭىزدى ءارى ءونىمدى جىل بولدى.
