ءورىستىلدى سايتتاردىڭ بىرىنە سۇحبات بەرگەن ساياساتتانۋشى بۇدان وزگە دە وزەكتى ماسەلەلەردى ءسوز ەتكەن ەكەن. سالا قۇلاش ماقالانى بارىنشا ىقشامداعان ءتۇرىمىز بۇل.
سونىمەن، ساتپايەۆ نە دەيدى؟
اۋەلدە...
ەۋرازيالىق وداق اۋەلدە ەكونوميكالىق بىرلەستىك ەدى. وداقتى ساياسيلاندىرعان، ساياسيلاندىرىپ وتىرعان جالعىز ەل – رەسەي. كرەملدىڭ ءاۋ باستاعى ماقساتى تىم كۇدىكتى-تىن. كەدەندىك وداقتى بىلەسىزدەر عوي. بۇعان باس كەزىنەن باستاپ قارسىلىق تانىتتىم.
رەسەي ءۇشىن بۇل تەكتەس جوبالاردىڭ ءبارى گەوساياسي مازمۇنعا يە. ۋكراينامەن دە سول ءۇشىن ارازداستى. ۋكراينا كەدەندىك وداققا كىرۋدەن باس تارتقان-تۇعىن، بىلەسىزدەر. كرەملدىڭ جوسپارىن بۇزدى وسىلايشا. ءدال ءقازىر ءبىر عانا داۋسىز دۇنيە بار: باتىس پەن رەسەيدىڭ اراسىنداعى ايقاس اسقىنا تۇسەدى. سانكسيانىڭ الاپاتى ءالى الدا.
بۇل نەنىڭ بەلگىسى؟ رەسەيدى وقشاۋلاتىپ تىنباق. «يزگوي» مەملەكەتكە اينالدىرماق.
ءبىز قاندايمىز؟ ءبىز مۇلدە بولەكپىز. اشىقپىز.
«يزگوي» مەملەكەت ءبىزدى ءوز يىرىمىنە تارتپاق بولادى.
كۇن كەشە ءپۋتيننىڭ كومەكشىسى ۆلاديسلاۆ سۋركوۆ ايتتى: «رەسەيدى ءجۇز (بالكىم ەكى ءجۇز، ءۇش ءجۇز) جىلدىق جالعىزدىق كۇتىپ تۇر» دەپ...
سۋركوۆتىڭ ءسوزى رەسەيدىڭ ەكى وداقتاسى عانا بار. ول – اسكەر جانە فلوت دەگەنگە سايادى. كرەمل «گەوساياسي جالعىزدىقتى» جالعىز ءوزى وتكەرمەك ويى جوق. ءبىزدى دە ىلەستىرە كەتپەك. وداقداستارى نە ويلايتىنى وعان ماڭىزدى ەمەس.
سودان شىعار ءبىزدىڭ ەلدىڭ اقش ازاماتتارىنا ارناپ ۆيزاسىز جۇيە ەنگىزگەنىن رەسەي اۋىر قابىلدادى. ءبىزدىڭ ويىمىزدا دانەڭە جوق ەدى. وسى ارقىلى ينۆەستيسيا اكەلۋدى كوزدەگەن ەدىك ءوز ەلىمىزگە.
ءسوزدىڭ قىسقاسى، رەسەيدىڭ تىنىسى تارىلعان قازىرگى تۇستا ەۋرازيالىق وداقتىڭ پايداسىنان بۇرىن، كەسەلى كوپ ەكەنىن ەسكەرۋ كەرەكپىز.
ەۋرازيالىق وداق ساپاسىز كىر جۋعىش ۇنتاق سياقتى. كوپىرشىگى كوپ، ناتيجەسى ءنول.
رەسەي دە ءبىز سياقتى
ەۋرازيالىق وداقتىڭ ابىروي-بەدەلىنە كىر كەلتىرگەن رەسەيدىڭ ءوزى. وداقتاستارىمەن ساناسپايتىن، ساناسقىسى كەلمەيتىن ساياسات قازاقستان مەن بەلارۋستىڭ ساياسي-ەكونوميكالىق مۇددەلەرىن كۇل-تالقان ەتتى.
ماسكەۋدىڭ ماقساتى ەشقانداي ەكونوميكا ەمەس. ءوزىنىڭ ايتقانىنا كونىپ، ايداۋىنا جۇرەتىن ەلدەردى قولاستىنا قوسۋ. ءتورت جىل ءوتتى. نە وزگەردى؟ نە ورىندالدى؟ وداق اياسىنداعى ءولى تۋعان جوبالاردى سانامالاساق ون ساۋساق ون قايتارا بۇگىلەدى ەكەن. ايتقانىمىز ايداي كەلدى، دەمەك.
رەسەيدەن ۇيرەنەر جەرىمىز بولسا، ءبىر باسقا.
رەسەي دە ءبىز سياقتى. شيكىزاتقا تاۋەلدى.
رەسەي دە ءبىز سياقتى. جەمقور مەملەكەت.
رەسەيدەن ۇيرەنەر تۇگىمىز جوق. ءبىز يننوۆاسيالىق تۇرعىدان كوش سوڭىندا قالعان، اسكەري-وندىرىستىك كەشەنىنەن باسقا تۇگى جوق اۋتسايدەر مەملەكەتتىڭ وداقتاسىمىز.
قازاقستاندىق كاسىپكەرلەر رەسەي نارىعىنا كىرە المادى. كىرگىزگەن جوق. كۇلدى. كەدەرگىنى قولدان قۇراستىردى. اسىرەسە، اراق-شاراپقا كەلگەندە...
كرەملدىڭ امالى جوق. ازىرگى احۋال رەسەيدى ءوز نارىعىن، ءوز ءوندىرۋشىسىن قورعاۋعا ماجبۇرلەۋدە.
تارازىلاي ايتقاندا ەكى ەلدىڭ اراسىنداعى الىس-بەرىس، بارىس-كەلىس تەڭ ەمەس. ءبىز ۇتىلدىق.
لاعۋ
رەسەي سونداي. باتىسپەن ارازداستى ەكەن. وعان وداقتاستارىن ارالاستىرىپ، ارانداتقىسى كەلەدى. رەسەيلىك باق-تى وقىڭىز. قازاقستانعا دەگەن وكپەسى قارا قازانداي. «رەسەيدى بالەن جەردە، تۇگەن جەردە قولدامادى، قالىس قالدى» دەيدى. قازاقستان لاتىنعا كوشىپ ەدى ءتىپتى لاقتى: «بۇلار ورىس الەمىن تاستاپ بارادى، تاعى دا ساتقىندىق جاسادى...» دەستى.
ءبىز تاۋەلسىز مەملەكەت ەمەسپىز بە؟ رەسەي مۇنى بىلە مە ءوزى؟ ءبىز عانا ەمەس، وزگە دە وداقتاستارى ەگەمەندىك العانىنان حاباردار ما؟
رەسەيدىڭ اۋرۋى 2014 جىلدان كەيىن اسقىنا ءتۇستى. ءبىز مۇنى بىلدىك. ءبارىبىر قوسىلدىق وسى وداققا...
قازاقستاننىڭ قاتەلىگى: ءجۇزىپ ۇيرەنبەي جاتىپ، سۋعا سەكىرىپ كەتتى. سونىڭ سورىن تارتىپ وتىرمىز. رۋبل قۇلدىراسا، ايدالاداعى اقش سانكسيا ەنگىزسە سالدارىن ءبىز سەزەمىز.
نەگە؟ سەبەبى، ويلاعان جوقپىز بۇلاي بولادى دەپ. وز-وزىمىزگە قاقپان قۇردىق. بۇدان شىعۋ قيىن.
ەشكىم ءبىزدى جان القىمنان العان جوق، ماڭدايىمىزعا تاپانشا دا تاقامادى...
ول
نازاربايەۆ كەتكەندە سوڭىنا قانداي مۇرا قالدىرادى؟
ول قازاقستاندى ەكونوميكالىق تۇرعىدان ءولى، ساياسي تۇرعىدان ءقاۋىپتى ۇيىمعا كىرگىزىپ كەتتى.
ەۋرازيالىق وداقتى نازاربايەۆ يدەياسى، نازاربايەۆتىڭ ساياسي مۇراسى دەيدى. پۋتينگە كەرەگى دە وسى. وتقا ماي تامىزىپ وتىر ول. وداقتىڭ كولەڭكەلى تۇستارىن وسى ارقىلى كولەگەيلەمەكشى.
نازاربايەۆتىڭ توڭىرەگى وداققا قاتىستى شىندىقتى پرەزيدەنتكە ولسە دە ايتپايدى. ايتا المايدى. سودان دا شىعار پرەزيدەنتكە وداقتىڭ زيانىنان، پايداسى كوپ بوپ كورىنەتىنى.
ەگەر ەرتەڭ قازاقستان ەۋرازيالىق وداق اياسىنداعى ءبىرقاتار شارتتارعا وزگەرىس ەنگىزۋدى تالاپ ەتسە، رەسەي بۇعان قارسى شىعادى. سەبەبى، وداقتىڭ قازىرگى قۇجاتى تۇگەلدەي رەسەيدىڭ ۇلتتىڭ مۇددەسىن ەسكەرىپ جاسالعان.
وداقتان شىققىمىز كەلسە تاعى دا بالەگە قالامىز. رەسەي مۇنى جاۋگەرشىلىككە بالايتىن بولادى. ءبىر كەزدەرى ۋكراينانى دا سويتكەن ولار...
رەسەي بيلىگىنىڭ بۇگىنگى بولمىسى: «بىزبەن بىرگە بولماساڭ، دۇشپانسىڭ» دەگەنگە سايىپ تۇر.
وداقتان شىعاتىنىمىزدى ايتتىق ەكەن، ەرتەسىنە-اق رەسەيلىك اقپارات قۇرالدارى ءدۇر كوتەرىلەدى.
الدىمەن ساياسي تۇلعالارى توبە كورسەتەدى. سويلەيدى. سىنايدى.
«قازاقستان ساتقىندىق جاسادى، ەكى ەلدىڭ اراسىنداعى سىپايى بايلانىسقا سىنا قاقتى. ورىس الەمىنەن وقشاۋلانباق ويى بار. بيلىكتە كرەملگە قارسى كۇشتەر وتىر. مەملەكەتتى باسقا باعىتتا قاراي بۇرىپ تىنباق...» دەيدى ولار.
توق ەتەرىن ايتساق، ۋكرايناعا قارسى ءتاسىلدى قولدانادى. مۇنىڭ ەش قيىندىعى جوق. رەسەي كەز-كەلگەن ۋاقىتتا قازاقستانعا قارسى اقپاراتتىق ايقاسقا شىعۋعا ءازىر.
قازاقتار
قازاقستاننىڭ بۇل ۇيىمعا كىرۋىنىڭ ءوزى نازاربايەۆتىڭ سىرتقى ساياساتتاعى ۇستانىمىن اڭعارتىپ وتىر.
الايدا ەرتەڭگى كۇنى نازاربايەۆتىڭ ورنىنا كەلگەن پرەزيدەنت ول سالعان جولمەن جۇرە مە؟ ەۋرازيالىق وداققا ءدال نازاربايەۆ قاراعانداي قاراي ما؟
كۇندەردىڭ كۇنى ويىن ەرەجەسى وزگەرەدى.
نازاربايەۆتىڭ ورنىنا كىم كەلسە دە، ول ەتنيكالىق قۇرامى قازىرگىدەن بولەك قوعاممەن ساناسۋعا ءماجبۇر بولادى. ءقازىر حالىقتىڭ 60 پايىزدان استامى قازاقتار.
ۇلت-پاتريوتتارىنىڭ يدەيالارى كۇن وتكەن سايىن ۇلكەن قولداۋعا يە بولماق. مۇنداي جاعدايدا رەسەيمەن اراداعى بايلانىستى قازاقستاننىڭ ۇلتتىق مۇددەسىن ەسكەرە وتىرىپ قايتا قاراۋعا تۋرا كەلەدى.
ەۋرازيالىق وداقتىڭ نەندەي، قانداي تۇيسىكپەن قۇرىلعان وداق ەكەنىن تۇسىنگەندەردىڭ سانى كوبەيە تۇسەدى. جالپاق جۇرتتىڭ قىسىمى كۇشەيەدى. سول كەزدەگى جاڭا بيلىك قانداي شەشىم قابىلداماق؟..
نازاربايەۆتىڭ مۇراگەرى وسىنداي ماسەلەمەن بەتپە-بەت كەلمەك. بۇل داعدارىس. بۇل داۋ. پاتريارح كەتكەسىن بۇل ءبارىبىر شىعادى.
دايىنداعان، دۋمان بىقاي
